M oddiy m odellar
moddiy jismlardan qilingan modellardir.
Fikriy
m odellar
esa til belgilari,tildagi simvollar, har xil kodlar, EH M
dasturlari va shu kabilardir.
Modellashtirishning cheklangan tomonlari ham bor. Masalan,
hech bir model originalning xususiyatlarini to ‘la ifodalay olmaydi.
Biz yuqorida ko‘rib o ‘tgan metodlardan tashqari, ilmiy bilishda
xususiy, alohida m etodlar ham ilmiy bilishda m uhim ahamiyatga
ega. U lar bir yoki bir necha fan sohalarida olib boriladigan
tadqiqotlarda qo ‘llanishi bilan umumiy ilmiy m etodlardan farq-
lanadi, xolos. Bu m etodlar aniq fanlarda keng qo'llaniladi.
6 -§ . Ilmiy bilishning asosiy shakllari
Tadqiqotchi o ‘zi tadqiq etayotgan predm et yoki hodisalarni
o ‘rganishda, bilishning turli ilmiy metodlaridan foydalanishi asosida
m a’lum yangi bilimlarni hosil qiladi. Bu yangi bilimlar o'zlarining
paydo bo‘lishidan to insoniyatning nazariy bilimlari tizimlari —
fanlarga kirib kelishigacha, har xil k o ‘rinishlarda bir qancha
taraqqiyot bosqichlarini bosib o ‘tadi. Ilmiy tadqiqot asosida paydo
bo'lgan yangi bilimlarning rivojlanishidagi bu bosqichlar
ilm iy
bilishning shakllari
deyiladi. Ilmiy bilish shakllarining asosiylarini:
ilm iy g ‘o ya, m uam m o, g ip o te z a , n a za riy a
va
ilm iy old in dan
ко ‘rishlar
tashkil qiladi.
Ilmiy g ‘oya — ilmiy bilishning birinchi shaklidir.
G ‘oya — tadqiqot maqsadini, uning yo‘nalishi va mohiyatini
ifodalaydigan ilmiy bilish shaklidir.
G ‘oya o ‘z tabiatiga ko‘ra —
fikrdir, u tadqiqotchi miyasida uning amaliy va nazariy faoliyati
asosida paydo b o ‘lib, borliqning to ‘g‘ri yoki xato in ’ikosidir.
Ilmiy bilishda g‘oya m uhim rol o ‘ynaydi. Aniq g‘oya tug'il-
maguncha, biror sohada tadqiqot olib borish m um kin emas. Har
bir g‘oya m a’lum tayyorgarlik, m ushohada asosida, muayyan
sohada fikr yuritish natijasida paydo bo‘lib, unda tadqiqotchining
amaliy va nazariy tajribalari um umlashgan bo ‘ladi.
G ‘oyalarni tabiatiga k o ‘ra: a) ilm iy g ‘oyalar; b) badiiy
g‘oyalarga bo‘lish mumkin.
Dostları ilə paylaş: 
