Z. T. M s h m o V a
Psixologik xizmat mahsuldorligining
Yüklə 3,82 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
1.6. Psixologik xizmat mahsuldorligining
sharoitlari Ta’lim-tarbiya jarayonida o‘quvchilarga individual yonda- shuv zarurligi hamma tomonidan tan olingan, lekin undan amalda kam foydalaniladi. Bunga maktabda o‘qituvchilaming bola haqida ko'p gapirishlari dalil bo‘ladi. Chunki maktabda o ‘quvchining qobiliyatlari, shaxsning asosiy xislatlari haqida chuqur va har tomonlama ma’lumot beradigan mutaxassis yo‘q. Ta’lim-tarbiyadagi individual yondashuv, bolani bosh- qalardan ajratib alohida o‘qitishni bildirmaydi, balki shaxsning u yoki bu xislatlarining shakllanishida maxsus sharoitlarni hisobga olish, har bir o ‘quvchining individual psixologik xususiyatlarini ilmiy asosda tushunishni anglatadi. 15 Psixologiyada shaxsning individual xususiyatlari deganda bir shaxsni ikkinchi shaxsdan farqlaydigan xususiyatlar tu- shuniladi. Individual yondashuvning vazifasi — rivojlanishning individual usullarini aniqlash, bolaning imkoniyatlarini har bir shaxsning faolligini ta ’minlashdan iborat. Bu nuqtayi nazardan olganda individual yondashuv faqatgina «tarbiyasi qiyin» bolalarga emas, barcha o ‘quvchilarga ham zarurligi tushunarli bo‘ladi. Kollej psixologlari bu usulni u yoki bu shaklda qo‘llaydilar, chunki bu ko‘zga tashlanib turgan qiyin- chiliklar bilan birgalikda, bola shaxsiy taraqqiyotining ba’zi yashirin nuqsonlarini ham topishga yordam beradi. Bunday diagnostik ishning asosiy maqsadi — o ‘quvchi psixik taraqqiyotining umumiy holatini bilishdan iborat. Bunday ko‘p qirrali va to‘liq tashxis natijalari psixolog uchun ham, ota-onalar, o ‘qituvchilar uchun ham «tarbiyasi qiyin» bola bilan olib boriladigan tuzatish va rivojlantirish ishlarining yo‘llarini aniqlash imkonini beradi. Bu usul yutuqlar bilan birga kamchiliklarga ham ega. Bu usulni qo‘llash juda ko‘p vaqtni olganligi uchun, uni amalga oshirishning har doim ham iloji bo‘lmaydi. Negaki, uzoq vaqt davomida nafaqat psixolog, balki «tarbiyasi qiyin» o ‘quvchi ham charchaydi, tekshiruvda ishtirok etishdan bosh tortadi, topshiriqlami o ‘zi sezmagan holda nomiga bajaradi. Tajribadan ma’lum bo‘lishicha, ayniqsa, og‘zaki metodikalar qanchalik to ‘liq bolm asin, qiyinchilik tug‘diradi. Bundan tashqari bunday metodikalar shaxsni to ‘liq xarakterlash uchun yetarli bo‘lmaydi. Rasmiy iltimosga qanday munosabatda bo‘lish kerak? Kollej psixologi javob beradigan birinchi savol mana shu. Rasmiy iltimosga ikki xil munosabat, ikki xilma-xil ish uslubi mavjud. Birinchisi, rasmiy iltimosga o ‘ziga xos bo‘lmagan javob qaytarishdir. Bu ikki usul bilan amalga oshiriladi. Birinchidan, rasmiy talabga javob tarzida (uning maz- muniga bog‘liq bo‘lmagan holda) psixodiagnostik metodlar to ‘plami qo‘llaniladi. 16 Ikkinchidan, rasmiy talabga o ‘ziga xos javob qaytarishning usuli bo‘lib, mashhur amerikalik psixolog K.Rodjers psixologiya fani va amaliyotiga kiritgan psixologik ish to‘g‘ri hisoblanadi. Uning fikricha, «tarbiyasi qiyin» bola bilan ishlash uchun, rasmiy talabning mazmuni qiyinchiliklar sabablarini tushunishga teng, lekin bu muhim ahamiyatga ega emas. Bola shaxsini ri- vojlantiradigan shunday sharoit yaratish kerakki, bu sharoit uni xulq-atvoming salbiy shakllaridan voz kechishga va yangi ijobiy shakllarini yaratishga majbur qilsin. Rasmiy iltimosga o ‘ziga xos bo‘lmagan javob qaytarishga teskari uslub — bu rasmiy talabga qat’iy mos tushadigan diagnostik metodikalarni tanlashdan iborat: masalan, yomon o ‘zlashtirish haqida shikoyat tushganda, birinchi navbatda bilish jarayonlarining taraqqiyoti tahlil qilinadi. Bunday tashxis o ‘zlashtirm aslik sabablarini aniqlay olmasagina, boshqa ko‘rsatkichlar qaraladi. Tashxis natijalariga mos ravishda, ko‘pincha trening turida amalga oshiriladigan tuzatish ishlari olib boriladi. Masalan, xotira kuchsiz rivojlanganda, uni maxsus mashq qildirish maqsadga muvofiq, ixtiyoriylik yetarli darajada rivojlanmaganda, uni shakllantirishning maxsus dasturlari kiritiladi. Yüklə 3,82 Mb. Dostları ilə paylaş:
|