Yozma ish turlari: insho, bayon, diktant

K
o‘
p nuqta 
fikr tugallanmagan yoki qisqartirilgan o‘rinlarda, 
aytish noo‘rin bo‘lgan vaziyatlar ifodasida qo‘yiladi.
Tire
quyidagi o‘rinlarda ishlatiladi: 
1) ot, son, olmosh va harakat nomi bilan ifodalangan ega bilan 
bog‘lamasiz kesim orasida: 
Yurgan – daryo, o
‘
tirgan – bo
‘
yra; 
2) ega bilan kesim 
bu, u, mana bu 
so‘zlari bilan ajratilganda ham 
ega va kesim orasida tire ishlatiladi, tire so‘zlardan oldin qo‘yiladi. 
Masalan: 
Tinchlik – bu sevinchdir, hayotda lazzat, Tinchlik – bu 
totuvlik, har ishda orom; 
3) gapning egasi yoki kesimi harakat nomi bilan ifodalanib, 
kesim tarkibida kesimlik qo‘shimchasi yoki bog‘lama bo‘lmaganda: 
Har narsaga qiziqish – biz uchun eski odat. Maqsadim – o‘qimoq;
4) ega ko‘rsatish olmoshi bilan ifodalanganda:
Bu – siz uchun 
katta sinovdir;
5) eganing ma’nosi ta’kidlab ko‘rsatilganda: 
Men – mana shu 
minglarning biriman. 
Eslatma: agar ega bilan ot kesim orasida 
ham
yordamchisi 
bo‘lsa, tire qo‘llanmaydi: 
Bular ham a’lochi. Mening opam ham 
talaba. Nazokat ham to
‘
quvchi. 
Kesim sifat va tartib son bilan 
ifodalanganda ot kesim va ega orasida tire qo‘yilmaydi: 
Vatanimiz 

---

52 
g
o‘
zal. Bino katta. Qizilqum sahrosi bepoyon. Bu qovun shirin. 
K
o‘
ylakning rangi sariq. Bizning guruhimiz birinchi; 
6) 
uyushiq bo‘laklardan so‘ng kelgan umumlashtiruvchi so‘zdan 
oldin: 
Suv, yer, elektr – bular hayot bahoriga yangi go
‘
zallik va yangi 
nash’a bag
‘
ishlovchi kuchlar edi. (O.) 
7) muallif gapi bilan ko‘chirma gap orasida: 
«Nega buncha kech 
qolding, Manzura!» – dedi Aziz mehribon tovush bilan. (Asq. M.) 
9) dialog tipidagi ko‘chirma gaplarda ishlatiladi. 
Tireni juft va takror so‘zlar o‘rtasida, yuklamalardan oldin 
qo‘yiladigan chiziqcha (defies)dan farqlab yozish kerak.