Yaradıcı heyət: Şahin Zülfüqarov
Azərbaycanda Gənclərin Vəziyyəti Haqqında
Yüklə 0,96 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 2004-cü ildə qaçqın və məcburi köçkünlər üçün məktəbi bitirmiş və ATM-lərə sənəd vermiş abituriyentlərin sayı Ağdam rayonu Fizuli
- Azərbaycanda Gənclərin Vəziyyəti Haqqında Analitik Hesabat 2007 11 1.3 Ərazi təlabatlarına uyğun olaraq əlavə
- Orta ixtisas təhsil müəssisələri Pullu əsaslarla Pulsuz əsaslarla Bakı Sumqayıt Əli-Bayramlı
- Ağсabədi Gəncə Qazax Naxçıvan Lənkəran Astara
- ORTA TƏHSİL BAZASINDA ÖDƏNİŞSİZ ƏSASLARLA 2004-2005-ci TƏDRİS İLİNDƏ DÖVLƏT TEXNİKUMLARINA DAXİL OLMUŞ ABİTURİYENTLƏRİN SAYI
- Azərbaycanda Gənclərin Vəziyyəti Haqqında Analitik Hesabat 2007 13 ORTA TƏHSİL BAZASINDA ÖZƏL TEXNİKUMLARA
- Azərbaycanda Gənclərin Vəziyyəti Haqqında Analitik Hesabat 2007 14 1.4 Ali təhsil
- 2004/2005-ci illərdə ali və özəl məktəblərdə pullu və pulsuz təhsilin dinamikası Dövlət ali məktəbləri Özəl
|
Azərbaycanda Gənclərin Vəziyyəti Haqqında Analitik Hesabat 2007 9 1995 illə müqaisədə bu göstərici 4,5 dəfə artmışdır. İldən-ilə qaçqın abituriyentlərin sayı artır. Misal üçün, əgər 1995 ildə BDU-nə 40, ATU-nə 5, ADİU-nə 4, ADU-nə 6 qaçqın məzun daxil olmuşdusa, 2004-cü ildə onların sayı müvafiq olaraq 150, 57, 105 və 52 abituriyentə çatmışdır. 1994-2004-cü illər ərzində BDU-nə ümumilikdə qaçqın ailələrindən 921, ATU-nə 353, ADİU-nə 606, ADU-nə 229 abituriyent qəbul olmuşdur. Ali tədris müəssisələrinə daxil olan abituriyentlərin regional tərkibi kifayət qədər müxtəlifdir və respublimkanın bütün regionlarını əhatə edir. Məsələn, BDU-nə və ADİU-nə respublikanın 78 rayonundan, ATU-nə isə respublikanın 71 rayonundan abituriyent daxil olmuşdur (Bakı və Gəncə şəhərlərinin rayonları da daxil olmaqla). 2005 ildən Heydər Əliyev Fondu «Yeniləşən Azərbaycan üçün yeni məktəb» Proqramını realizə edir. Bu Proqrama uyğun olaraq, Təhsil nazirliyi ilə birlikdə 735 yeni məktəb tikilmiş, 785 məktəb binası əsaslı şəkildə təmir olunmuş, 71 məktəb isə bərpa edilmişdir. 2007-ci il üçün Azərbaycanda 400 məktəb qəza vəziyyətindədir. 2007-ci ilin Dövlət büdcəsi hesabına 105 560 tədris yeri olan 292 yeni məktəbin tikintisi başa çatmalı və 100-dən çox məktəbin binası əsaslı şəkildə təmir edilməlidir. Cari ilin əvvəlində Təhsil nazirliyi tərəfindən ümumtəhsil müəssisələrinin maddi-texnki və tədris bazasının qiymətləndirilməsi üzrə orta məktəblərin monitorinqi keçirilmişdir. Xüsusi qruplar ay ərzində Bakı, Sumqayıt və Abşeronda reydlər keçirmişdir. İlkin nəticələr Bakıda 287, Sumqayıtda 49, Abşeronda isə 28 orta məktəb binasnın, kosmetik də olsa, təmirə ehtiyacı olduğunu müəyyən etmişdir. Eyni vaxtda Bakı şəhərində 98, Sumqayıtda 29 və Abşeronda 12 məktəbin sinif otaqlarının tikilməsi haqqında təkliflər verilmişdir. 2004-cü ildə qaçqın və məcburi köçkünlər üçün məktəbi bitirmiş və ATM-lərə sənəd vermiş abituriyentlərin sayı Ağdam rayonu Fizuli rayonu La çın rayonu Kəlbəcər rayonu Cəbrayıl rayonu Şu şa, Xocalı, Xocavənd Zəngilan rayonu Qubadlı rayonu Azərbaycanda Gənclərin Vəziyyəti Haqqında Analitik Hesabat 2007 10
Azərbaycan Respublikası 4 529 4 516
13 177 738 34 34 - ...
107 107
- 1 971 Bakı şəhəri 346 336
10 37 648
5 5 - ... 35
35 - ... Abşeron iqtisadi rayonu
89 88
1 7 678
2 2 - ... 7 7 - ...
Gəncə – Qazax iqtisadi rayonu 602 601
1 26525
6 6 - ... 15
15 - ... Şəki - Zaqatala iqtisadi rayonu 374 373
1 14869
3 3 - ... 8 8 - ...
Lənkaran iqtisadi rayonu 569 569
- 14786
2 2 - ... 6 6 - ...
Quba-Xaçmaz iqtisadi rayonu 427 427
- 9276
3 3 - ... 6 6 - ...
Aran iqtisadi rayonu 921 921
- 35510
8 8 - ... 17
17 - ... Yuxarı Qarabax iqtisadi rayonu 395 395
- 10774
1 1 - ... 5 5 - ...
Kəlbəcər – Laçın iqtisadi rayonu 326 326
- 6852
- - - ... 2 2 - ...
Şirvan iqtisadi rayonu 256 256
- 5410
2 2 - ... 2 2 - ...
Naxçıvan iqtisadi rayonu 224 224
- 8410
2 2 - ... 4 4 - ...
Cədvəldən göründüyü kimi Azərbaycanın bütün rayonları orta təhsil ilə əhatə olunmuşdur. Xüsusi məktəbin (internat) olmadığı yeganə region Kəlbəcər-Laçın regionudur. Tədris müəssisələrinin müxtəlifliyi regional təlabatlara tam şəkildə uyğundur. Belə ki, gördüyümüz kimi, PiM-lərin əksəriyyətinin fəaliyyət göstərdiyi rayonlar, əlavə təhsilin mümkün olduğu, iqtisadi cəhətdən daha inkişaf etmiş regionlarda yerləşirlər. Ərazilərin adları Müəl
limlərin sa yı (əvəz çi lər daxil edilməklə), nəfər Dövlət
Özəl Gündüz ümumtəhsi l məktəblərinin sa yı-cəmi Ümumi tipl i internat evlərinin sa yı Peşə məktəblərinin və peşə l iseylərinin sa yı, nəfər Müəl
limlərin sa yı ,nəfər Dövlət Özəl
Müəl limlərin sa yı ,nəfər Özəl
O cümlədən O cümlədən O cümlədən Dövlət
Azərbaycanda Gənclərin Vəziyyəti Haqqında Analitik Hesabat 2007 11
təhsilin alınması - texnikumların və digər xüsusi müəssisələrin mövcudluğu. Bazar münasibətlərinin genişləndiyi bir dövrdə gələcək kadrların hazırlanması prosesində peşə məktəbləri şəbəkəsinin rolu danılmazdır. Bu məqsədlər üçün 2007 ildə Dövlət büdcəsindən kifayət qədər ciddi bir məbləğ - 34 631 598 AZN ayrılmışdır. Bu qrafada birinci olaraq peşə ixtisas məktəbləri göstərilmişdir. Daha sonra isə litseylər və ali təhsil müəssisələri göstərilir. Bu hal PİM-lərin bu günə qədər böhran mərhələsində olması ilə bağlıdır. Keçən əsrin 90-cı illərinin əvvəllərində, işçi qüvvəsinə təlabat ciddi şəkildə aşağı düşdüyü bir dövrdə, yekcins yönümlü peşə məktəblərinin birləşdirilməsi nəticəsində ləğv edilmiş peşə məktəblərinin binaları, müxtəlif təşkilatların sərəncamına verilmişdir. Elə Təhsil nazirliyinin özü də bu binalardan birində yerləşdirilmişdir. Bütün bunlar bir çox işlək vəziyyətdə olan peşə məktəblərinin tədris-maddi bazasının dağıdılmasına səbəb olur. Bu gün Bakı şəhərində tikinti prosesi geniş miqyas almışdır. Bakı şəhərində hal-hazırda kiçik, orta müəssisələr və firmaların bir çoxlarında bir-iki elektrik və ya qaynaqçı işləyir, ancaq ümumilikdə, bu peşə üzrə müasir standartlara cavab verən ixtisaslı kadrlara tələbat yüksək olaraq qalır. Bu ixtisaslarda kadr hazırlayan yeddi peşə məktəbinin heç birində tədris emalatxanalarının bazası olmadığından bu peşə ixtisasları üzrə kadrlar artıq hazırlanmır. Son 8-10 il ərzində bir çox təcrübəli ustalar və müəllimlər PİM-ləri tərk etmişlər. O cümlədən, peşə məktədlərində nəzəri təhsilin maddi-texniki bazası da dağıdılmışdır. Bu gün bir çox PİM-lər öz adlarını dəyişmiş və «texniki litsey» adlandırılırlar. Onların bəzilərində ibtidai siniflər də mövcuddur. Belə «texniki litseylər» zəif orta məktəb səviyyəsindədirlər və belə deyək, fəhlə peşəsi buraxılışı yönümü ilə səciyyələnirlər. Son illər tədris müəssisələrinin əmək bazarının tələblərindən daha çox sayda iqtisadli və hüquqi yönümdə mütəxəssis hazırladığına görə abituriyentlər arasında mühafizəkar peşələrə maraq ciddi şəkildə artmışdır. Bu gün tibbi və humanitar texnikumlar böyuk təlabatla üzləşirlər. Orta texniki ixtisaslaşma sahəsində vəziyyəti yaxşılaşdırmaqdan ötrü Azərbaycan respublikasının prezidenti c-b İlham Əliyev tərəfindən «texniki ixtisaslaşma sahəsinin yenilənməsi və möhkəmləndirilməsi barədə» sərəncam imzalanmışdır.
Azərbaycanda Gənclərin Vəziyyəti Haqqında Analitik Hesabat 2007 12 Xəritədən göründüyü kimi, orta ixtisas tədris müəssisələri (OİTM) Azərbaycanın bütün iqtisadi-coğrafi rayonlarını (İCR) əhatə edir. Hər bir rayon, əsasən, inzibati mərkəzlərdə və iri şəhərlərdə yerləşdirilmiş ödənişli və ödənişsiz OİTM-lərlə təmsil olunmuşdur. OİTM-lərlə ən az təmsil olunmuş İCR-lər işğal olunmuş Qarabağ regionundadır. OİTM-lər bu regionda qismən işğal olunmuş Ağdam rayonunun ərazisində yerləşirlər.
Qrup Azərbaycan sektoru Rus sektoru Cəmi, sektorlar üzrə
İxtisaslar Plan Qəbul olunub Plan Qəbul olunub Plan Qəbul olunub
( %) ( %) ( %) I
İxtisaslar –
riyaziyyat, fizika,
mühəndislik,
kimya-texnologiya, memarlıq
və bədii proektləşdirmə II İqtisadiyyat,
idarəetmə və cooğrafiya III Hummanitar
ixtisasları, incəsənət
və musiqi Cəmi ORTA TƏHSİL BAZASINDA ÖDƏNİŞLİ ƏSASLARLA 2004-2005-ci TƏDRİS İLİNDƏ DÖVLƏT TEXNİKUMLARINA DAXİL OLMUŞ ABİTURİYENTLƏRİN SAYI
Qrup Azərbaycan sektoru Rus sektoru Cəmi, sektorlar üzrə
İxtisaslar Plan Qəbul olunub Plan Qəbul olunub Plan Qəbul olunub
( %) ( %) ( %)
I
II
III Cəmi 2 409
2 190 226
223 2635
2 413
(90.87) (98.67)
(91.54)
1 098 1 034
56 56
1154 1 090
(94.17)
(100.0) (94.45)
502 464
0 0 502 464
(92.43)
(92.43) 4 009 3 688 282 279 4291 3 967 (91.97) (98.94) (92.43) 1 699
1 519 81
76 1 780
1595
(89,41) (93,83)
(89,61)
1 509 1011
111 111
1 620 1122
(66,93)
(100,0) (69,20)
258 231
0 0 258 231
(89,53)
(89,53) 3 466
2 761 192
187 3658
2948
(79,63) (97,40)
(80,56)
Azərbaycanda Gənclərin Vəziyyəti Haqqında Analitik Hesabat 2007 13
2004-2005-ci TƏDRİS İLİNDƏ DAXİL OLMUŞ ABİTURİYENTLƏRİN SAYI
Qrup Azərbaycan sektoru Rus sektoru Cəmi, sektorlar üzrə
İxtisaslar Plan Qəbul olunub Plan Qəbul olunub Plan Qəbul olunub
( %) ( %) ( %)
I
II
III Cəmi 2004-cü ildə 126 427 məzun orta ümumtəhsil məktəblərini bitirmişdir. Onlardan ali məktəbə daxil olma sənədlərini təqdim etmiş abituriyentlərin 74,32 %-i məhz 2004-cü ilin məzunlarıdır. Müqayisə üçün belə bir misal gətirək: 2002-ci ilin məzunları üçün bu göstərici 42,24%, 2003-cü il üçün isə 73,89 % təşkil etmişdir. OİTM-lərin sahə ixtisaslaşmasının əsas istiqamətini bu gün də sənaye, tikinti, nəqliyyat və rabitə sahələri üçün orta səviyyəyə uyğun mütəxəssislərin hazırlanması təşkil edir. 2004-2005-ci tədris ilində Azərbaycanda təhsil alan şəxslərin 28%-i məhz bu sahələrin payına düşür. Eyni vaxtda kənd təsərrüfatı üçün ixtisaslaşan mütəxəssislərin hazırlanması ixtisar olunmuşdur. Son illər bazar infrastrukturuna keçid məqsədi ilə tədris keçən orta səviyyə mütəxəssislərinin hazırlıq miqyasları genişlənmişdir. Həmçinin maarifləndirmə sahələri üzrə mütəxəssislərin hazırlanması prosesi artmışdır. Hal-hazırda Azərbaycanda bu sahələr üzrə 31% tələbə təhsil alır. Azərbaycan 60
56 4 7 049 42 28 14
14 358 Bakı şəhəri 23 20
3 ...
33 20 13
... Abşeron iqtisadi zonası 5 4
... 1 1 - ...
Gəncə-Qazax 6 6 - ...
3 3 - ... Şəki-Zaqatala 5 5
... - - - ...
Lənkəran 3 3 - ...
1 1 - ... Quba-Xaçmaz 1 1
... - - - ...
Aran 8 8 - ...
1 1 - ... Yuxarı Qarabax 4 4
... - - - ...
Kəlbəcər-Laçın - - - ...
- - - ... Şirvan 2 2
... - - - ...
Naxçıvan 3 3 - ...
3 2 1 ... 2007 ildə ixtisaslaşdırılmış məktəb və litseylərə 14 000 tələbə qəbulu nəzərdə tutulmuşdur ki, bunlardan da 12 135 dövlət büdcəsi hesabına, 1 865 isə ödənişli əsaslarla təhsil alacaqdır. 615
260 95
36 710
296
(42,28) (37,89)
(41,69)
285 89
80 6
365 95
(31,23)
(7,50)
(26,03)
75 66
25 25
100 91
(88,00)
(100,0) (91,00)
975 415
200 67
1175 482
(42,56)
(33,50) (41,02)
Ərazilərin adları Pr of essorlar , müəl
limlərin sa yı (əsas ştat) Orta ixtisaslaşmış məktəblərin sa yı
Ali təhsil məktəblərinin sa yı
Pr of essorlar , müəl limlərin sa yı (əsas ştat) Dövlət Özəl
O cümlədən Dövlət
Özəl O cümlədən Azərbaycanda Gənclərin Vəziyyəti Haqqında Analitik Hesabat 2007 14
Bu gün üçün yüksək ödənişli və nüfuzlu hesab olunan ixtisaslar liderlik edirlər. Onların arasında hüquqşunaslar və genişyönümlü iqtisadçılar üstünlük təşkil edir. Dövlət ali tədris müəssisələrinin (ATM) ödənişli şöbələrində və özəl tədris müəssisələrində, humanitar-sosial və iqtisadi-idarəetmə ixtisaslarına aid qruplarda yuxarıda adı çəkilən ixtisas qrupları üzrə kadr hazırlığı üstünlük təşkil edir. Bu peşə qrupları arasında əvvəllər olduğu kimi psixologiya, jurnalis- tika, menecment və marketinq ixtisasları yüksəkrəqabətli hesab olunurlar. Bu ixtisaslar üzrə ali təhsilin alınması diplomlu mütəxəssislərə işə düzəlmədə, əmək haqqında və kar- yera perspektivlərində kifayət qədər geniş imkanlar yaradır. Belə ixtisaslar, habelə gömrük işi, vergi və vergiyə cəlb olunma və kommersiya fəaliyyəti də təlabatla üzləşən ixtisaslar hesab olunur. Rəsmi statistikaya müraciət edərkən qeyd etmək lazımdır ki, 2003-2004 illərlə müqaisədə 2004-2005 illərdə Azərbaycanda tələbələrin sayı 6 000 qədər artmışdır (5%) və 127 200 təşkil etmişdir. Dövlət ali tədris müəsssilərində ödənişli təhsilin artımı meyli genişlənməkdədir. Dövlət ali tədris müəsssilərində təhsil alan tələbələrin sayı qeyri-dövlət tədris müəssisələrində təhsil alan tələbələrin sayından kəskin çoxdur. 2004-2005 tədris ili üçün ödənişli əsaslarla təhsil alan tələbələrin ümumi sayı bütün tələbələrin 61 %-nə bərabər olmuşdur. 2004-2005 tədris ili üçün respublikanın dövlət ali tədris müəssisələrinə qəbul planı 28475 yer təşkil etmişdir. Onlardan 17 355 Azərbaycan bölməsi üçün, 2 435 yer isə rus sektoru üçün ayrılmışdır. Digər 8 685 yer hər iki bölmənin abituriyentlərinin müştərək müsabiqəsi üçün ayrılmışdır. 23 655 yer dövlət tədris müəssisələrinə, 4 820 yer isə özəl tədris müəssisələrinə verilmışdır. Planın 37,88% (10 787 yer) ödənişsiz əsaslardla tədris üçün, 54,4% isə (12 868 yer) ödənişli əsaslarla tədris üçün ayrılmışdır. 2003-cü illə müqaisədə 2004 ildə ali məktəblərə qəbul planı 1 013 yer artmışdır (3,69%), Dövlət ali tədris müəssisələrinin qəbul planı 0,93% (218 yer), özəl ali tədris müəssisələrinin qəbul planı isə 19,75% artmışdır (795 yer). Ali tədris müəssisələrinə qəbul planının dinamikası (yerlərin sayı)
Azərbaycanda Gənclərin Vəziyyəti Haqqında Analitik Hesabat 2007 15 Keçən illərdə tədris forması üzrə planlı yerlərin bölüşdürülməsinin müqayisəsi göstərir ki, hər iki sektorun müştərək müsabiqəsi üçün ayrılmış plan yerlərinin sayı azərbaycan və rus bölmələri üçün ayrılıqnda fərqləndirilmiş plan yerlərinin hesabına artmışdır. 2004-cü ildə 2003-cü illə müqaisədə müştərək müsabiqə yerlərinin sayı 33,2% artmışdır. 2003-cü illə müqaisədə 2004-cü ildə ərizə verən abituriyentlərin sayı 20 374 nəfər artmış (28,98%) və 90 680 nəfər təşkil etmişdir. Onlardan 3 122 abituriyent orta ixtisas təhsilinə, 287 nəfər ali, digərləri isə orta təhsilə malik olmuşdurlar. 14 595 abituriyentin ərizəsində yalnış ödənişsiz əsaslarla dövlət ali tədris müəssisələrindəki ixtisaslar göstərilmiş, 5 326 abituriyent yalnız ödənişli əsaslarla dövlət ali tədris müəssisələrindəki ixtisasları göstərilmiş, onların 345 də yalnız özəl ali tədris müəssisələrinin ixtisasları göstərilmişdir. Abituriyentlərin əksər hissəsi (70 530 nəfər) öz ərizələrində, həm odənişli, həm də ödənişsiz əsaslarla olan ixtisasları göstərmişlər. Abituriyentlərin 48,52%- ni (43 954 nəfər) oğlanlar, 51,48%-ni isə (46 685 nəfər) qızlar təşkil etmişdir. Göründüyü kimi, qəbul imtahanları iştirakçılarının cinsi heyəti əhalinin ümumi strukturuna uyğundur. Ərizələrin 91,08% azərbaycan bölməsinə, 8,92% isə rus bölməsinə aid olmuşdur. Qəbul planının 60,95%-i azərbaycan bölməsi üçün, 8,55%-i rus bölməsi üçün ayrılmışdır, qalan 30,5% yerlər hər iki bölmənin müştərək müsabiqəsi üçün ayrılışdır. Abituriyentlərin 25,65% birinci ixtisas qrupuna, 17,87% ikinci, 29,82% üçüncü, 10,93% dördüncü, 15,73% isə beşinci ixtisas qrupuna ərizə vermişlər. Birinci qrupa qəbul planının 30,62%, ikinci qrupa 21,8%, üçüncü qrupa 26,37%, dördünqcü qrupa 13,05%, beşinci qrupa 8,78% aid olmuşdur. Ali məktəblərə qəbul 5 ixtisas qrupu üzrə həyata keçirilir. Birinci qrupa riyaziyyat, fizika, mühəndislik, kimya texnoloqiyaları, layihə tikinti üzrə ixtisaslar; İkinci qrupa iqtisadiyyat, idarəetmə və coğrafiya üzrə ixtisaslar; Üçüncü qrupa humanitar ixtisaslar, beynəlxalq münasibətlər və xüsusi qabiliyyət tələb edən incəsənət və musiqi üzrə ixtisaslar; Dördüncü qrupa tibb, kimya, bioloqiya, o cümlədən xüsusi qabiliyyət tələb edən idman ixtisasları; və nəhayət, beşinci qrupa sosioloji, psixoloji və pedaqoji ixtisasları özündə əks etdirən ixtisaslar daxil edilmişdir. Yüklə 0,96 Mb. Dostları ilə paylaş:
|