Z. T. M s h m o V a

Asosan qaysi yoshdagilar bilan ishlash afzal. 
Maktabda 
asosan qaysi yoshdagilar bilan ishlashni tanlash ham muammo. 
Maktab psixologi maktabda o‘qituvchilar bilan ham, barcha 
yoshdagi o ‘quvchilar bilan ham ishlaydi. Lekin kuzatishlardan 
m a’lum b o ‘lishicha, b a ’zi psixologlar boshlang‘ich sinf 
o‘quvchilari bilan suhbatlashishni yoqtirishadi, boshqa birlari 
0
‘spirinlarning «tilini tez topadi», uchinchi birlari yuqori 
sinflarga kirib «yo‘qolib ketadilar», to ‘rtinchilari o ‘qituvchilar 
bilan suhbatlashishni qoyillatadilar.
51

---

Psixolog o‘zining ichki psixologik yoshiga mos bolalar 
bilan muloqot qilishga intiladi. Psixologiyada insonning haqiqiy 
yoshi (pasport yoshi) va psixologik yosh farqlanadi. Insondagi 
bu ikki yosh ko‘pincha bir-biriga mos kelmaydi.
«— Men 16 yoshman «Ruh haqidagi fanda» yosh hissi 
tushunchasi meni doim hayron qoldiradi, Men ko‘pincha 
yoshimni esdan chiqarib qo‘yaman, bu savolga javob berish 
uchun doimo bu yil nechanchi yil ekanligini so‘rayman, o ‘zim 
tug‘ilgan yilni eslayman va arifm etik hisoblashlar bilan 
shug‘ullanaman.
Sizning yoshingiz nechada?»
A. Kronik (35 — 40yoshlardan oshgan)
i
A. Kronik va uning xodimlari 21 dan 44 yoshgacha bo‘lgan 
83 nafar insonlar bilan maxsus tadqiqot o‘tkazdilar. So‘rovda 
qatnashganlaming taxminan 55 % o‘zlarini yosh deb, 20 
%
o ‘zlarini katta deb hisobladilar, faqat 25% esa o ‘z yoshini 
pasport yoshi bilan bir xil ko‘rsatdilar.
Sizning psixologik yoshingiz nechada? Uni «psixologik 
yosh» testi yordam ida aniqlashga urinib ko‘ring. Ushbu 
metodika o ‘z hayotiy imkoniyatingizni qanchalik to ‘liq amalga 
oshirganingizni baholaydi.
«Psixologik yosh» testi. 
0 ‘tm ish, hozirgi, kelajak, 
hayotingizni tasawur qiling.
Qaysi yili tug‘ildingiz?
Necha yoshgacha yashamoqchisiz? 
(haqiqiy baho berishga
harakat qiling).
1- jadval yordamida hayotingizdagi har besh yilga baho 
bering, bunda sog‘ligingiz: muhim jamoat topshiriqlari, yaqin 
kishilar, do‘stlar bilan muloqot, shaxsiy va kasbiy faoliyat 
bilan baholanadi. Har besh yil 10 balli sistemada baholanadi:
10 ball — maksimal baho:
1- minimal baho. Esingizda tuting, har besh yil faqat bir 
baho b ilan b a h o la n ish i m um kin, unga «+» belgisini 
qo‘yishingiz mumkin, masalan:
52

---

2 1 — 25 yoshlar orasidagi besh yillik 6 ball bilan baho- 
lanadi, deylik. Gorizontal chiziq bo‘yicha «21 — 25» orasiga 
hamda vertikal bo‘yicha 6 chiziq orasiga «+» belgisini qo‘yasiz.
Agar siz jadvalni to ‘ldirgan bo‘lsangiz hisoblab chiqing.
1. 04m ish va kelajakdagi besh yilliklar bo‘yicha umumiy 
ballni toping.
2. 04m ishdagi besh yilliklar uchun necha ball qo‘y- 
ganingizni hisoblang.
— Agar siz 30 yoshda bo‘lsangiz «1 — 5» dan to «26 — ' 
30» gacha bo‘lgan besh yilliklami hisoblash kerak.
— Agar siz 31 yoshda bo‘lsangiz «1 — 5» dan «26 — 30» 
gacha bo‘lgan 5 yilliklami oling. «31 — 35» oraliqdagi 5 yillikdan 
qo‘ygan ballingizning 1/5 qismini oling.
— Agar siz 32 yoshda b o ‘lsangiz «31 — 35» orasidagi 
5 yillikdan qo‘ygan ballning 2/5 qismini oling va h.k.
3. 0 ‘tmishdagi 5 yilliklarda olgan ballingizni barcha besh 
yilliklarda kelajakdagi ham qo‘shgandagi ballga bo‘ling. Olingan 
natija — hayotning ro‘yobga chiqish ko‘rsatkichi hisoblanadi (uni 
foizlarda tasawur qilish qulay).
Masalan, men 42 yoshdaman. 0 ‘tmishdagi besh yillik- 
larga qo‘ygan ball 56,6 ni tashkil qildi, barcha besh yilliklar 
bo‘yicha umumiy ball 108 ga teng. Hayotimning ro‘yobga 
chiqarish ko‘rsatkichi 0,524 ga yoki 52,4 foizga teng. Hozirgi 
vaqtgacha o ‘z imkoniyatlarimning yarmisidan sal ko‘pini 
ro‘yobga chiqaribman.
4. Psixologik yoshni bilish uchun hayotni ro ‘yobga 
chiqarish ko‘rsatkichiga siz kelajakda yashamoqchi b o ‘lgan 
yoshni k o ‘paytiriladi. H osil b o ‘lgan son sizning ruhiy 
yoshingiz hisoblanadi.
Masalan, hayotni ro‘yobga chiqarish ko‘rsatkichi 0,691 
ga teng. Inson 80 yoshgacha yashashni rejalashtirgan. Uning 
pisixologik yoshi 55 ga teng.
Albatta, hayotdagi fakt va hodisalar amaliy psixolo­
giyadagi voqea va hodisalar bilan bir chiziq orqali bog‘- 
lanmagan.
53

---

Agar sizning psixologik yoshingiz 55 yosh bo‘lib, pasport 
yoshingiz 37 da bo‘lsa, sizning tinglovchi va mijozlaringiz 55 
yoshlardagi buvilar, ota-onalar va o‘qituvchilardir. 55 psixologik 
yoshda bo‘la turib, kichik maktab yoshidagi o‘quvchilarga 
intilishingiz, ularga g‘amxo‘rlik qilish va qo‘llab quwatlash 
ehtiyojini amalga oshirishingiz mumkin. Shu bilan birga yuqori 
sinf o ‘quvchilari bilan suhbatga shoshilsangiz ham bo‘ladi, 
chunki shaxsiy hayotiy tajribangizni ular bilan o ‘rtoqlashishni 
chin dildan xohlaysiz (1- jadvalga qarang).