Yorqinoy mirzayeva tut ipak qurti
Yüklə 7,12 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
x-nurlar
bilan nurlangan biror zotning urg‘ochi kapalaklari aojika zotidan bo‘lgan erkak kapalaklar bilan urug‘lantirilsa va yuqorida ko‘rsatilgan usul bilan termoaktivlansa, tuxumdan (qora o‘rniga) faqat sariqqurtlar chiqadi va ularning hammasi erkak bo‘ladi. Sariq rangli va faqat erkak qurtlarning paydo bo‘lishi tuxumlar yadrosi aojika zotiga kiruvchi erkak qurtning ikkita spermatozoidining qo‘shilishi yo‘li bilan hosil bo‘lganligini ko‘rsatadi, chunki normal urug‘lanishda rangi qora va har ikkala jinsga kiruvchi qurtlar paydo bo‘lishi kerakli. Androgenezni isbotlash uchun sariq rangdan boshqa belgilardan, urug‘ning xira oqrangli, gemolimfaning rangsiz bo‘lishi va boshqalardan ham foydalaniladi. Yuqorida ko‘rsatib o‘tilgan belgilarning hammasidan alohida-alohida yoki bir yo‘la birga foydalanilganda androgenetik qurtlarda doim o‘z otalarining belgilari ko‘rinadi va ularning hammasi erkak qurtlar bo‘ladi. 1957 yili Astaurov va Ostryakova-Varshaverlar yovvoyi ipak qurti Votvux mandarina bilan Votvux mori zotlarni chatishtirib birinchi marta to‘la-to‘kis androgenez zot olganlar. Yovvoyi ipak qurti Votvux mandarina tut ipak qurtidan katta-kichikligi, rangi hamda qurtlari, g‘umbaklari, kapalaklari va pillalarining tashqi ko‘rinishi bilan juda katta farq qiladi. Yovvoyi ipak qurtining urg‘ochilari tut ipak qurtining erkaklari bilan chatishtirilganda hosil bo‘lgan oddiy (androgenetik bo‘lmagan) duragayla har ikkala ota-onaning (erkak urg‘ochining) belgilarini qabul qiladi va ikki jinsli bo‘ladi. Erkak tut ipak qurtining spermatozoidlari bilan urug‘langan yovvoyi ipak qurtining urg‘ochilari yangigina qo‘ygan tuxumlariga issiq ta’sir ettirilganda ma’lum miqdor androgenetik erkak qurtlar paydo bo‘lgan. Garchi bu erkak qurtlar yovvoyi ipak qurti tuxumidan chiqqan bo‘lsa ham, ularning qurtlik bosqichidan to pillasigacha bo‘lgan hamma belgilari tut ipak qurtiga taalluqli edi. Olingan natijalar urug‘lanish mexanizmi va tur belgilarining nasldan-naslga berilishida yadro va sitoplazmaning nisbiy ro’lini bilib olish uchun katta ilmiy ahamiyatga egadir. Androgenezni tekshirish tut ipak qurtining androgenetik erkaklari o‘z-o‘zidan urug‘lanishining salbiy ta’siri oqibatida ularning hayot faoliyati past bo‘lishini ko‘rsatdi. Bu hodisaning oldini olish uchun ham androgenetik duragaylar hosil qilingan, bu duragaylar bir vaqtning o‘zida bitta urg‘ochi va ikkita erkak jinsdan paydo bo‘lgan (urg‘ochi jins naslini faqat ovoplazmaga bergan, yadroning bo‘linishi esa ikki jinsli ikkita smermatozoidlarning qo‘shilishi natijasida hosil bo‘lgan), Androgenez usuli takomillashtirilgan bo‘lishiga qaramay, androgenetik erkak jinslarning chiqish foizi nisbatan kam(20-30%), ularni olish juda qiyin va nurlash manbalari(maxsus rentgen qurilmalari va boshqalar) bo‘lishi lozimligidan hozirgi vaqtda ulardan sanoatda foydalanib bo‘lmaydi. Ammo yuqorida aytib o‘tilganidek, androgenez ulkan ilmiy ahamiyatga ega. Belgilarning nasldan-naslga o‘tishida yadro va sitoplazmaning ro’lini o‘rganishdan tashqari, androgenez yordamida jinsiy hujayralar yadrosi hamda sitoplazmasini birlamchi nurlash (radiatsiya) orqali zararlanishning nisbiy foydasi to‘g‘risidagi masala ham aniqlangan. Ipakchilikda keng foydalanish uchun erkak nasl yetishtirish masalasi hozirgi vaqtda boshqacha yo‘l bilan, ya’ni tut ipak qurtlarining tuxumlik va qurtlik stadiyalarida jinsiga qarab belgilab (nishonlab) qo‘yilgan zotlarini chiqarish yo‘li bilan hal qilingan. Tuxumlarni ionlovchi nurlar bilan nurlash yordamida yarmi oq rangli, qolgan yarmi esa odatdagicha, bo‘z-kul rang tuxumlar olingan. Bu tuxumdan chiqarilgan qurtlarni alohida-alohida boqish natijasida oq rangli tuxumdan chiqan qurtlarning hammasi erkak, kulrang tuxumdan chiqqan qurtlar esa urg‘ochi ekanligi aniqlangan. Bu tuxumlar ustida olib borilgan seleksiya ishlari natijasida tut ipak qurtining tuxumlik bosqichida jinsi belgilab qo‘yilgan yangi zotlari yetiltirilganki, bular serhosilligi va hayotchanligi bilan farq qiladi. Jinsi bo‘yicha belgilab qo‘yilgan tuxumlarni urug‘ zavodlarda qishdayoqhali qurt boqish davri boshlanmasdan ilgariyoq, erkak va urg‘ochilarga ajratsa bo‘ladi. Bu jarayonni mexanizatsiyalashtirish ham mumkin. Shuningdek, qurtlik bosqichida jinsi bo‘yicha belgilab qo‘yilgan zotlar ham etishtirilgan, bu zotlar urg‘ochi qurtlarining rangi odatdagidek ( maskali oq va yarim oysimon dog‘liligi), erkaklari esa maskasiz xira oq va yarim oysimon dog‘sizligi bilan farq qiladi. Qurtlik bosqichida jinsi bo‘yicha belgilab qo‘yilgan zotlarning noqulayligi shundaki, bu qurtlarni uchinchi yoshdan ilgari, ya’ni qurtlar pigmentatsiyasi ko‘rinadigan bo‘lmasdan oldin jinslariga qarab ajratib bo‘lmaydi. Qurtlarni urug‘lik bosqichida, shuningdek,qurtlik bosqichida jinslarga ajratish va erkak hamda urg‘ochi qurtlarni alohida-alohida boqish naslchilik ishida va urug‘chilikda duragay urug‘lar etishtirishni anchagina osonlashtiradi hamda naslchilikda va sanoatda tayyorlanadigan duragay urug‘ning sifatini yaxshilaydi, sanoat sharoitida faqat erkak qurtlarni boqish esa hech qanday ortiqcha mehnat va oziq sarflamagan holda davlatga 25% ga yaqin qo‘shimcha ipak beradi. Yüklə 7,12 Kb. Dostları ilə paylaş:
|