Yeni Yazarlar və Sənətçilər Qurumu
Yüklə 7,78 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
“Çağdaş dünya ədəbiyyatı. Bədii nəsr. Romanlar. Povestlər”.
Ə
Yeni Yazarlar və Sənətçilər Qurumu – www.kitabxana.net – Milli Virtual Kitabxana 70
həmin o tər iyi ki, qoxusu südü çürüdürdü, qızılı paslandırırdı, gülləri soldururdu, lakin sevgi anlarında bu qollar nə qədər gözəl olurdu?!.. Letisiya Nasarenoya ağlasığmaz bir məsələni həll etmək müyəssər olmuşdu – sevgi saatlarında onu soyunmağa məcbur etmək. «Sən Allah, o, uzunboğazlarını çıxart – o deyirdi – yoxsa, mənim döşəkağılarımı bulayacaqsan». – O da onları soyunurdu. – «Sən Allah, o dəbilqələrini də soyun, yoxsa dəmir düymələrin ürəyimin başını deşəcək.» - o da onları soyunurdu, «Sən Allah, o qılıncını da, qayışını da çıxar, hamısını çıxar ki, səni hiss eləyə bilim, həyatım mənim.» - və o, nə əvvəllər, nə də Letisiya Nasarenodan sonra dünyada heç bir qadınla eləmədiyi kimi, əynində nə vardısa, hamısını çıxarıb bir kənara atırdı. «Mənim yeganə və həqiqi məhəbbətim» - deyə ah çəkir və ahlarını həmin o Nuh əyyamının uzun-uzun məruzələrinin kənarlarından soyub çıxardığı saralmış kağız zolaqlarına yazır, sonra bu zolaqları siqaret kimi bürmələyib sarayın içini dörd dolaşaraq, ən gizli yerlərində, dəlmə- deşiklərdə gizlədirdi; onları elə yerlərdə gizlədirdi ki, sonradan tapa bilsin. Odu ki, bu yazılar heç vaxt heç kim tərəfindən tapılmadı. Letisiya Nasarenonun surəti də, bir gün onun yaddaş borularından süzülüb ha tərəfəsə axdı və onun yaddaşında tək bir xatirə – anası Bendisyon Alvaradonun xatirəsi qaldı; onun son günlərini, qayanın üstündəki malikanəsində, yamyaşıl artırmada, oğlu ölməyini başa düşməsin deyə, qucağındakı ləyəndə qarğıdalı dənələrini qarışdırıb toyuqları çağıra-çağıra, öz yelləncək kreslosunda oturan yerdə ölməyini, tamarinlərin kölgəsində asılmış tor yelləncəkdə yellənərkən, ağrıdan güclə nəfəs aldığını oğlu sezməsin deyə, öz ayaqlarıyla gedib ona meyvə şirəsi gətirməyini xatırladı; ona, heç kimin köməyi və iştirakı olmadan hamilə olan, onu təmtəkcə doğan; diri-diri çürüyüb irinlədiyi xəstə vaxtlarında dinib danışmayan, yalnız ağrıları dözüm kasasını daşdıranda, oğlundan, təbiətinə uyğun olmayan bir yazıqlıqla: «Bir kürəyimə bax, gör, orda nə var, niyə ora elə od tutub yanır, elə yanır ki, daha dözə bilmirəm!» - deyə xahiş edib köynəyini soyunaraq kürəyini ona sarı çevirərkən, dəhşətdən nəfəsi tutula-tutula, içində qurdlar qaynaşan üfunətli irinli yaralarını gördüyü anasını xatırladı. Axı o dövrlər, pis vaxtlar idi, mənim generalım, o vaxtlar elə bir dövlət sirri deyilən elə bir məsələ yox idi ki, camaat ondan xəbər tutmasın, elə bir əmr yox idi ki, ona əmmasız əməl edilməsin. Ələlxüsus da bu, bayram süfərsinə ən lətif xörək kimi verilən general Rodriqo de Aqiların qovurmasından sonra məlum oldu. Lakin onu narahat eləyən, həyəcanlandıran, bu deyildi. Dövlət işlərindəki çətinliklər, Bendisyon Alvaradonun, oğlunun otağı ilə bitişik otaqda, xəstəliyin aramlı alovunda qovrulduğu vaxtlar bütün əhəmiyyətini itirmişdi; onu bura, xəstəliyinin, ağır vəba, qoturluq, yaxud ayrı bir naməlum asiya zəhrimarı olmadığı, bunun hansısa hindu cadusu olduğu və bu cadunun yalnız onu törədənlər tərəfindən aradan götürülməsinin mümkün olduğu, asiya xəstəliklərindən yaxşı baş çıxaran həkimlər tərəfindən müəyyənləşdiriləndən sonra yerləşdirmişdilər. Onda o, bunun ölüm olduğunu anlamışdı və səhər-axşam özünü anasına həsr eləməyə ithaf etmişdi, o, otağın qapısını isəri üzdən açarlayıb, arvada əsl ana qayğısıyla qulluq eləyirdi; o, böyük məmnuniyyətlə, özü çürüməyə hazır idi, təki heç kim anasının, diri-diri soxulcanlara yem olmasını görməsin; bu məqsədlə əmr də vermişdi ki, anasının bütün toyuqlarını, tovuzquşlarını, digər quşlarını saraya gətirsinlər, təki anası, öz kənd işləri üçün, evi üçün, həyəti üçün darıxmasın; anasının bədənindən gələn üfunətli irin iyini heç kim hiss etməsin deyə, bix ağacının ətirli budaqlarını öz əlləriylə yandırıb tüstülədirdi, bu yaralara öz əlləri ilə cürbəcür yaxmalar çəkir, anasının, buna qədər çəkdiyi digər yaxmalardan qızarıb saralan, göyərən bədənini, cadudan ölüm kimi qorxan səhiyyə nazirinin etirazlarına məhəl qoymadan, türk balzamıyla müalicə eləməyə çalışırdı. «Cəhənnəm olsun hamısı, - o, deyirdi – ikimiz də bir yerdə ölsəydik, pis olmazdı!» Bendisyon Alvarado isə başa düşürdü ki, tək ölür, oğluna öz keçmişindən danışmağa tələsir, olub keçənləri, bütün sirli işlərini heç cür özüylə qəbir evinə aparmaq istəmirdi; oğluna, doğuşdan sonra içindən çıxarıln ciftin donuzlara atılmasından, küçədən ötüb keçən cavanlardan hansının, uşağın atası olduğunu müəyyənləşdirməyə çalışdığından, necə boylu olmağından – qəlyanaltıxananın arxa otağında çaxır çəlləklərinin arasında vızıldaşan gümüşü çalarlarlı “Çağdaş dünya ədəbiyyatı. Bədii nəsr. Romanlar. Povestlər”.
Ə
Yeni Yazarlar və Sənətçilər Qurumu – www.kitabxana.net – Milli Virtual Kitabxana 71
göyümtül milçəklərin əlindən göz aça bilmədən, şlyapasını belə başından çıxarmağa macal tapmadan, ayaq üstə dayandığı yerdə hamilə olmasından danışdı. Vaxtından xeyli əvvəl, bir avqust səhəri, qadın monastrının darvazaları altında anadan olarkın, ətirşaha bənzər küçə fənərlərinin solğun işığında, körpənin yumurtalığının birinin əncil böyüklüyündə olduğunu gördüyündən danışdı. - «Sən ağlayırdın və işəyirdin, nəfəsin sinəndən, tuluq zurnasının səsinı çıxara-çıxara, qırıq-qırıq çıxırdı...» Bazar günləri anası onu meydana gətirir, monastr rahibələrinin ona bağışladığı əskiləri körpənin bədənindən açıb çılpaq uşağı camaata göstərirdi ki, bəlkə kimsə dəbəlikdən, raxitlikdən və sairədən müalicə üçün ona ucuz və etibarlı dərman adı məsləhət görə. Ona deyirdilər ki, hamısından yaxşısı, arı balıdı, deyirdilər, alın yazısını pozmaq olmaz, deyirdilər, uşaq böyüyəndə, nəfəsli alətlərdə çalmaqdan savayı əlindən hər iş gələcək; günlərin bir günü isə təsadüfən küçədən keçən qara-qışqırıqçı bir falçı uşağa yaxınlaşaraq, vay- şivən qoparanacan, körpəyə bir o qədər də məhəl qoyan olmadı. Falçı isə uşağa baxıb təəccüblə: «Bu uşağın ovcunda tale xətləri yoxdu ki?! Bu o deməkdi ki, körpə - padşah olacaq!» - demişdi. «Görürsən, demək o, səhv eləməmişdi, oğul…» - anası deyirdi; o isə anasının danışdığı bütün bu tarixi səlnamələri, can verən adamın sayıqlamaları hesab edərək, arvada yalvarırdı ki, keçmişdə olub-keçənləri az eşib-töksün, ondansa, bir az yuxulasın. O, anasına yalvara-yalvara, onu çit döşəkağıya səriyirdi və bu sayaq yaraları incitməyən çoxlu nazik və yumşaq döşəkağılar tikdirməyi əmr etmişdi. Gecələr anasını böyrü üstə uzadıb, ona, körpə uşağı yatıran tək, lay-lay deyir, qadınsa gözünə yuxu getmədən, əli sinəsində uzanıb qalırdı. – «Bax belə, anacan. Olub- keçənləri yada salmaq lazım deyil. Olan oldu, keçən keçdi, mən də, budu ha, gözünün qabağındayam.» O çalışırdı ki, anasının bu cür diri-diri çürüməsindən saraydan kənarda xəbər tutmasınlar; rəsmi dövlət mənbələri Bendisyon Alvaradonun xəstəliyi barədə saxta bülletenlər nəşr edir, bu bülletenləri ictimai yerlərdə carçılar bərkdən-bərkdən oxuyurdular, bu səbəbdən, prezidentin anasının əsl xəstəliyi barədə söz-söhbətin qabağını almaq heç cür mümkün olmurdu. Carçılar növbəti bülleteni oxuyandan sonra şifahi surətdə təsdiq edirdilər ki, can verənin otağından gələn üfunətli çürümə iyi axır vaxtlar o qədər kəskinləşib ki, həyətdəki cüzamlı xəstələr belə bu iyidən ordan baş götürüb qaçıblar. Onlar danışırdılar ki, can verən xəstəni, başı, yenicə kəsilmiş qoyunların qanında çimdirirlər, deyirdilər, arvadın altından yığılan döşəküzülərin irinli ləkələri qaynatmaqla da getmir, prezident özü isə heç fermaya da ayaq basmır, ən çətin məqamlarında baş çəkdiyi arvadlarına belə dəymir, deyirdilər prezident, anası üçün dua oxumağa gələn arxiyepiskopun özünü belə qapıdan qaytarararq: «Burda ölən-zad yoxdu, müqəddəs ata! Camaatın boş şaiyələrinə inanmayın!» - deyib. O, üfunətli iyə məhəl qoymadan anasıyla bir nimçədən, bir qaşıqdan yeyir, hər axşam yatmamışdan əvvəl onu çimdirir, onu ən nəcib itin piyindən bişirilmiş sabunla sabunlayır, anasının vəsiyyətlərini – ölümündən sonra onun heyvanlarıyla necə rəftar edilməli olduğu, onlara necə qulluq göstərilməli olduğu barədə dediklərini ürəyinin başı sökülə-sökülədinləyir və bu söhbətlərdən kövrəlirdi. «Tovuzquşuların lələklərini qoparıb şlyapalara vurmağı qadağan edirəm...» - deyəndə, axırıncı kəlmədə anasınının səsi əsmişdi. O isə arvadın bədənini qətran yağı ilə yağlamağına davam edə-edə, onun bütün əmrlərinə: «Yaxşı, anacan.» - deyə cavab verirdi. «Quşları bayramlarda oxumağa məcbur eləməyin...» - «Yaxşı, ana.» - deyə o, söz verirdi və arvadı təmiz döşəkağıya səriyirdi. «Qasırğadan qabaq quş yuvalarından yumurtaları yığışdırın, yoxsa ətcəbalalar quşların altında qalıb boğular...» «Yaxşı, ana.» - o deyirdi və arvadın əlini ürəyinin üstünə qoyurdu. – «Sən rahat yat». O, anasının alnından öpür, çarpayısının yanında döşəmənin üstünə uzanır, üzünü döşəməyə söykəyəyərək, arvadın yuxusunun istiqamətini izləyir, ölüm yaxınlaşdıqca, get-gedə məntiqə minən sonsuz sayıqlamalarını xüsusi bir diqqətlə dinləyirdi. Günlərin bir günü, sonsuz gecələrlə üst-üstə yığılan qəzəbi, kin-kudurəti, kədərli bir bazar ertəsinin sübhündə, sübhün vahiməli səssizliyində əriyib yoxa çıxdı. Həmin səhər o, yuxudan, doğma anası Bendisyon Alvaradonun nəfəsinin dayanmasına oyandı. Ayağa qalxıb, arvadın yara-xoralı bədəninə bürüdüyü döşəkağını açdı, bir müddət sübhün səsinə – ara-sıra eşidilən xoruz banlarına diqqət kəsildi, sonra qəfildən, səhərin bozumtul ala-toranında, döşəkağıda, anasının bədəninin qalan izi - qadın bədəninin
“Çağdaş dünya ədəbiyyatı. Bədii nəsr. Romanlar. Povestlər”.
Ə
Yeni Yazarlar və Sənətçilər Qurumu – www.kitabxana.net – Milli Virtual Kitabxana 72
heyrətamiz əksini – sağlam, cavan qadın bədəninin izini gördü; bu, həm də onun anası Bendisyon Alvaradonun – neçə müddətdən bəri əli sinəsində, böyrü üstə uzanıb qalan anası Bendisyonun bədəninin izi idi… anasının, eynilə beləcə, o biri döşəkağıda da sanki yağla çəkilmiş hamar və aydın izi qalmışdı və bu gözəl izdən, üfunət yox, otağın eybəcər, ağır xəstəxana havasına bənzər havasını təmizləyən diri çiçəklərin incə ətri gəlirdi; sonradan bu döşəkağıları sodayla qaynadaraq, ha cürbəcür sabunlarla yuyurdularsa da, arvadın bədəninin izi, döşəkağının nə üzündən, nə də astarından getmirdi ki, getmirdi; bu iz, parçanın az qala saplarının canına yerimişdi, onun ayrılmaz, silinməz hissəsinə çevrilmişdi. Lakin, binəva oğul bu möcüzənin mənasını və əhəmiyyətini ilk anlar ona görə dərk edə bilmədi ki, bütün vücuduyla ölümə qarşı nifrət və qəzəbdən sarsılmışdı; o, qəzəbdən boğula-boğula, qapını çırpıb anasının otağını tərk etdi və bu zərbə, topdan atılan yaylım atəşi kimi bütün sarayı titrətdi. Elə həmin dəqiqə kilsənin matəm zəngləri çalınmağa başladı, bu zənglərin səsinə o biri kilsələr də qoşuldu və ölkənin dörd bir yanından göyə matəm zəngləri ucaldı. Bu zənglər yüz gün dalbadal – yüz gecə və yüz gündüz, fasiləsiz çalındı. Zəngələrin elə birinci çalınmasından camaat, bədənləri üşünə-üşünə anladı ki, o, yenə öz taxtında – iş başındadı, anladılar ki, onun ölüm qarşısında müvəqqəti olaraq, acizləşən dəfolunmaz qəlbi yenidən güc toplayıb yer üzündə dərrakə və insan ləyaqəti deyilən hər nə varsa, hamısına qarşı bir az da qəddarlaşıb və bu dəfəki qəddarlaşmanın səbəbi – iyirmi üç fevral, bazar ertəsinin sübh çağı vəfat edən Bendisyon Alvaradonun faciəli ölümüdü. Bendisyon Alvaradonun ölümü ilə ölkə tamamilə yeni - qarmaqarışıq, narahat bir əsrə qədəm qoydu. Bizlərdən heç birimiz o qədər qoca deyildi ki, onun anasının dəfn tarixini dəqiq yadında saxlasın, lakin bu dəfn mərasimi haqda söz-söhbətlər bizim vaxtlara gəlib çatmışdı. Biz bilirdik ki, o, bir daha əvvəlki kimi, anasının sağlığında olduğu kimi olmayacaq – öz keçmiş həyat tərzinə qayıdacaq. Onün bu yetimçilik əhvalını nəyinki, həmin o yüz gün ərzində, sonralar da pozmağa heç kimin cürəti çamadı və o, özü də bu hüznlü sarayın – əbədi kədərə qərq olmuş bu qəm səltənətinin, matəm zənglərinin əbədi olaraq donub qaldığı, saatların, yalnız bir vaxtı – Bendisyon Alvaradonun ölüm vaxtını göstərdiyi, hamının ağır –ağır köks ötürə-ötürə danışdığı, qarovulun ayağıyalın gəzdiyi, rejimin ilk günlərindən toyuqlara azadlıq verildiyi, o matəmli gündən sonra görünməz adama çevrilən, qəlbi gücsüzlükdən və ələmdən qan axıdan monarxın icazəsi olmadan, heç bir hərəkətə icazə verilmədiyi sarayın sakinlərinin gözünə görünmədi; həmin vaxtlar isə, həyatın, ölümün çürüdə biləcəyindən daha pis çürütdüyü bədəniylə buzla bərkidilmiş taxta tilişkələri ilə dolu tabutda yatan anası təntənəli matəm izdihamının çiynində ölkənin ən ucqar məhəllələrinə aparılırdı ki, hər kəs mərhuməylə son vida görüşünün şərəfinə nail ola bilsin. Külək, hər tərəfdən asılmış matəm bayraqlarını yellədir, cənazəni, zəhlətökən, darıxdırıcı matəm musiqisi ilə, bir vaxtlar prezident qatarını dinməz üzlərlə qarşılayan həmin camaat qarşıladı; cənazə, bir vaxtlar darvazaları önündə hansısa alverçi-qadının, sonradan padşah olacaq körpəsini doğduğu monastran girəcəyinə də qoyuldu; bu münasibətlə, monastrın həmişəbağlı darvazaları, bəlkə də yüz il ərzində birinci dəfə taybatay açıldı, atlı əsgərlər hinduları, mal sürülərini qovan kimi, məbədin qapılarına sarı qovdular, camaatı tüfəng qundaqlarıyla döyə-döyə sürükləyib monastrın içinə saldılar, içəridə isə camaat, pəncərələrin şəbəkəli şüşələrinin rənglərindən sıxıla-sıxıla, zər-xarlı geyimli doqquz yepiskopun, mərhumənin ruhuna oxuduqları dualar altında döyüküb qaldılar. Kilsə xoru «Allah dərgahına doğru»nu oxuyur, məbədin çölündə yağış yağır və yağa-yağa, bir vaxtlar padşah olacaq uşağın doğulduğu gün təzəcə cücərməyə başlayan ətirşahları sulayır, monastır xadimələri, şərab və donuz qabırğaları, təsbeh və içinə müqəddəs su yığılmış şüşələr satır, alver hər pationun, daşdan hörülmüş girəcəyində gedir, yeməkxanalarda musiqi çalınır, arakəsmələrdə şıdırğı rəqs gedirdi; sonu, qurtaracağı olmayan bir bazar günü idi; uzun illərdən bəri gözlənilən bayram şənliyi gəlib yetmişdi; bu şənlik, bir vaxt Bendisyon Alvaradonun gümrah vaxtlarında, oğlunun ardınca federasiya uğrunda mübarizəyə getdiyi həmin gizli cığırlarla, dumanlı dərələrlə irəliləməkdəydi. Həmin o odlu-alovlu müharibə illəri o, tersiananın* odlu titrəməsindən yerə yıxılanda, anası qoymamışdı ki, oğlu ordu atlarının tapdağı altında qalıb əzilsin, naməlum, yad dənizin sahillərində yaşayan əhali üçün qorxulu olan təhlükələri əvvəlcədən duyub anlamağı da oğluna “Çağdaş dünya ədəbiyyatı. Bədii nəsr. Romanlar. Povestlər”.
Ə
Yeni Yazarlar və Sənətçilər Qurumu – www.kitabxana.net – Milli Virtual Kitabxana 73
anası öyrətmişdi; arvad vitse-kralların abidələrindən, ümumiyyətlə, heykəllərdən yaman qorxurdu, bir də xərçənglərdən qorxurdu, ona nəyə görəsə elə gəlirdi ki, xərçənglər körpələrin göz yaşını içir; həmin o taleyüklü gecə, bomboz yağışlar dumanı içində əriyib itən nəhəng Hökumət Evini görəndə isə arvadın, həyəcandan əl-ayağı əsib titrəmişdi və o gecə arvadın heç ağlına belə gəlməzdi ki, nə vaxtsa bir gün o, elə həmin bu binada, oğlunun, üzü üstə döşəməyə düşərək, qəzəbdən boğula-boğula, dönə-dönə özü-özünə: «Sən hara ilim-ilim itdin lənət şeytana ana bu seyrək kol-kosun içində necə azdın indi üzünə yığılan milçəkləri kim qovacaq?» - deyə inildəyəcəyi həmin bu möhtəşəm sarayda öləcək. O, ağır-ağır köks ötürür, Bendisyon Alvarado isə həmin məqam, öz tabutunda - platan yarpaqlarından hörülmüş örtüyün altında üfunətli iylər saçan bataqlığın içi ilə irəliləyən izdihamın çiyinləri üstə üzür, üzə-üzə, arada bir gah hansısa kənd məktəbinə, gah səhralıqdakı şor yığılan baraka, gah da ucqar bir hindu kəndinə qonaq oldur, kəndlərin ən gözəl evlərinə daxil olurdu; tabutun önünə, Bendisyonun gənclik illərinin portreti qoyulurdu: bu portretdə Bendisyon ona görə gözəl və ecazkar görünürdü ki, portret çəkilən gün, zorla da olsa, yaxalığına naxışlı diadema taxmağa, üzünü pudralamağa, dodaqlarını boyamağa icazə vermişdi, ömründə ilk dəfə əlində zanbaq tutmuşdu. - «Əlinizdəki gülü elə yox, bax belə tutun, senyora! Onu, guya bilməyərəkdən ətəyinizə salın...» - ona demişdilər və həmin bu pozada şəklini, Avropa monarxlarının şəklini çəkən venetsiyalı fotoqraf çəkmişdi; bu portreti də – dövlətin bir nömrəli xanımının portretini həmin o venetsiyalı düzəltmişdi; portreti bu səbəbdən tabutla yanaşı qoyurdular ki, sübut olsun ki, tabutda yatan, həqiqətən Bendisyon Alvaradonun özüdür və camaat, şəkillə tabutdakı üzü tutuşdurub uyğunlaşdıra bilsin. Bir sözlə, hər şey əvvəlcədən düşünülmüşdü: meyitin vəziyyəti ciddi nəzarət altındaydı, dərisinə çəkilmiş kosmetika və parafin layı vaxtı-vaxtında dəyişilir, yağışlar vaxtı mərhumənin göz dəliklərinə yığılan kif təmizlənirdi; ordu dərziləri mərhumənin paltarına elə nəzarət edirdilər ki, baxanda, adama elə gəlirdi, meyiti indicə geyindirib bəzəyiblər; meyitin başındakı (qız vaxtı taxmağa müyəssər olmadığı) ağappaq bakirəlik fatasının təmizliyinə də onlar nəzarət edirdilər. «Qoy bu bütpərəstlərdən bircəsi belə desin ki, sən öz portretinə oxşamırsan, ana!» Əsrlər ötdükcə, burda - hakimiyyətin yalnız və yalnız ona məxsus olduğunu unutmağa heç kimin haqqı olmadığı bu məmləkətin ən kasıb kəndlərində, ən ucqar, çəngəllik meşələrində belə, hakimiyyətin yenə yalınz və yalnız ona məxsus olacağına heç kimin şübhə eləyə bilmədiyi kimi, buna da kiminsə şübhə eləməyə cəsarəti çatmazdı. Günlərin bir günü, gecənin bir yarısı, bu məmləkətin gözdən-könüldən uzaq, sakit yerlərindən birində, sanki Nuh əyyamından qalmış yelkənli gəmi peyda oldu, avarlarını suda şappıldada - şappıldada, göyərtəsində ara-sıra yanan işıqlarıyla qaranlıqlarda görünüb yox oldu; sahildəki camaat, keçmiş, gözəl günlərin yenidən geriyə döndüyünü zənn edərək, gəmini, bayram təbillərini vura-vura qarşıladı. «Yaşasın əsl kişi!» - yer-yerdən qışqırıqlar eşidildi. Haqq naminə geri dönənə eşq olsun!» Sonra camaat suya doluşdu, üzə-üzə gəmiyə can atdılar ki, ora cürbəcür, şirəli meyvələr və ayrı yeməklər çatdırsınlar. Onlar, gəminin naxışlı haşiyəli məhəccərlərinə dırmaşıb ordan göyərtəyə soxulurdular ki, üzüb gətirdikləri nemətləri, vətənin taleyini adətən domino oyunlarında həll edən dövlət başçısının ayaqları altına düzsünlər; lakinin bunun əvəzinə, onları tabutun önünə çəkib gətirdilər. Camaat heyrət içində, daş duz və buz qırıntılarıyla bəzədilmiş tabutun önündə donub qalırdı; tabut isə prezident kayutunun tən ortasında, dörd bir tərəfi güzgülü otaqda qoyulmuşdu ki, güzgülü divarlarda birə on çox görünsün. Beləcə, bu qədim gəzinti gəmisi bir neçə ay, zamanın yuyub Yer üzündən sildiyi muvəqqəti adaların yanından ötüb keçə-keçə, elə bir uzun-uzadı səyahət elədi ki, axırda saysız-hesabsız axınların töküldüyü vahiməli, sulu çəngəlliklər içində, həmişəyaşıl çiçəklərin ağlı başdan çıxardığı yerdə, zamanın qurtaracaq nöqtəsində azdı və elə orda, dünyanın axırında dayazlıqda lövbər saldı, taxta çarxlarının pərləri qızılı qumda xırçıldayıb sındı, gəmi yarıyacan lehməyə batdı, döyülmüş buz da, daş duz da əriyib axdı, mərhumənin meyiti şişib taxta tilişkələrin arasında yırğalandı. - «Və elə həmin o an möcüzə baş verdi, mənim generalım! Məhz həmin o “Çağdaş dünya ədəbiyyatı. Bədii nəsr. Romanlar. Povestlər”.
Ə
Yeni Yazarlar və Sənətçilər Qurumu – www.kitabxana.net – Milli Virtual Kitabxana 74
dəqiqə biz baxıb gördük ki, o, gözlərini açdı… gördük ki, onun gözləri yanvarda açılan akonita çiçəyi kimi, ay daşı kimi işım-işım işıldayır. Biz hamımız bir nəfər kimi, onun nəfəsindən, tabutun şəffaf şüşəli qapağının tərlədiyini, üzü tər damcılarıyla örtüldüyünü gördük… sonra bir də baxıb gördük ki, o, gülümsəyir... Siz təsəvvürünüzə belə gətirə bilməzsiniz, onda orda nələr baş verdi, mənim generalım, ağlınıza belə gətirə bilməzsiniz, biz hansı təlatümlərin şahidi olduq, öz gözlərimizlə nələr gördük?!.. Qısır madyanlar elə ordaca balaladılar, qupquru şoranlıqda şapan-şapan güllər açdı, lal-karlar öz səslərindən döyüküb qaldılar, «Möcüzə! Möcüzə! Möcüzə!» - deyə beşcə dəqiqə qabaq lal-kar olan adamlar çığırışdı, camaat hücum çəkib tabutun qapağını xıncım-xıncım sökdü, mərhumənin bədənini az qala tikə-parça elədi, çünki hər adam tabutdan yadigar kimi nə isə götürmək istəyirdi: odu ki, bir batalyon əsgər göndərməli olduq ki, ağlı başından çıxmış kütləni bir təhər sakitləşdirsinlər. Camaat dörd bir yandan, bütün Qəraib adalarından gəmiyə axışmağa başladı – sizin ananız Bendisyon Alvaradonun, ilahidən ona verilmiş, təbiət qanunlarına sinə gərə bilən sehrli qüvvə alması xəbərini eşidənlərin ardı-arası kəsilmirdi. Bu adamlar, ananızın kəfəninin saplarını belə satdılar, bu sapdan tikilmiş duaları, tabutun içinə yığılmış suyu, onun müqəddəs kraliça libasında təsvir olunmuş kağız ikonalarını satdılar, camaat isə bir ucdan elə hey axışıb gəlirdi, dəhşətli basabas yaranırdı, itələşə-itələşə özlərini gəmiyə təpənlər, sanki adam yox, qabağına çıxan hər bir şeyi təpikləyib dağıdan, ayaq səsləri zəlzələ səsini xatırladan şüursuz, vəhşi öküz sürüsü idi. Siz o səsləri elə indi də eşidə bilərsiz, mənim generalım, diqqətlə qulaq assanız, elə burdan eşidə bilərsiz. Qulaq asın!» Onda o, ovuclarını bardaq kimi büküb, uğultusu bir qədər azalan qulağına tutdu, diqqətlə sakitliyə qulaq asdı və göy gurultusunun uğultusnu andıran - «İlahi, anam mənim, Bendisyon Alvarado!» - deyən səsləri eşitdi, sonra pəncərədən, nəhəng adam kütləsini, üfüqəcən yeri-göyü tutan, işıq seli kimi saraya yaxınlaşmaqda olan yanar şam axınını – gurultulu izdihamı gördü…. Bu, onun anası idi, onun canı-ciyəri Bendisyon Alvarado… doğulub boya-başa çatdığı, ömrü boyu qorxub çəkindiyi ətürpədən xatirələrindən bədəni lərzəyə gəldiyi aran yerlərinə qayıdırdı; şəhərə ilk dəfə gəldiyi kimi, yenə çiyinlərdə daxil olurdu; o vaxt bu təşrif, dörd bir yanın qanlı ət iyi verən qızğın müharibə günlərinə təsadüf eləmişdi, amma indi Bendisyon Alvaradonu şəhərə dinc əhali gətirib gəlirdi; bu şəhərdə daha nədənsə qorxmalı bir şey yox idi, çünki oğlu əmr vermişdi ki, bütün tədris kitablarından vitse-krallar haqqında yazılmış səhifələr qoparılsın, abidələr məhv edilsin, - «Və ümumiyyətlə, sənin yuxuna haram qatan bütün abidələr məhv ediləcək!» Onu, tabutda yox, elə-beləcə açıq göyün altında, yalın çiyinlərində aparan dinc kütlənin arasında daha qorxudacaq bir şey yox idi; cənazə, üstünə dağ hündürlüyündə yığılan qızıl hədiyyələrin altında itib bata-bata, uzun-uzadı vaxtlardan bəri kədər içində uyuyan meşələrdən, düzlərdən, dağlardan keçib gedirdi; iflic xəstələrin qızıldan düzəldilmiş qoltuq ağacları, gəmi qəzalarından qurtulanların qızıl ulduzları, uzun müddətdən bəri sonsuzluq dərdindən üzüldükləri halda, birdən-birə yaxınlıqdakı kolluqda təcili surətdə uşaq doğan qadınların Bendisyon Alvaradoya hədiyyə etdiyi qızıl gəlinciklər meyitin üstünə qalanmışdı. O yenə həmin o müharibə illərindəki kimi, adam axınının mərkəzində, dünyanı alt-üst edə biləcək möhtəşəm izdihamın tən ortasında idi, Bibliya köçərilərinə bənzər insan dənizinin – mal-qara sürülərini başlı-başına buraxıb, qoltuqlarında mətbəx ləvazimatları, həyatlarının qalan hissəsini harda, necə keçirəcəkləri özlərinə də məlum olmayan çaşqın adamların arasındaydı; bu adamların bircə ümidi – bir vaxt hadisələrin ən qızğın çağında bu yerlərə federalizm ideyalarından çox, dənizin nə olduğunu görmək arzusuyla gələn və başına qırmızı lent bağlayaraq: «Yaşasın liberal partiyası! Yaşasın felderalistlər, lənət şeytana!» - deyib çığıran oğlunu güllədən qoruyan Bendisyon Alvaradonun möcüzəli dualarına idi. Bendisyon Alvaradonun meyitini şəhərə gətirən dilənçilər ordusu, ölkəni mütəmadi olaraq, çapıb talayan o biri quldur dəstələrinin hamısından məsuliyyətsiz və şüursuz idilər; «Bu, sizin hakimiyyətiniz dövründə öz gözlərimizlə gördüklərimizin ən dəhşətlisi idi, mənim generalım! Dünya üzü hələ belə şey görməmişdi. - Siz bir baxın, mənim generalım, görün, bu, nə möcüzədi!» Və o, nəhayət başa düşdü ki, yer üzündə həqiqətən möcüzə var, odu ki, qolunda qara matəm lenti, sapsarı hiddətli hüzn içində, anası Bendisyon Alvaradonun bütün xeyirxahlıqlarının müqəddəs möcüzələr olduğunu və bu möcüzəni var gücü və bütün dövlət imkanlarıyla sübuta yetirməyin vacib olduğunu anladı. Bu məqsədlə o, ən savadlı nazirləri |