Yaşil iNKİŞAF: enerji SƏMƏRƏLİLİYİ VƏ alternativ məNBƏLƏR 2 yaşil iNKİŞAF

YAŞIL İNKİŞAF: ENERJİ SƏMƏRƏLİLİYİ VƏ ALTERNATİV MƏNBƏLƏR
 
 
Haşiyə 
Beynəlxalq təcrübədə istər strateji planlaşdırma, istərsə də indikativ planlaşdır-
manın tətbiqi dövlət büdcəsinin məqsədli proqramlar (və ya Məqsədli Proqram 
Büdcəsi) əsasında tərtibi edilir. Ən-ənəvi metoddan fərqli olaraq məqsədli proq-
ram metodu vəsaitlərin məqsədli istifadəsi, layihələrin müsabiqə yolu ilə seçilməsi, 
nəticələrin monitorinqi və qiymətləndirilməsini şərtləndirir. 
Bu metodun əsas üstünlükləri kimi aşağıdakıları göstərmək olar:
1.  Dövlət cəmiyyətin daha çox ehtiyac duyduğu xidməti proqramlar vasitəsilə 
təqdim edir;
2.  Dövlət büdcəsi xərclərinə daha tənqidi yanaşmaq və xərclərin sosial-iqtisadi 
əsaslandırılması olmadığı halda bir sıra maddələrindən imtina etmək müm-
kündür.
3.  Ayrı-ayrı proqramların icrasına məsul olan dövlət təşkilatlarının məsuliyyəti 
artırılır.  Həmçinin subyektin fəaliyyətinin səmərəliliyi qiymətləndirilir.
4.  Optimal idarəetmə modeli qurulur.
5.  Dövlətin maliyyə fəaliyyətinin real olaraq qiymətləndirilməsi imkanı yaranır. 
•  Enerji səmərəliliyinin təmin edilməsinə yönəldilmiş tədbirləri şərti 
olaraq iki kateqoriyaya ayırmaq olar: təşviqedici (məlumat, maliyyə 
dəstəyi) və məhdudlaşdırıcı (yığım və s.);
•  Təşviqedici tədbirlərin əsas məqsədi daha çox insanın bu prosesə cəlb 
edilməsidir;
•  Vergi güzəştləri daha səmərəli alət hesab edilir və Avropa Birliyi 
ölkələrində kifayət qədər populyardır. Vergi güzəştlərinin tətbiqi daha 
çox enerjiyə qənaət edən avadanlığın idxal rüsumundan azad edilməsi, 
mənfəət vergisində müəyyən edilən güzəştlər, şəxsin enerji səmərəliliyini 
təmin edəcək avadanlığa investisiya qoyuluşunu stimullaşdırmaq 
məqsədi daşıyır;
•  “Enerji vergiləri” daha bir alət olaraq vəsaitin bir tərəfdən, büdcə gəlirlərinin 
həcminin artımını şərtləndirməsiə digər tərəfdən, həmin ödənişlərin 
eynilədə enerji səmərəliliyinin artmasına xidmət etməsi deməkdir;
•  Ayrı-ayrı vergilər üzrə götürdükdə ƏDV üzrə aşağı vergi dərəcələrinin 

---

- 114 -
YAŞIL İNKİŞAF: ENERJİ SƏMƏRƏLİLİYİ VƏ ALTERNATİV MƏNBƏLƏR
tətbiqi təcrübəsinə üstünlük verilirsə, əmlak vergisi üzrə əmlakın növündən 
asılı olaraq standartlar üzrə differensial vergi dərəcələri tətbiq edilir;
•  Digər alətlər sırasında məqsədli-proqram büdcəsi və strateji sənədlərin 
qəbul edilməsini göstərmək olar;
•  Digər tərəfdən, bir çox ölkələrin qanunvericiliklərində təsbit edilmiş 
ekoloji vergilər və ya enerji səmərəliliyinə hədəflənmiş vergi və tədiyələr 
ən vacib suala cavab vermir. Bir qayda olaraq vergilər məqsədli xarak-
ter daşımadığı üçün daha çox ümumən xərclərin maliyyələşdirilməsinə 
yönəldilir. Yəni daha konkret olaraq enerji səmərəliliyini təmin edən ava-
danlığın alınmasına yönəldilməsi məqsədəuyğun olardı;
•  Unutmaq olmaz ki, dövlət büdcəsi xərclərinin səmərəliliyi anlayışının 
bu dərəcədə aktuallaşdığı dövrdə enerji səmərəliliyinin tətbiqi büdcə 
xərclərinin rasionallaşdırılmasına və fiskal fəzanın yaranmasına səbəb 
ola bilər.