Zahiriddin muhammad bobur nomidagi andijon davlat universiteti olmon tili va adabiyoti kafedrasi
Yüklə 0,54 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Bu modellar asosan o‘quvchi shaxsiga qaratilgan bo‘lib ularni boshqacha qilib markazda o‘quvchi turgan ta‘lim modellari deb ham atashadi. Modellashtirish – real hayotda va jamiyatda yuz berayotgan hodisa va jarayonlarni ixchamlashtirilgan va soddalashtirilgan ko‘rinishini (modelini) sinfxonada yaratish va ularda o‘quvchilarni shaxsan qatnashishi va faoliyat evaziga ta‘lim olishini ko‘zda tutuvchi metod.Hamkorlikda o‘rganish modeli – o‘quvchilarni mustaqil guruhlarda ishlashi evaziga ta‘lim olishini ko‘zda tutadigan metod.
O‘rganishning tadqiqot modeli – o‘quvchilarni muayyan muammoni echishga yo‘naltirilgan, mustaqil tadqiqot olib borishini ko‘zda tutuvchi metod. An‘anaviy (ta‘lim jarayoni markazida o‘qituvchi bo‘lgan) metodlarning afzalliklari: -ma‘lum ko‘nikmalarga ega bo‘lgan va aniq ma‘lum tushunchalarni, fanni o‘rganishda foydali;
- o‘qituvchi tomonidan o‘qitish jarayonini va o‘qitish muhitini yuqori darajada nazorat qilinishi;
- vaqtdan unumli foydalanish;
- aniq ilmiy bilimlarga tayanadi.
An‘anaviy (ta‘lim jarayoni markazida o‘qituvchi bo‘lgan) metodlarning kamchiliklari: - o‘quvchilar passiv ishtirokchi bo‘lib qoladilar; - o‘qituvchining to‘la nazorati barcha o‘quvchilar uchun motivastiyani vujudga keltirmaydi; - o‘quvchilar o‘qituvchi bilan bevosita muloqotga kirisha olmaydi; - eslab qolish darajasi hamma o‘quvchilarda bir xil bo‘lmagaligi sababli, sinf bo‘yicha o‘zlashtirish darajasi past bo‘lib qolishi mumkin; - mustaqil o‘rganish va echimlar qabul qilish uchun sharoitlar yaratiladi. Noan‘anaviy (ta‘lim jarayoni markazida o‘quvchi bo‘lgan) o‘qitish metodlarining afzalliklari: - O‘qitish mazmunini yaxshi o‘zlashtirishga olib kelishi. - O‘z vaqtida aloqalarning ta‘minlanishi. - Tushunchalarni amaliyotda qo‘llash uchun sharoitlar yaratilishi. - O‘qitish usullarining turli xil ko‘rinishlari taklif etilishi. - Motivastiyaning yuqori darajada bo‘lishi. - O‘tilgan materialning yaxshi eslab qolishi. - Muloqotga kirishish ko‘nikmasining takomillashishi. - O‘z-o‘zini baholashning o‘sishi. - O‘quvchilarning predmetning mazmuniga, o‘qitish jarayoniga bo‘lgan ijobiy munosabati. - Mustaqil fikrlay oldaigan o‘quvchiningshakllanishiga yordam berish. - Nafaqat mazmunini o‘zlashtirishga yordam bermay, balki tanqidiy va mantiqiy fikralashni ham rivojlantirish. - Muammolar echish ko‘nikmalarning shakllanishi. Noan‘anaviy (ta‘lim jarayoni markazida o‘quvchi bo‘lgan) o‘qitish metodlarining kamchiliklari - Ko‘p vaqt talab etilishi. - O‘quvchilarni har doim ham keraklicha nazorat qilish imkoniyatining pastligi. - Juda murakkab mazmundagi material o‘rganilayotganda ham o‘qituvchi rolining past bo‘lishi. - «Kuchsiz» o‘quvchilar bo‘lganligi sababli «kuchli» o‘quvchilarning ham past baho olishi. - O‘qituvchining o‘zi ham yaxshi rivojlangan fikrlash qobiliyatiga va muammolar echish ko‘nikmalariga ega bo‘lishining talab etilishi. O‘qitish jarayonidagi mavjud an‘anaviy ta‘lim bilan qurollangan ta‘lim muassasalari endilikda o‘z oldiga qo‘yilgan davlat va ijtimoiy buyurtmani amalga oshirishga ojizlik qilmoqda. Taniqli didakt olim M.N. Maxmutovning fikriga ko‘ra, o‘quv jarayonini tashkil etishning an‘anaviy sxemasi o‘quvchilarning fikrlash qobiliyatini etarli darajada rivojlantira olmaydi, ularning bilimga bo‘lgan ehtiyojlarini, fanga bo‘lgan qiziqishlarini qondira olmaydi, faol fikrlashni hamda bilishni e‘tiqodga, e‘tiqodni esa ongli ijtimoiy maqsadga muvofiq faoliyatga aylantirishni ta‘minlay olmaydi. Maktab, kasb-hunar kolleji va oliy o‘quv yurtlari o‘qituvchilarining ilg‘or tajribalari yoritilgan materiallarni o‘rganish, shuningdek, kuzatishlar va suhbatlardan ma‘lum bo‘lishicha, ularning ko‘pchiligi o‘z amaliy faoliyatlarida kuchsiz avtoritar motivga asoslangan bir hildagi o‘qitish jarayonlarini qisman o‘zgartirgan holda foydalanishadi. Bunday hollarda o‘zlashtirishning yuqori darajasiga deyarli erishib bo‘lmaydi. An‘anaviy ta‘lim texnologiyalariga asoslangan ma‘ruza, seminar, sinov darslarining ta‘lim jarayonida tutgan o‘rni va qimmatini kamaytirmagan holda, ularni hozirgi zamon talablari asosida takomillashtirish yo‘llari ustida qayg‘urish zarur. Mazkur darslarni takomillashtirishda quyidagilarga e‘tibor qaratilishi ko‘zda tutiladi: 1. Pedagogik munosabatlarni insonparvarlashtirish va va demokratlashtirish. Hamkorlik pedagogikasiga amal qilish. 2. Ta‘lim jarayonini demokratlashtirish. O‘quvchilarga tanlash huquqini berish. 3. O‘quvchilarning bilish faoliyatini faollashtirish, o‘zaro hamjixatlikka asoslangan qulay ijtimoiy – psixologik muhit yaratish. 4.
O‘quvchilarning ijodiy va mustaqil ishlarini samarali tashkil etish. 5.
Ma‘ruza, seminar va amaliy mashg‘ulotlarda zamonaviy ta‘lim texnologiyasi elementlaridan foydalanish. Bugungi ta‘lim jarayoni pedagogning shaxsga bo‘lgan insonparvarlashtirilgan munosabati bolalarni sevish, ularning taqdiri uchun qayg‘urishi, bolalarga ishonchning yuqoriligi, o‘zaro hamkorlikning vujudga kelishi, muloqot madaniyatining yuqori darajada bo‘lishi, ta‘lim oluvchilarni to‘g‘ridan-to‘g‘ri majburlashdan voz kechish
va aksincha ijobiy rag‘batlantirishning ustunligi tufayli ko‘zlangan maqsadga erishish, bolalar faoliyatida uchraydigan kamchiliklarga chidamli bo‘lish, ularni bartaraf etishning samarali usullarini qo‘llashda namoyon bo‘lsa, ta‘lim jarayonini demokratlashtirish esa o‘qituvchi va o‘quvchilar huquqlarini tenglashtirish, ta‘lim jarayonida ta‘lim oluvchilarga tanlash huquqining berilishi, o‘z fikri, nuqtai nazarini erkin bayon etishni taqozo etadi. Noan‘anaviy ta‘lim jarayonida o‘quvchilar va o‘qituvchilar munosabatining o‘ziga xos jihati o‘quvchilar mustaqilligi va o‘quv faoliyatini boshqarish emas, balki hamkorlikda tashkil etish, ta‘lim olishda majburlash emas, balki o‘quvchilarni ishontirish, biror-bir faoliyatni amalga oshirish buyruq orqali emas, balki shu faoliyatni samarali tashkil etish, shaxsning ehtiyoji, qiziqishi, imkoniyatlarini chegaralash emas, balki erkin tanlash huquqini berish sanaladi. Yangi munosabatlarning asosiy mohiyati, an‘anaviy ta‘limda ko‘zda tutilgan natijalarni bermayotgan majburan o‘qitishdan voz kechish va uning o‘rniga: - o‘zaro ishonchga asoslangan talabchanlik; - ta‘lim jarayonini samarali tashkil etish orqali o‘quvchilar o‘rtasida qiziqish uyg‘otish va ongli intizomni vujudga keltirish; - o‘quvchilarni muvafaqqiyatli bilim olishga yo‘llovchi hamkorlikning paydo bo‘lishi; - muntazam faoliyatning tashkil etilishi; - tegishli talablarni jamoa orqali qo‘llashni amalga oshirish muhim sanaladi. Noan‘anaviy ta‘lim jarayonini tashkil etishda: - o‘rta saviyali o‘quvchiga nisbatan mo‘ljal olishdan voz kechish; - o‘quvchilarning eng yaxshi sifatlarini aniqlash va rivojlantirish; - ta‘limda psixologik-pedagogik diagnostikani qo‘llash orqali o‘quvchilarning qiziqishi, ehtiyoji, qobiliyati, shaxsiy sifatlari, aqliy faoliyatning xususiyatlarini aniqlash; - o‘quvchilar o‘zlashtiradigan bilim, ko‘nikma va malakalar dinamikasini tasavvur qilish; - o‘quvchi shaxsi rivojlanishining dasturiga tegishli o‘zgartirishlar kiritish talab etiladi.
O’yin . Mehnat va o‘qish bilan bir qatorda o‘yin ham inson faoliyatining eng asosiy turlaridan biridir. O‘yinning strukturasi o‘z ichiga quyidagi bosqichlarni oladi:
- maqsadlarni qo‘yish.
- rejalashtirish.
- amalga oshirish (maqsadni).
- natijani tahlil qilish.
O‘yinli faoliyatning motivastiyasi eng ixtiyoriyligi, tanlash imkoniyati va musobaqa elementlarining borligi, ehtiyojlarni qondirish, o‘zini anglash va o‘zini safarbar qilish bilan ta‘minlanadi. O‘yin struturasiga quyidagi jarayonlar kiradi: - o‘quvchilar o‘zlariga olgan rollar, - bu rollarni amalga oshirish vositalar sifatidagi o‘yinli omillar, - predmetlarning o‘yinli qo‘llanilishi, ya‘ni , haqiqiy narsalarni o‘yinli shartlari bilan almashtirish, - o‘yinchilar orasidagi real munosabatlar,
- syujet (mazmun) – o‘yinda ko‘rsatilayotgan haqiqiy ahvol. Ko‘pchilik o‘yinlar uchun quyidagi xususiyatlar xos: - faqatgina bolaning xohishi bilan amalga oshiriladigan erkin rivojlanuvchi faoliyat. O‘quvchi faqat natijadan emas, balki, o‘sha jarayondan zavq oladi. - Bu faoliyatning ijodiy, ko‘proq inprovizostion, faol xarakterligi. - Faoliyatning ruhiy jihatdan yuqoriligi, raqobat, musobaqalashish(ruhiy zo‘riqish). -Bevosita va bil vosita qoidalarning mavjudligi – ularning o‘yinning mazmunini aks ettiradi, uning mantiqiy va vaqt bo‘yicha ketma-ketligini aniqlab beradi. O‘yinlar quyidagi funkstiyalarni bajaradi: 1. Ijtimoiylashtirish funkstiyasi. O‘yin o‘quvchini ijtimoiy munosabatlar tizimiga qo‘shilish uchun kuchli vositadir. 2. Millatlararo kommunikastiya funkstiyasi. O‘yin o‘quvchiga umuminsoniy qadriyatlar, boshqa millatlarning madaniyatini o‘zlashtirish imkonini beradi. Chunki o‘yinlar milliy va shu bilan bir vaqtda internastional va millatlararo. 3. O‘yinda o‘quvchini o‘zini namoyon qilish funkstiyasi, ya‘ni o‘yin inson amaliyotining poligoni sifatida. 4. Kommunikativlik funkstiyasi . 5. Diagnostik funkstiyasi. O‘yin pedagogga o‘quvchilarga turli xil qobiliyatlarni (aqliy, ruhiy va ijodiy va h.k.) aniqlashga yordam beradi. 6. O‘yinning terapevtlik funkstiyasi. U o‘quvchining hulqida, muammosida va o‘qishda paydo bo‘ladigan turli xildagi qiyinchiliklarni engish vositasi sifatida foydalanishda namoyon bo‘ladi.
7. Tuzatish (korrekstiya) funkstiyasi. O‘quvchining shaxsiy strukturasi ko‘rsatkichlari ijobiy o‘zgarishlar qo‘shimchalar kiritish. 8. Ko‘ngilochar funkstiyasi.
Yüklə 0,54 Mb. Dostları ilə paylaş:
|