Z. T. M s h m o V a


Psixologik xizmat tuzilishi



Yüklə 3,82 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə12/106
tarix09.09.2023
ölçüsü3,82 Mb.
#142202
1   ...   8   9   10   11   12   13   14   15   ...   106
Psixologik xizmat. Nishanova Z.T

1.8. Psixologik xizmat tuzilishi
va uni boshqarish
Psixologik xizmatning asosiy vazifasi — tadqiqot ishlari, 
amaliy ishlar va tashviqot ishlaridan iboratdir.
18


Ilmiy tadqiqot vazifalari — o ‘quvchilar shaxsini shakl- 
lantirishning muhim muammolarini, ta ’lim va tarbiyaning 
psixologik asoslarini o ‘quvchilar bilan o ‘qituvchilar, maktab 
psixologlari, psixologlar bilan o ‘qituvchilar o ‘rtasidagi o ‘zaro 
ta’sirni hamda psixologning odobini o ‘z ichiga oladi.
Amaliy vazifalar — psixologik tadqiqot natijalarini amalda 
psixologik xizmat ishida qo‘llab, bolalaming maktab ta’limiga 
tayyorligini aniqlash, o‘quvchilaming o‘qish faoliyatini oson- 
lashtirish, o ‘quvchi shaxsini har tomonlama kamol toptirish, . 
o ‘quvchilaming qobiliyat va moyilliklarini aniqlash va rivoj- * 
lantirish, talabalar bilan hunarga, kasbga oid suhbat, mas­
lahat ishlarini olib borish, turli xildagi «qiyin» bolalar bilan 
ish olib borish kabi asosiy vazifani hal qilishdan iboratdir.
Tashviqot ishlari — psixologik bilimlarni, psixologik 
umumta’limni targ‘ib qilib, o‘quvchilaming psixologik bilim- 
larini oshirish, ota-onalar uchun seminarlar, m a’ruzalar va 
suhbatlar uyushtirish, anjumanlar o ‘tkazishdan iborat.
Bu sharoitlaming barchasiga alohida to ‘xtalamiz.
Kichik maktab yoshida insonning maqsadli yo‘nalishi — 
ta’lim va tarbiyasi amalga oshiriladi. Xuddi shu yosh psixik 
jarayonlaming ixtiyoriyligi, harakatning ichki rejasi, faol aqliy 
faoliyatga ehtiyoj, o ‘quv ko‘nikma va malakalarini egallash 
uchun juda qulay yoki senzitiv yosh hisoblanadi. Boshqacha 
aytganda, kichik maktab yoshining oxiriga kelib bola o ‘qiy 
olishi va o ‘qishni istashi kerak. T a’limning keyingi bosqich- 
larida vujudga keladigan barcha muammolar (o‘zlashtira ol- 
maslik, maktabga borishni istamaslik) yoki bolaning o ‘qiy 
olmasligiga, o ‘qishga qiziqmasligiga bog‘liq bo‘ladi.
Boshlang‘ich sinflaming oxirida u yoki predmetga qiziqish 
borliqqa, bilish jarayonlariga faol munosabatini belgilaydi. Faqat 
bir predmetga chuqur qiziqish ham o‘quvchilaming umumiy 
rivojlanishiga turtki boTadi. Agar boshlang‘ich sinflarda 
o ‘qishga qiziqish shakllantirilmagan bo‘lsa, undan keyingi yosh 
davrlarida bu juda qiyin bo‘ladi, ikkinchidan yetarli darajada 
shakllantirilmagan o ‘quv faoliyati o ‘smirlik davrida yangi 
tuzilmalarning paydo boTishiga to ‘siq bo‘ladi.
19


Maxsus o ‘tkazilgan tadqiqotlardan ma’lum bo‘lishicha, 
boshlang‘ich sinf o‘quvchilarida yorqin individual farqlarni 
ko‘rish mumkin. Bu ular o ‘quv faoliyatida ko‘zga tashlanadi. 
0 ‘quv faoliyatida boshlang‘ich sinf o‘quvchilarining umumiy 
va maxsus qobiliyatlari birinchi o ‘rinda turadi. Tajriba 
o ‘tkazilgan bolalarning 80 %ida qandaydir muvaffaqiyatga 
erishilgan.
Shunday qilib, maxsus qobiliyatlarni o ‘quvchilar indi­
vidual farqlarining asosi sifatida qarab, o‘quv-tarbiya ishlarida 
ulami hisobga olish zarur. 0 ‘quvchilaming shaxsiy va psixik 
rivojlanishida um um iy maxsus qobiliyatlar m uhim omil 
hisoblanadi. 0 ‘quvchi qiziqishlari va qobiliyatlarini anglashi, 
ularning qanchalik rivojlanganligidan qat’iy nazar umuman 
shaxsning shakllanishiga katta ta’sir ko‘rsatadi.
Bolaning rivojlanishi uchun qulay psixologik iqlim yaratish 
ham psixologik xizmat mahsuldorligining omillaridan biridir. 
Bunday iqlim yaratishda bolalarning kattalar va tengdoshlari 
bilan muloqoti muhim hisoblanadi. 0 ‘smirlaming tengdoshlari 
va kattalar bilan muloqoti ular shaxsining shakllanishida 
muhim omil hisoblanadi. Muloqotdagi muvaffaqiyatsizlik, 
shunday ichki noqulaylikka, o‘zini yomon his qilishga olib 
keladi-ki, uning o‘mini hayotning boshqa sohalaridagi hech 
qanday ko‘rsatkichlar bosa olmaydi. M uloqot o ‘sm irlar 
tomonidan muhim jarayon sifatida qabul qilinadi; bu haqida 
ular muloqot shakllariga e’tibor berishni, kattalar va teng­
doshlari bilan o ‘zaro munosabatlarini tahlil qilishlarini, ulami 
tushunishga urinishlarini misol qilib keltirish mumkin. 0 ‘smirda 
xuddi shu tengdoshlari bilan muloqotda shaxs ijtimoiy yetuk- 
iigining muhim ko‘rsatkichi bo‘lmish qadriyatlar shakllana 
boshlaydi.
Ularda asosan muloqot — qadriyatlar mazmunini belgi- 
laydi. Bu yosh tengdoshlari orasida o‘zini ko‘rsatishga, o ‘zini 
va suhbatdoshini yaxshiroq bilishga intilish, atrof-muhitni bilish 
kabi muloqot motivlari jamoa tomonidan tan olinishi, o‘ziga 
ishonish, xatti-harakatlarining mustahkamligi va yuksak 
umumiy madaniyat, o‘z fikriga ega bo‘lish, mustahkam iroda,
20


0
‘z-o‘zini nazorat qilish, halollik, ko‘ngilchanlik kabi qadri- 
yatlar tizimining yuzaga kelishiga sabab bo‘ladi.
Psixologik tashviqot ishlari teleko‘rsatuv va radio orqali 
eshittirish qilish, yakkama-yakka masiahatlar tashkil etish, 
muloqot treninglari uyushtirishdan iboratdir.
Psixologik xizmatning uchala vazifasi o ‘zaro chambarchas 
bog‘liq, ularning birgalikda olib borilishi maqsadga muvofiq.
Maktabdagi psixologik xizmat 0 ‘zbekiston Respubli­
kasi Xalq ta ’limi vazirligi qoshidagi Respublika Tashxis 
markazi tom onidan tashkil etilib, quyidagi tartib va darajaga 
egadir:
1. Yuqori darajada — psixologik xizmat vazifalarini 
aniqlash, uning hujjatlarini tartibga keltirish Respublika xalq 
ta’limi vazirligi qoshidagi psixologik xizmat markazining 
buyurtmasiga binoan yuqori malakali psixologlar (pedagogika 
institutlari, universitetlarining psixologiya kafedralari) tom o­
nidan amalga oshiriladi.
2. 0 ‘rta darajada — mazkur hujjatlar tom onidan hali 
hisobga olinmagan yangi masalalarni amaliy ravishda hal etish
— psixolog mutaxassislar (Xalq ta ’lim vazirligi qoshidagi 
viloyat, tuman, shahar tashxis markazi) tomonidan amalga 
oshiriladi.
3. Asosiy ommaviy darajada — psixologik xizmatning 
kundalik vazifalarini, amaliy psixologik xizmat haqidagi qonun 
va qoidalarga binoan psixologik jihatdan to ‘g‘ri hal qilish. Bu 
ish amaliyotchi psixologlar (maktab psixologi), viloyat xalq 
ta’limi boshqarmasi qoshidagi psixologik xizmat bo‘limlari, 
tuman, shahar xalq ta ’limi bo‘limlari qoshidagi psixologik 
xizmat (bo‘limlar) xonalari, maktab, maktabgacha tarbiya 
muassasalari, kasb-hunar kollejlaridagi amaliyotchi psixologlar 
tomonidan amalga oshiriladi.
Maktab psixologi maxsus tayyorgarlikka ega (pedagogika 
institutlarining amaliyotchi psixologlar tayyorlaydigan maxsus 
kurslarini, universitet va institutlarning psixologiya fakul- 
tetlarini bitirgan) boyish lari kerak.
Psixologik xizmatning tuzilishini quyidagi sxema tarzida 
tavsiya etish mumkin (1 - sxemaga qarang).



Yüklə 3,82 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   8   9   10   11   12   13   14   15   ...   106




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin