Yangi innovatsiyalarni kasbiy faoliyatda qoʻllash fanidan

Talimning zamonaviy tashkiliy shakllari. 
Ta‘limni tashkil etish shakllari deganda, anik muddatda va tartibda
o‗kituvchining o‗kuvchilar bilan olib boradigan mashgulot turlarini tushunamiz.
Xozirgi kunda, umumta‘lim maktablarida ta‘limni sinf-dars shaklida olib borish
keng tarkalgan. Insoniyat tarixiga nazar tashlar ekanmiz, ta‘limni tashkil etish
shakllari ijtimoiy tuzum manfaatlariga mos xolda paydo bo‗lgan va rivojlangan.
Dastlabki davrlarda ta‘lim berish ishlari odamlarning mexnat faoliyati, turmush
tarzi bilan uzviy boglangan hamda bilim berish, o‗rgatish ishlari yakka tartibda
olib borilgan.
Davr o‗tishi bilan ko‗pchilikka bilim berish ehtiyoji paydo bo‗ladi. Ta‘lim tizimi
mazmuni, bilimlarning murakkablashuvi, bolalarni gurux-gurux kilib, to‗plab
o‗kitishni takozo kilgan hamda ta‘lim bilan shugullanuvchi mutaxassislar,
o‗kituvchi tayyorlash zaruriyatini keltirib chikargan.
Shu davrga kelib o‗kitishning maxsus tashkiliy shakllari paydo bo‗la boshlaydi.
Buning natijasida sinf-dars tizimi paydo bo‗la boshlaydi. Xalk orasida xayotiy
tajribaga, bilim va tarbiyaga ega bo‗lgan kishilar murabbiy, o‗kituvchi bo‗lib
faoliyat ko‗rsatdi.
Xalkimiz tarixiga nazar tashlar ekanmiz, maktab va madrasalarda yoshlarga
bilim berish bilan shugullanganligi ―Avesto‖ va boshka tarixiy manbalardan
ma‘lum. Ammo kadim davrlarda ta‘limni kat‘iy chegaralangan vaktda, bir xil
yoshdagi bolalar bilan olib borish, ta‘lim mazmunini boskichma-boskich berish
masalalariga aniklik kiritilmagan edi.
Ta‘limning tashkiliy masalalari Al-Forobiyning ―Fan va akl zakovat‖ asarida
o‗kuv fanlarini guruxlarga bo‗lib o‗kitish, ularning tarbiyaviy moxiyatini ochish
masalalariga e‘tibor berilgan. Pedagogika tarixida, ta‘lim tashkil etishning asosiy
shakli dars hisoblangan. Sinf-dars tizimini didaktik talablar asosida yaratishda
buyuk chex pedagogi Yan Amos Komenskiyning (1592-1670) xizmatlari katta, uni
sinf-dars tizimining asoschisi sifatida butun dunyo tan olgan.

---

---

YA.A.Komenskiy ―Buyuk didaktika― asarida, o‗kuv mashgulotlarini gurux

shaklida tashkil kilish, o‗kuv yili va o‗kuv kunini bir vaktda boshlash,
mashgulotlar orasida tanaffuslar berilishini, guruxlardagi bolalarning yoshi va soni
bir xil bo‗lishiga aloxida e‘tibor berdi. Dars davomida o‗kuvchilar dikkatini
to‗plash, materialni batafsil tushuntirish, o‗kuvchiga savollar berish, o‗zlashtirish
jarayonini nazorat kilish zarurligini ta‘kidlaydi.
Bu tarixiy jarayonda Pedagogika fani oldida turgan muammolardan biri
ta‘limning tashkiliy shakllarini samaradorligini oshirish, ayniksa, darsni
samaradorligini oshirish bilan boglik ilmiy-nazariy uslubiy va amaliy
muammolarni xal etuvchi tadkikotlar olib borishda ko‗p ishlar kilindi. Bu borada
mustakil O‗zbekistonimizda kadrlar tayyorlash milliy dasturini amalga oshirishda
ta‘lim tizimiga yangi pedagogik texnologiyalar tadbik etish bilan boglik ishlar
kilinmokda.
Sinf deganda, yoshi va bilim darajasi bir xil bo‗lgan o‗kuvchilar guruxi
tushuniladi.

http://fayllar.org