Yaşil iNKİŞAF: enerji SƏMƏRƏLİLİYİ VƏ alternativ məNBƏLƏR 2 yaşil iNKİŞAF

YAŞIL İNKİŞAF: ENERJİ SƏMƏRƏLİLİYİ VƏ ALTERNATİV MƏNBƏLƏR
olan büdcə konsilidasiyasına səbəb olmur
8
, çünki o, bölüşdürülmüş təsirlər 
və səmərəlilik arasındakı tarazlığa söykənir. Burada əsas məsələ qəhvəyi iq-
tisadiyyatın mövcudluğunu nəzərə alıb yaşıl fiskal siyasətdə düzgün iqtisadi 
aləti seçməkdir. Əks halda bu, “yaşıl şirkətlərin” müflisləşməsinə gətirib çı-
xaracaqdır. Beləki, “yaşıl” subsidiyalardan alət kimi istifadə edərkən xarici 
mühit amilləri (qloballaşma, beynəlxalq rəqabət, daxili bazar konyukturası, 
xüsusilə, istehlakçı psixologiyası və s.) nəzərə alınmalıdır, yoxsa nəticələri 
gözlənilməz ola bilər. Məsələn, ABŞ höküməti 2011-ci ilin avqustunda günəş 
panellərinin istehsalı ilə məşğul olan “Solyndra” şirkətinin müflisləşməsini 
rəsmi elan etdi. Səbəb isə çox sadə idi: şirkət ucuz Çin məhsulları ilə rəqabət 
edə bilmir. Barak Obamanın rəhbərliyi altında “yaşıl” təşviqat proqramının 
tətbiqi nəticəsində əldə olunan kreditə federal zəmanət alan ilk şirkətlərdən 
biri olan “Solyndra”nın müflisləşməsi tənqidçilərə səbəb verdi ki, həmin sti-
mullaşdırma proqramının texniki-iqtisadi tərəflərini yenidən araşdırsınlar 
və çatışmayan tərəfləri müəyyən edib proqramı daha da təkmilləşdirsinlər
9
.
Başqa bir misal: İsveç son 3 il ərzində adambaşına “ekomobiley” (eta-
nolla işləyən xüsusi nəqliyyat vasitələri) satışında vergi güzəştləri, belə 
avtomobillərin alıcıları üçün pul bonusları və avtomobil sığortası güzəştləri 
şəklində möhkəm dövlət subsidiyalarına görə dünya lideri olmuşdur. Buna 
baxmayaraq, 2010-cu ildə yalnız bu nəqliyyat sayəsində CO2 emissiyası 100 
min ton artmışdır
10
. Çünki hər avtomobilə düşən CO2 emissiyasının miq-
darının azaldılmasına baxmayaraq, ümumi qət olunan kilometrlərin miqda-
rı artmışdır, yəni güzəştli şərtlər daxilində insanlar belə avtomobillərdə daha 
çox səyahət etmişdilər. Bu halı iqtisadi ədəbiyyatlarda Cevons paradoksu  
11
(rebound effect) adlandırırlar.
Artıq dünyanın müxtəlif ölkələrində tətbiq edilmiş yaşıl fiskal siyəsətin 
digər bir aləti karbon vergisidir (və ya karbon emissiyası üzrə vergi). Karbon 
vergisi qlobal istiləşmə və iqlim dəyişikliyinin ən əhəmiyyətli mənbələrindən 
biri olan və neft, kömür və təbii qaz kimi yanacaqların yanmasından mey-
dana gələn karbon emissiyasını azaltmaq məqsədiylə alınan bir vergidir. Bu 
8
Beynəlxalq borc əməliyyatlarında, birbaşa borclu olan dövlətin borcu olan təşkilat və ya dövlətlə razılaşaraq,
borcun vədəsinin daha da uzadılması prosesinə verilən addır. Xalq arasında “Borcumu nə inkar edirəm,
nə də ödəyirəm” kimi izah olunur. Konsolidasiya qərarı alan bir dövlət, o an üçün bu borcların faizini belə
ödəyə bilməyəcək vəziyyətdə olur və irəlidəki illərdə özünü düzəldib borclarını bağlasa belə, konsolidasiya
əməliyyatı, o ölkənin beynəlxalq kredit qeydini və prestijini aşağı salır.
9
http://www.latimes.com/news/opinion/la-ed-solyndra-20110902,0,7758497.story
10  http://www.treehugger.com/files/2011/03/cleaner-cars-make-people-drive-more.php
11  Cevons paradoksu: texnoloji tərəqqi nəticəsində hər hansı bir resursun istehlak səmərəliliyinin artması elə
həmin resursa qarşı olan tələbatı daha da artırır.

---

- 25 -