Yosh fiziologiyasi va gigienasi

20-rasm. Elektrodlarni mustaxkamlash uchun shlemlar.

Bu usuldan tashqari bolalarning oliy asab faoliyatini o’rganish uchun oziqlanish reaksiyasining harakat komponentlarini qayd qilish yo’lidan ham foydalaniladi. Buning uchun qalqonsimon tog’ay darajasiga havo bilan to’ldirilgan rezina ballon mahkamlandi. Shartli qo’zg’atuvchi ovqat bilan mustahkamlanishida, bolaning chaynash-yutinish harakatlari ballonchadagi havo bosimini o’zgarishini chaqiradi va u maxsus qayd qiluvchi apparatda yozib olinadi.

Chaqaloqlarning oliy asab faoliyati eksperimentatordan parda bilan ajratilgan va faqat kuzatish teshikchasi mavjud maxsus kameralarda o’rganiladi. Bu paytda bola karovatchada yotadi va ko’rpacha tagiga uning shartli qo’zg’atuvchilar ta’siri ostida yuzaga keladigan harakat faolligini qayd qiluvchi asboblar joylashtiriladi.
Hozirda shartli reflekslar usuli bilan bosh miya faoliyatini o’rganish po’stloq va miyani po’stloq osti tuzilmalaridagi elektr hodisalarni o’rganish bilan birgalikda bajariladi va bu elektroensefalografiya usuli (EEG) deyiladi.
Odamning bosh miyasida hosil bo’ladigan biotoklarni qayd qilish uchun odatda, ikki tiyinlik tanga o’lchamidagi plastinkalar shaklidagi kumush tangachalardan foydalaniladi. Odam boshiga elektrodlar shlemlar yordamida mustahkamlanadi. Odatda shlem uzaytirish-qisqaritirish mumkin bo’lgan rezina tasmalardan tayyorlanadi. Shlem tekshirilayotgan odam boshiga juda zich yotadi va elektrodlarni ishonchli holda ushlab turadi.
Miya biotoklarini yozib olish elektroensefalograf asbobida yozib olinadi, u turli konsturksiyalarga ega bo’lib bir necha biotoklarni kuchlantiruvchi va uning pult boshqaruvlariga egadir.
Hozirgi vaqtda bir yo’la miyaning 2 dan 32 tagacha undan ham ko’p nuqtalarida elektr faollikni qayd qiluvchi elektroensefalograflar ishlab chiqilmoqda. Bosh miyadagi elektr hodisalarni qayd qilish uchun elektron hisoblash mashinalaridan foydalanadi.

Katta yarim sharlardagi elektr faolliklar.Elektroensefalogrammada turli amplitudali (5-10 dan 200-300 mkV gacha) va chastotali (0,5 dan 60 martagacha/sekundiga o’zgaruvchi) to’lqinlarni kuzatish mumkin. Elektr faollikning ancha aniq va ko’p uchraydigan turlari shartli ravishda grek harflari Q L B G harflari bilan belgilanadi.

4-jadvall
Elektroensefalogramma ritmlari

Ritmning nomi	o’zgarish chastotasi, sek.
Delta – ritm	1,5-3
Teta –ritm	4-7
Alfa-ritm	8-13
Beta-ritm	14-35

Elektroensefalografiya usuli ham shartli reflekslar usuli singari miya faoliyatininig funksiyalarini tabiiy sharoitlarda o’rganish imkonini beradi.