Yeni Yazarlar və Sənətçilər Qurumu

 

“Çağdaş dünya ədəbiyyatı. Bədii nəsr. Romanlar. Povestlər”.

 

Ə

dəbi-kulturoloji tərcümə e-Antologiyası 

Yeni Yazarlar və Sənətçilər Qurumu

 

–

 

www.kitabxana.net

 

–

 

Milli Virtual Kitabxana 

 

214 

– Bu şeir deyəsən iki tərəfin bir-biri ilə deyişməsi idi. “Old Baley” - dən sonra da hansısa 

misralar vardı. Mister Çarrinqtonun əhvalının yaxşı vaxtına düşsə, onun yaddaşından çatışmayan 

bəndləri də tapıb çıxarmaq olar.  

– Bəs sənə şeiri kim öyrədib? - Uinston soruşdu. 

– Babam tez-tez onu oxuyurdu. Səkkiz yaşım olanda babamı buxara çevirdilər - bir sözlə, 

həmişəlik yoxa çıxdı. Maraqlıdır, görəsən, limon necə olur? - qız gözlənilmədən mövzunu 

dəyişdi. - Mandarin görmüşəm. Nazik qabıqlı, narıncı rəngdə sarımtıl meyvədir.  

– Limon yadıma gəlir, - Uinston dedi. - Əllinci illərdə hər yerdə olurdu. Elə turş idi ki, adam 

hətta aralıdan baxanda dişləri qamaşırdı. 

– Yəqin, bu şəklin arxası da bitlə doludur, - Culiya yenə mövzunu dəyişdi. - Gərək bir dəfə onu 

çıxarıb yaxşıca təmizləyim. Deyəsən, getmək vaxtıdır. Hələ gərək bu pudra-boyanı da 

təmizləyim. Ah, həyat necə də darıxdırıcıdır! Qoy ayrılmamışdan əvvəl dodaqlarımın izini sənin 

sifətində qoyum.  

Qız gedəndən sonra Uinston bir müddət də yerindən tərpənmədi. Otaq get-gedə qaranlıqlaşırdı. 

Uzanılı halda üzünü işığa çevirib şüşə press-papyeyə baxmağa başladı. İçərisindəki mərcan 

parçasından daha çox şüşənin özünün görünüşü ona maraqlı gəlirdi. Baxdıqca, sanki adamın 

gözləri dibi görünməyən dərinliyə işləyirdi. Şüşənin səthi rəngbərəng göy qurşağı kimi daxilində 

öz ab-havası, öz atmosferi olan kiçik bir dünya gizlətmişdi. Uinstona elə gəldi ki, o, özü də 

qırmızı ağacdan düzəldilmiş çarpayı, açılıb-yığılan masa, divar saatı, metal çərçivəli qravürlə 

birlikdə həmin dünyanın içərisinə düşüb.Şüşə press-papye daldalandıqları sığınacaq idi. 

İçərisindəki mərcan isə Culiya ilə özünün həyatı idi. Büllura həkk olunmuş əbədiyyət idi...  

 

V fəsil 

Saym yoxa çıxmışdı. İş günü başlansa da heç yerdə gözə dəymirdi. Bəzi ağılsız adamlar 

gecikməsinin səbəbləri ilə bağlı mübahisə açmışdılar. Ertəsi gün onu yada salan yox idi. 

Hadisənin üçüncü günü Uinston elanlar lövhəsinə baxmaq üçün Sənədləşdirmə Departamentinin 

vestibülünə qalxmışdı. Orada Saymın da daxil olduğu Şahmat Komissiyası üzvlərinin siyahısı 

asılmışdı. İlk baxışdan sanki heç bir şey dəyişilməmişdi. Lakin siyahıda bir soyad çatışmırdı. 

Başqa izahata ehtiyac yox idi. Saym daha mövcud deyildi. Heç vaxt mövcud olmamışdı.  

Nazirliyin pəncərəsiz labirintlərində, kondisioner işləyən otaqlarda hələ temperatur normal idi. 

Küçədə isə səkilərdən od qalxırdı. Hamının işdən çıxdığı saatlarda metroda üfunət iyindən nəfəs 

almaq olmurdu. Nifrət Həftəsinə hazırlıq tam gücü ilə davam edirdi. Bütün Nazirliklərin 

əməkdaşları işdən sonra da yerlərində qalırdılar. Yürüşlər, mitinqlər, hərbi paradlar, mühazirələr, 

mum fiqurların sərgisi, telefilmlərin nümayişi, teleekran proqramlarının hazırlanması-bunların 

hamısını hazırlayıb çatdırmaq lazım idi. Tribunaların qurulması, portretlərin çəkilməsi, şüarların 

dəqiqləşdirilməsi, mahnıların yazılması, şayiələrin yayılması, foto-şəkillərin saxtalaşdırılması - 

hamısı vaxt və qüvvə tələb edirdi. Ədəbiyyat Departamentində Culiyanın işlədiyi şöbə roman 

istehsalını müvəqqəti dayandırmışdı. Onlara düşmənin vəhşilikləri haqqında silsilə broşüralar 

tərtib etmək tapşırılmışdı. Uinston daimi işindən əlavə, günün çoxunu saatlarla “Tayms”ın köhnə 

saylarını vərəqləməyə, mühazirələrdə sitat gətiriləcək məlumatların dəyişdirməyə, dil və üsluba 

daha təntənəli ahəng verməyə sərf edirdi. Axşamın gec saatlarında beyinləri qızmış prollar 

küçələrə töküləndə isə, demək olar ki, şəhərin altı üstünə çevrilirdi. Əvvəlki vaxtlarla 

müqayisədə, indi Londona mərmilər daha tez-tez düşürdü. Bəzən uzaq məsafədən dəhşətli 

partlayış səsləri eşidilirdi. Heç kəs partlayışların səbəbini izah etmirdi. Qorxunc şayiələr baş alıb 

gedirdi.  

 

“Çağdaş dünya ədəbiyyatı. Bədii nəsr. Romanlar. Povestlər”.

 

Ə

dəbi-kulturoloji tərcümə e-Antologiyası 

Yeni Yazarlar və Sənətçilər Qurumu

 

–

 

www.kitabxana.net

 

–

 

Milli Virtual Kitabxana 

 

215 

Nifrət Həftəsinin əsas musiqi bəzəyi sayılan Nifrət Şərqisi artıq hazır idi. Onu arasıkəsilmədən 

teleekranla verirdilər. İt mırıltısını xatırladan vəhşi ritm üzərində köklənmiş mahnı musiqidən 

daha çox çubuqların zərblə təbilə vurulması təsiri bağışlayırdı. Yüzlərlə boğazın qışqırdığı, gücü 

gəldikcə asfalta çırpılan yüzlərlə ayağın müşayiət etdiyi ifa dəhşətli ab-hava yaradırdı. Nifrət 

Şərqisi prolların xoşuna gəlmişdi. Küçələrdə gecə yarısına qədər hələ də dəbdə olan “Artıq 

çoxdan yoxdur o xoş arzular” mahnısı ilə rəqabət aparırdı. Parsonsun uşaqları gecə-gündüz 

demədən günün istənilən vaxtı daraq və kağız parçasının köməyi ilə Nifrət Şərqisini yorulub-

usanmadan, zəhlətökən ardıcıllıqla yamsılamağa çalışırdılar. İndi Uinston axşamlar 

həmişəkindən daha çox məşğul olurdu. Parsonsun təşkilatçılığı altındakı könüllülər dəstəsi 

yaşadıqları küçəni Nifrət Həftəsinə hazırlayırdı. Dəstə üzvləri şüarlar yazır, plakatlar çəkir, 

bayraq dirəkləri quraşdırır, həyatlarını təhlükəyə qoyaraq küçənin üzbəüz səmtindəki evlərin 

damı arasında vımpellər asmaqdan ötrü məftil çəkirdilər. Parsons hər yerdə “Qələbə” binasının 

təkbaşına dörd yüz kvadratmetr bayraq hazırlayıb asacağını deyib lovğalanırdı. Həmişəki kimi 

başı sevimli məşğuliyyətinə qarışdığından özünü çox xoşbəxt sayırdı. Havanın istiliyi, o biri 

tərəfdən isə fasiləsiz fiziki iş axşamlar ona ənənəvi şortunu və açıq yaxalı köynəyini geyməyə 

imkanı yaratmışdı. Parsons eyni vaxtda hər yerdə olmağı bacarırdı: çəkir, itələyir, mişarlayır, 

mismarlayır, səmərələşdirici təklif verir, yorulanları dostcasına zarafatla, xoş sözlə ruhlandırır və 

paltarına sığmayan bədəni ilə hər tərəfə kəskin tər iyi yayırdı.  

Gözlənilmədən bütün Londonu yeni plakatla bəzəməyə başladılar. Üzərində heç bir yazı yox idi. 

Plakatda boyu üç-dörd metrə çatan Avrasiya əsgərinin nəhəng fiquru təsvir edilmişdi. Əsgərin 

ifadəsiz monqol sifəti vardı. Ayağına iri çəkmələr geymiş, çiynindən avtomat asmışdı. Şəklə 

hansı bucaq altında baxsan, avtomatın böyüdülmüş lüləsinin düz adamın üstünə tuşlandığı 

görünürdü. Plakatı bütün hasarlara, divarlara, bir sözlə, boş gördükləri hər yerə yapışdırmışdılar. 

Say baxımından hətta Böyük Qardaşın portretlərini də üstələmişdi. Adi vaxtlarda müharibə ilə o 

qədər də maraqlanmayan prollar belə vaxtlarda yuxarıdan gələn göstərişlə həmişə atəşin 

vətənpərvərlərə çevrilirdilər. Sanki ümumi əhvali-ruhiyyə ilə ayaqlaşmaq üçün mərmilər də 

əvvəlki vaxtlarla müqayisədə daha çox adam öldürürdü. Mərmilərdən biri izdihamın qaynaşdığı 

Stepney kino-teatrına düşmüş, bir neçə yüz nəfəri binanın xarabalıqları altında dəfn etmişdi. 

Ətraf məhəllələrin bütün sakinləri bir neçə saat çəkən dəfn mərasimində iştirak etmək üçün ucu-

bucağı görünməyən izdihama qoşulmuşdular. Nəticədə dəfn özünəməxsus etiraz mitinqinə 

çevrilmişdi. Başqa bir mərmi isə çox vaxt uşaqların oyun meydançası kimi istifadə etdikləri boş 

əraziyə düşmüş, onlarla yeniyetmənin parça-tikə olması ilə nəticələnmişdi. Yenə də qəzəbli 

etiraz nümayişləri keçirilmişdi, Qoldsteynin müqəvvaları yandırılmışdı, üzərində Avrasiya 

əsgərinin təsviri olan yüzlərlə plakat divardan qoparılıb tonqala atılmışdı. Qarışıqlıq vaxtı bir 

neçə mağaza talan edilmişdi. Sonra şayiə yayılmışdı ki, mərmiləri casusların radio vasitəsilə 

ötürdükləri koordinatlar əsasında hədəfə tuşlayıb atırlar. Bu şayiə nəticəsində prol 

məhəllələrindən birinin sakinlərinin əcnəbi olduqlarından şübhələndikləri qarı-qocanın evinə od 

vurub yandırmışdılar. İkisi də içəridə tüstüdən boğulub ölmüşdü.  

Culiya ilə Uinston mister Çarrinqtonun dükanının üstündəki otağa gəlməyə imkan tapan kimi 

sərinləmək üçün paltarlarını soyunub açıq pəncərənin önündə, mələfəsiz çarpayıda yanaşı 

uzanırdılar. İlk dəfə deşikdən başını çıxarandan sonra siçovul bir də gözə dəyməmişdi. Amma 

havaların isti keçməsi taxtabitilərin sayını daha da artırmışdı. Uinstonla Culiya bundan o qədər 

də qorxmurdular. Təmiz, yaxud çirkliliyindən asılı olmayaraq, otaq onlar üçün cənnət idi. 

Kandardan içəri girən kimi qara bazardan aldıqları istiotu hər tərəfə səpir, kombinezonlarını 

çıxarıb elə tərli-tərli sevişməyə başlayırdılar. Sonra da dərhal yuxuya gedirdilər. Ayılanda isə 

taxtabitilərin özlərinə gəldiklərini, əks-hücuma keçmək üçün mövqe tutduqlarını görürdülər.  

Dörd, beş, altı... Yox, yeddi! İyunda yeddi dəfə görüşə bilmişdilər. Uinston daha bütün günü cin 

içmək vərdişini tərgitmişdi. Deyəsən, içkiyə ümumiyyətlə ehtiyac hiss etmirdi. Ətə-cana 

gəlmişdi, ayağındakı varikoz yarası balacalaşıb bərkimiş, yalnız topuğunun üstündə qəhvəyi ləkə 

kimi qalmışdı. Səhərlər bəzən boğulma həddinə çatan öskürəyi dayanmışdı. Həyat əvvəlki kimi 

 

“Çağdaş dünya ədəbiyyatı. Bədii nəsr. Romanlar. Povestlər”.

 

Ə

dəbi-kulturoloji tərcümə e-Antologiyası 

Yeni Yazarlar və Sənətçilər Qurumu

 

–

 

www.kitabxana.net

 

–

 

Milli Virtual Kitabxana 

 

216 

dözülməz deyildi. İndi Uinston teleekrana boğma çıxarmaq, yaxud səsinin gur yerinə salıb lənət 

yağdırmaq istəyindən də əl çəkmişdi. Artıq etibarlı istinadgahı, az qala evləri olduğu vaxtda 

fasilələrlə görüşmələri, bir yerdə iki-üç saatdan artıq qala bilməmələri də onlara çox böyük 

sıxıntı kimi görünmürdü. Xırdavat satılan dükanın üstündəki kiçik otaq nəyə desən dəyərdi. Belə 

bir təhlükəsiz yerin olduğunu bilmək onun həqiqi sahibinə çevrilməkdən az şey deyildi. Otaq 

onların nəzərində bütöv bir dünya, nəsli kəsilmiş heyvanların sığındıqları əski qoruq timsalında 

idi. Uinstonun təsəvvüründə mister Çarrinqtonun özü də nəsli kəsilmiş canlılardan sayıla bilərdi. 

Adətən otağa qalxanda həmişə bir neçə dəqiqə dayanıb ev sahibi ilə söhbət eləyirdi. Qoca, 

deyəsən, küçəyə çox az-az çıxırdı. Bəlkə heç qapının kandarından kənara ayaq basmırdı. 

Müştərisi də nadir hallarda olurdu. Görünür, bu səbəbdən də kiçik, qaranlıq dükanında daim bir 

həyulə kimi gəzib dolaşırdı. Arxada özünə yemək hazırladığı mətbəx dükandan da kiçik idi. 

Buradakı müxtəlif əşyalar içərisində nəhəng səs borusu olan qədim qrammofon diqqəti daha çox 

çəkirdi. Arabir Uinstonla söhbət etmək imkanının yaranmasından qocanın açıq-aşkar sevindiyi 

hiss olunurdu. Nazik sağanaqlı eynəyi, uzun burnu, məxmər pencəyinin altındakı batıq çiyinləri 

ilə o, dükanındakı dəyərdən düşmüş malları arasında ticarətçidən daha çox, kolleksiya 

həvəskarını xatırladırdı. Artıq əvvəlki atəşinliyini itirmiş şövqlə əlini dörd bir tərəfindəki 

mətahlara uzadır, gah Çin istehsalı olan büllur şərab şüşəsi tıxacını, gah sınıq tütün qabının 

rəngarəng naxışlarla bəzədilmiş qapağını, gah çoxdan ölmüş hansısa uşağın bir çəngə saçının 

saxlandığı bürünc medalyonu Uinstona göstərirdi. Heç vaxt ona mütləq nə isə bir şey satmağa 

can atmırdı. Sadəcə, bu əntiq əşyalara baxıb zövq almasını istəyirdi. Qoca ilə söhbət eləmək 

yeyilmiş plastinkaya qulaq asmağa bənzəyirdi. Hər dəfə yaddaşının dərinliklərindən unudulmuş 

şeir parçaları tapıb çıxarırdı. Onlardan biri iyirmi dörd qaratoyuq, o birisi qırıq buynuzlu inək, 

üçüncüsü isə yoxsul aşbaz Robinin ölümü haqqında idi. “-Sizə maraqlı görünə biləcəyini 

düşündüm” -deyə hər yeni şeir parçasını oxuyandan sonra günahkar əda ilə xəfifcəsinə 

gülümsəyirdi. Amma hər şeirin sadəcə iki-üç misrasını xatırlayırdı. 

Uinstonla Culiya indiki vəziyyətin uzun müddət davam etməyəcəyini yaxşı başa düşür, heç vaxt 

illüziyaya qapılmırdılar. Bəzən qarşıdan gələn ölüm onlara üstündə uzandıqları çarpayı kimi 

aydın, əyani görünürdü. Belə anlarda, əcəl zəngi çalınmamışdan beş dəqiqə əvvəl sonuncu tikəni 

də qamarlamağa çalışan ölüm məhbusu kimi, ümidsiz ehtirasla bir-birlərinə sarılırdılar. Elə 

günlər də olurdu ki, münasibətlərinin nəinki təhlükəsizliyi, hətta daimiliyi xülyası ilə təsəlli 

tapırdılar. Gözdən-könüldən uzaq, tənha otaqda daldalandıqları müddətdə özlərinə sədəmə 

toxunmayacağını düşünürdülər. Doğrudur, yolu həm çətin, həm də təhlükəli idi. Amma otaq əsl 

sığınacaq sayıla bilərdi. Belə düşüncələrə daldığı məqamlarda Uinston gözlərini zilləyib press-

papyenin düz ortasına baxır, bu şüşə dünyanın içərisinə yol tapa bilsə, orada zamanın özünü ram 

etməyin mümkünlüyü haqqında düşünürdü. Tez-tez xilas yolları haqda xəyallara dalırdılar. 

Bəzən, özlərini inandırırdılar ki, tale həmişə üzlərinə güləcək, həyatları təbii sonluqla başa çatana 

qədər məhəbbət sərgüzəştləri davam edəcək. Yaxud, Ketrin öləcək, Uinstonla Culiya, hansı yolla 

olur-olsun, ailə qurmağa icazə alacaqlar. Yaxud birlikdə intihar edəcəklər. Ya da gizlənəcəklər: 

özlərini tanınmaz şəklə salacaqlar, prolların ləhcəsində danışacaqlar, fabrikdə işə düzələcəklər və 

heç kəs tərəfindən tanınmadan uzaq məhəllələrin birində yaşayacaqlar. İkisi də gələcəklə bağlı 

planlarının xam xəyal olduğunu yaxşı başa düşürdü. Qarşıda xilas yolu görünmürdü. Yeganə yol 

intihar ola bilərdi. Lakin heç biri özünə qəsd etmək fikrində deyildi. Hər şeyə tab gətirərək 

günləri, həftələri yola vermək, sabahı görünməyən bu günlə yaşamaq hər ikisində qarşıalınmaz 

istəyə, instinktə çevrilmişdi. Udmağa hələ hava varsa, insan ciyəri də eynən bu cür instinktlə 

onun son udumunu öz içinə çəkməyə can atır.  

Bəzən isə Partiya əleyhinə fəal mübarizəyə qoşulmaqdan danışırdılar. Lakin bu yolda birinci 

addımın nədən ibarət olacağını təsəvvürlərinə gətirmirdilər. Hətta mifik Qardaşlıq təşkilatı 

mövcud olsa belə, ora yol tapmaq müşkül iş idi. Uinston özü ilə O`Brayen arasında yaranan 

yaxınlıq (yaxud yaxınlıq təəssüratı) haqqında Culiyaya danışmışdı. Bəzi hallarda hətta 

O`Brayenin yanına getmək, Partiyanın düşməni olduğunu demək və ondan kömək istəmək 

fikrinə düşdüyünü də açıb söyləmişdi. Nə qədər qəribə görünsə də, Culiya ideyanı tamam ağılsız 

 

“Çağdaş dünya ədəbiyyatı. Bədii nəsr. Romanlar. Povestlər”.

 

Ə

dəbi-kulturoloji tərcümə e-Antologiyası 

Yeni Yazarlar və Sənətçilər Qurumu

 

–

 

www.kitabxana.net

 

–

 

Milli Virtual Kitabxana 

 

217 

bir hərəkət kimi dərhal rədd etməmişdi. Özünün dediyinə görə, adamlar haqda sifətlərinə 

baxmaqla müəyyən qənaətə gələ bilirdi. Odur ki, O`Brayenin gözlərinin ani parıltısının 

səmimiliyinə və nədənsə xəbər verdiyinə inanmağı təbii qarşılayırdı. Üstəlik, Culiya hər adamın, 

yaxud aşağı-yuxarı hər adamın gizlində Partiyaya nifrət bəslədiyinə, cəzasız qalacağı təqdirdə 

qaydaları pozacağına əmin idi. Lakin geniş, mütəşəkkil müqavimətin varlığına, hətta mümkünlük 

ehtimalına inanmaq istəmirdi. Qoldsteyn və onun gizli ordusu haqqında danışılanları Partiyanın 

öz məqsədləri üçün uydurduğu cəfəngiyyat adlandırırdı. Amma deyirdi ki, borcumuz özümüzü 

bu nağıllara inanan kimi göstərməkdir. Dəfələrlə Partiya yığıncaqlarında, kortəbii nümayişlərdə 

adlarını heç vaxt eşitmədiyi, boyunlarına qoyulan cinayətlərə qətiyyən inanmadığı adamların 

edam olunmalarını hamıdan uca səslə tələb etmişdi. Açıq proseslər zamanı səhərdən gecə 

yarısına qədər məhkəmə binasını əhatəyə alan Gənclər Liqasının üzvləri sırasında həmişə öz 

yerini tutmuş, fasilələrdə hamı ilə birlikdə “Satqınlara ölüm!” - şüarını qışqırmışdı. Qoldsteynin 

kim olduğu, nə tələb etdiyi haqda çox dumanlı təsəvvürü olsa da, Nifrət İkidəqiqəliklərində 

başqaları ilə müqayisədə onun ünvanına ən ağır təhqirlər yağdırmışdı. Culiya İnqilabdan sonrakı 

dövrdə böyümüşdü. Əlli-altmışıncı illərin ideoloji mübarizələrini xatırlamaq baxımından yaşı az 

idi. Hansısa müstəqil siyasi hərəkatın mövcudluğunu təsəvvürünə gətirə bilməzdi. Mənfi 

münasibət bəsləsə də, Partiyanı əbədi və sarsılmaz qüvvə sayır, keçmişdə mövcud olduğunu, 

gələcəkdə də mövcud olacağını düşünürdü. Partiyaya qarşı yalnız gizli itaətsizlik göstərməklə, 

kimisə öldürmək, haranısa partlatmaqla, təxribatlar və terror aktları törətməklə mübarizə 

aparmaq mümkündür.  

Bəzi məsələlərdə Culiya Uinstondan daha ağıllı görünürdü. Partiya təbliğatının təsiri altına 

ondan daha az düşdüyü hiss olunurdu. Bir dəfə Uinston Avrasiya ilə müharibədən danışanda qız 

etinasız şəkildə heç bir müharibənin olmadığını demiş, onu əməlli-bağlı qorxutmuşdu. Culiyanın 

fikrincə, hər gün Londonda partlayan mərmilər Okeaniya Hökumətinin öz əməli idi; “adamları 

daim qorxu altında saxlamaq” istəyirdilər. Bu fikir heç vaxt Uinstonun ağlına gəlməmişdi. Başqa 

bir dəfə Culiya Nifrət İkidəqiqəliklərində ən çətin şeyin boğazına tıxanan gülüşü boğub 

saxlamaq olduğunu deyəndə isə qıza paxıllığı tutmuşdu. Amma Culiya Partiya təlimini yalnız 

şəxsi həyatı ilə bağlı məsələlərdə şübhə altına alırdı. Qalan digər bütün məsələlərdə rəsmi Partiya 

mifologiyasını qəbul etməyə hazır idi. Çünki həqiqətlə saxtakarlıq arasındakı fərq qıza o qədər 

də əhəmiyyətli görünmürdü. Məsələn, məktəbdə öyrədildiyi kimi, təyyarəni ilk dəfə Partiyanın 

kəşf etdiyinə inanırdı. (Uinstonun məktəbli olduğu əllinci illərin sonlarında Partiya hələlik yalnız 

helikopterin kəşfinə iddialı idi. On-on iki il sonra, Culiya məktəbə gedəndə artıq təyyarə də 

Partiya zəkasının məhsulu sayılırdı. Daha sonrakı nəslin nümayəndələri isə buxar maşınının da 

Partiyanın icadı olduğunu öyrənəcəkdilər). Uinston təyyarənin Culiyanın deyil, hətta öz yaşından 

da əvvəl uçduğunu, ümumiyyətlə, İnqilabdan əvvəl mövcud olduğunu deyəndə bütün bunlar qıza 

qətiyyən maraqlı görünməmişdi. Axı təyyarəni kimin kəşf etməsinin nə əhəmiyyəti var? Amma 

Uinstonu heyrətləndirən tamam başqa şey olmuşdu. Bir dəfə sözarası işlətdiyi ifadədən 

Culiyanın dörd il əvvəl Okeaniya ilə Avrasiya arasında sülh, İstasiya arasında isə müharibə 

olduğunu xatırlamadığı aşkara çıxmışdı. Əslində o, müharibəni başdan-başa məharətlə 

düşünülmüş bir oyun sayırdı. Hətta belə olan halda da, ötən illər ərzində düşmənin dəyişməsinə 

diqqət yetirməməsi qəribə təsir bağışlayırdı. Odur ki, Culiya etinasızcasına “Elə bilirdim, həmişə 

Avrasiya ilə müharibə etmişik” - deyəndə sözlərindəki laqeydlik Uinstonu vahiməyə salmışdı. 

Təyyarənin kəşfi Culiyanın dünyaya gəlməsindən əvvəlki dövrlə bağlı idi. Müharibədə tərəflərin 

dəyişməsi isə vur-tut dörd il bundan qabaq baş vermişdi. Qızın belə bir mühüm hadisədən 

xəbərsiz qalması ağlasığan deyildi. Mübahisələri on beş dəqiqəyə qədər çəkdi. Nəhayət, deyəsən, 

Culiyanın yaddaşını bir az hərəkətə gətirə bildi. O, tərəddüdlə də olsa, Avrasiyanın deyil, 

İstasiyanın düşmən olduğunu təsdiq etdi. Amma məsələyə yenə də heç bir önəm vermədi. “- Axı 

nə fərqi var?” - deyə əsəbi halda soruşdu. “- Bir qanlı müharibə başqası ilə əvəz olunub. Yayılan 

xəbərlər isə başdan-ayağa yalandır”. 

Bəzən, Culiya Sənədləşdirmə Departamentinin işi, burada həyata keçirilən hüdudsuz 

saxtalaşdırılmalar haqda danışırdı. Lakin yenə də qətiyyən təəccüblənmədiyi hiss olunurdu. 

 

“Çağdaş dünya ədəbiyyatı. Bədii nəsr. Romanlar. Povestlər”.

 

Ə

dəbi-kulturoloji tərcümə e-Antologiyası 

Yeni Yazarlar və Sənətçilər Qurumu

 

–

 

www.kitabxana.net

 

–

 

Milli Virtual Kitabxana 

 

218 

Yalanın məhz özünün də iştirakı ilə həqiqətə çevrilməsi fikri onda yerin ayaqları altından 

qaçması təəssüratını yaratmırdı. Uinston bir vaxtlar əlində tutduğu sarsıdıcı maddi dəlil- köhnə 

qəzet parçası, eləcə də Con, Aronson və Rezerford barəsində danışmağa başladı. Amma bu dəfə 

də Culiyanı qətiyyən təəccübləndirə bilmədi. Qız əvvəlcə heç məsələnin mahiyyətini də başa 

düşmədi.  

– Onlar dostların idi? - deyə soruşdu.  

– Yox, bu adamlarla ümumiyyətlə heç bir tanışlığım olmayıb. Hər üçü Daxili Partiyanın üzvləri 

idi. Yaşca məndən çox böyükdülər. Köhnə dövrün, İnqilabdan əvvəlki vaxtların adamları idilər. 

Yalnız şəkillərini görmüşdüm. 

– Bəs onda niyə həyəcanlanırsan? Onsuz da adamları həmişə öldürürlər, elə deyil? 

Uinston izah etməyə çalışdı. 

– Bu müstəsna hal idi. İş kiminsə öldürülməsində deyil. Məsələn, dünənki gün də daxil olmaqla, 

keçmişin mahiyyət etibarilə ləğv edildiyindən xəbərin var? Keçmiş yalnız yalanın öz hökmü 

altına ala bilmədiyi tək-tük əşyalarda qorunub saxlanıb. Bir nümunəsi gözümüzün qabağındakı 

bu şüşə oyuncaqdır. İnqilab və İnqilabdan əvvəlki dövr haqqında, demək olar ki, heç nə bilmirik. 

Bütün sənədlər ya məhv edilib, ya da saxtalaşdırılıb. Bütün kitablar yenidən yazılıb, şəkillər 

yenidən çəkilib, hər bir heykələ, küçəyə, abidəyə yeni ad verilib, bütün tarixlər dəyişdirilib. Və 

bu proses dəqiqəbədəqiqə, günbəgün davam edir. Tarixin hərəkəti dayandırılıb. Partiyanın haqlı 

sayıldığı bitib-tükənmək bilməyən bu gündən başqa heç bir zaman məfhumu mövcud deyil. 

Əlbəttə, keçmişin saxtalaşdırıldığını bilirəm. Amma bu saxtalaşdırmanı hətta özüm etdiyim 

hallarda da, həqiqəti sübuta yetirməyim mümkün olmayacaq. İş görülüb qurtarandan sonra dəlil-

sübutlar da yoxa çıxır. Yeganə şahid beynim, yaddaşımdır. Lakin başqa birisinin də mənim 

xatirələrimi paylaşacağını əminliklə deyə bilmərəm. Həyatım boyu yalnız bir dəfə əlimə 

saxtalaşdırma hadisəsindən sonra, illər sonra meydana çıxan yazılı sənəd, dəlil-sübut düşmüşdü.  

– Yaxşı, bunun nə xeyri olacaqdı ki? 

– Heç bir xeyri yox idi. Çünki bir neçə dəqiqə sonra o sənədi məhv etdim. Amma indi əlimə eyni 

fürsət düşsəydi, yəqin saxlayardım.  

– Mən isə saxlamazdım! - Culiya dedi. - Risk eləməyə həmişə hazıram. Amma yalnız çox 

mühüm bir şey üçün riskə getməyə dəyər. Daha köhnə qəzet parçasından ötrü yox. Lap deyək ki, 

o qəzet parçasını saxladın. Sonra nə edəcəkdin? 

– Yəqin ki, heç nə! Lakin sübut idi. Əgər adamlara göstərməyə cəsarətim çatsaydı, onlarda şübhə 

oyada bilərdim. Bizim dövrümüzdə nəyinsə dəyişəcəyini düşünmürəm. Müxtəlif yerlərdə 

müqavimət nöqtələrinin yaranmasını, eyni fikri paylaşan adamların kiçik dəstələr halında 

birləşməsini, onların tədricən böyüməsini, hətta özlərindən sonra bəzi sənədlər qoyub getməsini, 

nəhayət, gələcək nəsillərin bu sənədlər əsasında yarımçıq mübarizəni davam etdirməsini isə 

təsəvvürə gətirmək mümkündür. 

– Əzizim, məni gələcək nəsillər maraqlandırmır. Məni maraqlandıran özümüzük. 

– Sən yalnız qurşaqdan aşağı üsyançısan, – deyə Uinston mübahisəyə son verdi.  

Hazırcavab zarafat Culiyanın çox xoşuna gəldi. Qollarını məhəbbətlə Uinstonun boynuna doladı. 

Partiya ehkamlarının mürəkkəb labirintləri Culiyanı qətiyyən maraqlandırmırdı. Uinston ingsos, 

ikifikirlilik, keçmişin dəyişkənliyi, obyektiv gerçəkliyin inkarı haqqında danışanda, həm də bu 

zaman Yenidil sözləri işlədəndə qız darıxmağa başlayır, qaş-qabağını tökür, belə şeylərlə heç 

vaxt maraqlanmadığını deyirdi. Aydın məsələdir ki, hamısı cəfəngiyyatdır. Elə isə niyə belə boş