Yengil atletika va uni

Gavdani to‘g‘rilash fazasi
. Langarcho‘pni itqitib yuborishdan 
to‘g‘ri foydalanish uchun, sakrovchi uzoqlashishi paytida bukilgan 
gavdasini to‘g‘rilay borib, oyoqning langarcho‘pga yaqinlashtirib 
ko‘tarishni davom ettirishi kerak. Gavdaning rostlanishi oyoqlarning 
tizza bo‘g‘imida to‘g‘rilanishdan boshlanadi. To‘g‘rilangandan 
keyin sakrovchi tosni langarcho‘p bo‘ylab mumkin qadar yuqori 
ko‘tarishga harakat qilib, tos-son bo‘g‘imini yozadi. Bu fazada 
tajribasiz sakrovchilar tortilish va bukilishni boshlashga urinib xato 
qiladilar. Shuning uchun sakrovchi oyoqlarini to‘g‘rilab, tosini ko‘tara 
boshlaganda langarcho‘pning to‘g‘rilanishi hisobiga yuqoriga harakat 
tezlanishi hosil qilib olgandan keyingina qo‘llarini torilishini boshlasa 
bo‘ladi. Langarcho‘pni to‘g‘rilanishini his qilgandan keyin sakrovchi 
qo‘llar bilan tortilib va langarcho‘pga ko‘krak berib chapga burilib 
yuqoriga harakatni bir tekis davom ettiradi.

---

318
Sakrovchi tos va oyoqlarini yuqoriga siljitib, o‘ng qo‘lini 
bukmaslikka harakat yuqoriga siljitib o‘ng qo‘lini bukmaslikka 
harakat qiladi va tosni qo‘l panjasigacha ko‘tarib, qo‘l bilan gavda 
o‘rtasidagi burchakni kamaytirishga harakat viladi.
Uzoqlashishda bukilgan chap qo‘l UOM yuqorilashgan sari 
tobora ko‘proq bukila boradi, sakrovchi bilagini langarga tirab oladi, 
langarcho‘pda tortila boshlab, shu chap qo‘li panjasini ko‘kragining 
chap tomoniga yaqinlashtiradi.
Tortilish 
– bu o‘ng qo‘lda tortila boshlagandan to o‘ng yelkani o‘ng 
qo‘l panjasigacha ko‘targuncha davom etgan harakatdir. Langarcho‘pni 
ushlagan qo‘llar orasi keng bo‘lgani uchun ikkala qo‘lda barobar 
emas, balki galma-gal tortiladi, langarcho‘pning ko‘tarib tashlovchi 
harakati esa sakrovchining faol kuchlanishini yengillashtiradi. Chap 
qo‘lda tortilish o‘ng qo‘lning to‘g‘rilngan holatiga to‘g‘ri keladi, o‘ng 
qo‘lda tortilish esa chap qo‘lda tayanchga o‘tish va shu qo‘l kuchi 
bilan ko‘tarilish vaqtida bo‘ladi.
Tortilish, burilish va planka ustidan o‘tish – uzluksiz yagona 
kuch berishdir. Bu harakatlarni bajarish hech sekinlashmasligi kerak. 
Buri lish mumkin qadar kech va tezroq bajariladi. Bunga qo‘llarning 
uzun uzatishlik bo‘lishi va oyoqlarning yuqori (burmasdan) ko‘tarib 
turilishi yordam beradi. Sakrovchi burilish vatidagi barcha harakatlarni 
tez bajaradi, yuzini pastga qaratadi va chap qo‘lda ko‘tariladi (bu 
paytda o‘ng qo‘l panjasi o‘ng yelka yaqinida bo‘ladi). Sakrovchi 
langarcho‘pda burilishni oyoqlarni baland ko‘tarib tayanchga o‘tish 
bilan tamomlaydi va bunda o‘ng elka langar yaqinida bo‘ladi. Planka 
ustidan o‘tish qo‘llarni kuch bilan yozishdan boshlanadi. Sakrovchi 
langarcho‘pning rostlanish kuchi va gavdaning ko‘tarilishidan 
foydalanib, qo‘llari bilan o‘zini turtib yuboradi.
Chap qo‘l bo‘shab bukiladi va yuqoriga silkinadi, bu silkinish o‘ng 
qo‘lning to‘la to‘g‘rilanishi natijasida tez va shiddat bilan turtinib 
tugallanishiga yordam beradi. Langarcho‘pdan turtinish uning erga 
nisbatan qiyalik burchagi 85-90
o
ga teng bo‘lgan paytda tugaydi. 
Sakrovchi turtinishni tugallayotib, panjasining oxirgi harakati bilan 
langarcho‘pni planka tomon og‘maydigan qilib, orqaga uloqtirib 
yuborishi kerak. Qo‘l langarcho‘pdan uzilgandan so‘ng sakrashni 

---

319
tayanchsiz sakrash qismi boshlanadi va bu uchish qismi deb ataladi. 
Bu o‘z ichiga plankadan o‘tishni va qo‘nishni oladi.
Sakrovchi langarcho‘pdan ko‘tarilishni (turtinishni) tugatayotganda 
oyog‘i yuqorida ekanidayoq plankadan yuqori ko‘tariladi. Havoda 
oyog‘ini tez planka orqasiga tushiradi. Gavda sal bukilib, yoysimon 
shaklga o‘xshash shaklda bo‘lib, bosh pastda, o‘ng qo‘l turtinishni davom 
ettirayotgandek pastga cho‘zilgan, chap qo‘l qattiq bukilgan, tirsagi yon 
tomonga qaragan bo‘ladi. Sakrovchi inersiya bilan uchishni davom ettirib, 
planka ustidan aylanib o‘tadi. Bu paytda sakrovchi o‘z holatini yaxshi 
sezishi va harakatlarni o‘z vaqtida bajarishi kerak. Ikkala son plankadan 
o‘tgandan keyin oyoqlarni pastga tashlash, planka ustidan o‘tayotganda 
qorin va ko‘krakni ichiga tortish va h.k. Planka ustida yelka, bosh va 
qo‘llarni ko‘tarishga shoshilmaslikning ayniqsa katta ahamiyati bor. 
Unday paytda sakrovchi yelkalari bilan boshini orqaga tortib, g‘ujanak 
bo‘lib, pastga tushadi. U havoda oyoqlarini ko‘tarib “burchak” hosil 
qiladi. Qo‘llarini sonlariga yopish tiradi, bo‘yin mushaklarini taranglab, 
iyagini ko‘kragiga qisadi. Planka atrofida boshlangan aylanishni davom 
ettirib, sakrovchi orqa tomoni bilan yerga tushadi va kuragida dumalaydi. 
G‘ujanak bo‘lib tushish yumshoq va xavfsizdir. 
Ayollarda langarcho‘p bilan sakrash texnikasi sirtdan qaraganda 
erkaklarniki bilan bir xildir. Lekin tezligi, kuchi, langarcho‘p 
egilishining kataligi, uning burchagi va boshqa biomexanik harakatlar 
erkaklarnikidan ancha pastroqdir.
Ko‘pchilik ayollarda yelka kamari va qorin mushaklarida kuch-
sizlik harakterli hisoblanadi. Oyoqlarni ko‘tara turib sakrovchilar 
grup 
pirovka (g‘ujanak bo‘lish) holatini oxirigacha bajarmay va 
oyoqlarni o‘tkazib oyoq uchini langarcho‘pni oxirgi nuqtasi, ya’ni 
turtib yuborishda ushlagan joyiga yaqinlashtirmaydilar. Ko‘rsatilgan
mushak guruhlarini kuchsizligi faol aylanib o‘tishni ta’minlamaydi. 
Shu bilan birga bu langarni uchio‘da ham kuzatiladi. Tanani egilishida 
gruppirovkani (g‘ujanak bo‘lishni) oxirigacha bajarilmasligi 
oyoqlarni uchini vertikal holatda yo‘naltirishga qiyinchilik tug‘diradi. 
Ko‘pchilik ayol sakrovchilar langarcho‘pdan uzoqlashib, plankadan 
o‘tishadi, ko‘krak bilan to‘liq burilmasdan, ayrimlari esa yon tomon 
bilan amalga oshiradilar.

---

320
Ayollarda langarcho‘p bilan sakrash texnikasini tahlil qilish nati-
jasida quyidagi xulosalarga kelish mumkin: ayollarning yaxshi 
koordinatsion imkoniyatlari ularga yugurib kelish, osilishlarda erkak-
lardan qolishmaydi. Lekin ularning organizmi langarcho‘p bilan sak-
rash texnikasining quyidagi elementlarini (qismlarini) bajarishda, 
ya’ni g‘ujanak (gruppirovka) holatida siltanishga, aylanib o‘tishda, 
ko‘tarilish fazasida tanani yuqoriga ko‘tarib tashlashda qiyinchiliklar 
tug‘diradi.
Ayollarni langarcho‘p bilan sakrashga shug‘ullantirishda ularni 
yerga tushishi, ya’ni qo‘nishiga alohida e’tibor qaratish zarurdir.