‘z b e k is t n r e spu b L ik a si o liy va o rta m a X su s ta’lim vazirligi ‘rta m axsus kasb-hunar ta’limi markazi

Nazorat uchun savollar
1. Ochiq usulda konlarni qazib olishda qanaqa qazish tizimlari 
qo‘llanadi?
2. P o g ‘on a ish m a y d o n ch a si sxem asi haq id a um um iy 
m a’lum otlar bering.
3. Ochiq usulda kon qazish tizimlari qanday jarayonlar asosida 
ta sn ifla n ad i (E .F ,S h e sh k o , N.V. M elnikov, V.V. Rjevskiy 
tasniflari)?
4. Qazib chiqarish tizimi turlari va ulami qo‘llanishini izohlab 
bering.
75

---

Amaliy mashg'ulotlar
1-masala. BurgMlab-portlatish ishlari parametrlarini hisoblash.
Berilgan: Loyihalashtirilayotgan uchastkada kon jinslarini 
burg‘ilab-portlatish usulida qazishga tayyorlanadi. Qazib-yuklash 
ishlari m exanik c h o ‘m ichli ekskavator yordam ida bajariladi 
(E = 8 m 3). Jinslar tashqi ag‘darm aga avtotransport bilan tashiladi 
va buldozer yordam ida ag‘darm a hosil qilinadi. U chastkada 3 
pog‘ona bo ‘lib, h ar birining balandligi 15 m.
I. Portlatish ishlarining param etri.
a) PM loyihaviy solishtirm a sarti:
bunda, K w - am m oniy N 6JV dan am alda qoNlanilayotgan 
portlovchi m od d a o ‘tish koeffltsiyenti (odatda, K w = 1). Kd - 
ta la b c tila d ig a n m a y d a la n ish d a ra jasin i h iso b g a o lu v ch i 
koeffitsiycnt;
Ksz - skvajina diametriga bog‘liq holda portlovchi m odda zar- 
yadining markazlashganligini hisobga olish koeffitsiyenti Pb=12 
b o ‘lgan kon jinslarida sharoshkali bu rg‘ilash, b u rg ‘ilashdan 
foydalanish va skvajina diam etri ds = 250 m m boMishi maqsadga 
muvofiq bo ‘ladi.
Bunda, Ksz = 1,2 Kv - portlatiladigan jins ta'sirini hisobga 
olish koeffitsiyenti;
Km - portlash energiyasi y o ‘qotilish darajasini hisobga olish 
koeffitsiyenti
Қ п = 1,2 • sr + 0,2 = 1,67
76

---

Қф - portlatiladigan massivning ochiq sathlarini hisobga olish 
koeffitsiyenti. Agar massiv 2 ochiq sathga ega b o ‘lsa, Ksp=8. 
koeffitsiyentlar miqdorlari bo ‘yicha hisoblasliganda 
qn = 0,68 k g /m 3 ni taslikil etadi.
b) Pogkon a osti b o ‘yicha qarshiligi
\ KX P