Zahiriddin muhammad bobur nomidagi andijon davlat universiteti olmon tili va adabiyoti kafedrasi
Yüklə 0,54 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Mashqlardagi taxminiy topshiriqlar: —mustaqil ravishda o‘qiladigan matnni tanlash; —muammoni yoritib beruvchi maqolalarni oynomada ajratib olish; —ro‘znomada falon parcha xaqidagi maqolani topish. Matnlarning turli janrlari ustida ishlashlari jarayonida o‘quvchilar o‘zlarining bilimlari darajalariga asoslangan xolda, o‘qib chiqilgan materiallar bo‘yicha topshiriqlarning turli usullarini — matn rejasini tuzishdan tortib, to o‘quv referat va anno-tastiyalar tuzish kabilarini o‘zlashtiradilar, perifraz, kompressiya va xikoya qilish oraliq amallari bo‘lib xizmat qiladi. Perifraz — bu so‘z birikmalari va gaplarni bir oz o‘zgartirilgan shaklida berish (matnda aks ettirilgan hodisalarni jamlab, o‘z so‘zi bilan bayon etilishi). Kompressiya — matn mazmunini umumlashtirib beruvchi jumlalar orqali asosiy ma‘noni etkazish yo‘li bilan,
uni ixchamlashtirilishi, qisqartirilishi,matn materiallarini katta parchalarini qayta ishlanishi jarayonida qo‘llanadi. Xikoya qilib berish — ya‘ni yozma yoki og‘zaki matnni qisqa qilib bayon etilishi, matn mazmuni ustida qayta ishlashning keng tarqalgan usulidir. Xikoya qilib berilishi jarayonida asl matn nusxasidan stitatalar xam keltirilishi mumkin, umuman olganda o‘quvchilar xikoya qilib berish usulidan foydalanganlarida matnni o‘zlari yaxshi o‘zlashtirib olgan til vositalari orqali bayon qilib beradilar. Bu usul qo‘llanilganida umumlashmalar, maxsus qolip gaplar o‘z o‘rniga ega bo‘ladi. Referat - asosiy 'axborotni o‘ta qisqartirilgan shaklidagi bayoni. Referatda matnning asl nusxasida keltirilgan asosiy fakt va xodisalar sanab chiqiladi, lekin u fikr-muloxaza, isbot, misollardan xolidir. Annotastiya — xabar berish va tanishtirish vazifasini bajaradi. Annotastiyaning asosiy mazmuni o‘z so‘zi bilan aniq va imkon qadar qisqa (5—20 qatorgacha) qilib bayon etilishidir, ya‘ni u o‘qib chiqilgan matnning referatdan ixchamroq shaklidir. Annotastiya matn mavzusi, uning yangiligi, ahamiyati, o‘quvchilar uchun qiziqarli tomonlarini ta‘riflab beradi, shuning uchun uning tarkibi ko‘pincha baholash xarakteriga ega bo‘lgan bir qolibdagi doimiy gaplardan iborat bo‘ladi. Akademik lisey va kasb- hunar kollejlarida chet tillarini o‘qitish maqsad va vazifalaridan yana birlari; gapirish, tinglab tushunish, til material, yozuv, leksik minimum, Grammatik minimum va boshqalar. Nutq mavzulari O‘qish, tarjima qilish, gapirish va tinglab tushunishga mo‘ljallangan o‘quv materiallari, tili o‘rganilayotgan mamlakatlar va bizning vatanimiz xususiyatlari va umuminsoniy qadriyatlardan kelib chiqqan holda, o‘quvchilarning umummadaniy extiyojlari, kasbiy qiziqishlariga izchil xizmat qilishga qaratilgan. Madaniy, ijtimoiy, kasbiy, mexmat va o‘qish faoliyatlariga — muloqotning asosiy jarayonlari sifatida qaraladi. Ushbu muloqot jarayonlari tarkibida quyidaga mavzular tavsiya etaladi: Inson va jamiyat - Germaniya, Fransiya va Uzbekistan o‘rtasidagi madaniy-ilmiy va boshqa xidsagi aloqalar, shu jumladan, yoshlar o‘rtasida fikr almashish; —hozirgi zamon jamiyatida yoshlarning hayoti; o‘qish, xordiq chiqarish, shu jumladan, ilmiy- texnik ijod, muammo va istiqbol; —tillari o‘rganilmish mamlakatlar xalqlarining madaniyati, turmushi va an‘analari (badiiy asarlar va asl nusxadagi boshqa matnlar asosida); —ijtimoiy-siyosiy va madaniy xayot lavxalari (ro‘znoma va oynomalardan); -jamiyatning ekologik muammolari (tabiiy boyliklardan oqilona foydalanish, erdagi xayotni saqlab turishda ekologiyaning axamiyati). Madaniyat va sanat - mamlakatimiz xamda Germaniya va Fransiya adabiyotlari, musiqalari, tasviriy san‘at, teatr va kinolari; - mamlakatimiz va tillari o‘rganilayotgan mamlakatlarning umujaxon moddiy va ma‘naviy taraqqiyotiga qo‘shayotgan xissasi; —buyuk shaxslarning tarjimai hollari. Fan - mamlakatlarimiz va til o‘rganilayotgan mamlakatda fan-texnikadagi kashfiyotlar tarixi; —tili o‘rganilayotgan mamlakatlar olimlarining fan , texnika va texnologiya taraqqiyotiga qo‘shgan xissasi; -o‘quvchilar kasbi bo‘yicha o‘rganilayotgan tildaga ba‘zi ma‘lumotlar (gumanitar, tabiatshunoslik, matematika, tilshunoslik soxalaridan).
Xulosa
― Chet tillarida uzuliksiz ta‘lim tamoyilini amaliy ahamiyati ‖ mavzusi yuzasidan izlanishlar olib borar ekanmiz mavzu yusadidan taniqli metodist va ta‘limshunos olimlar fikrlarini o‘rganib chiqdik. Ta‘lim islohotidan kutilgan maqsadlar, ta‘lim islohotlarida ko‘zda tutilgan vazifalar, ta‘lim tizimidagi uzviylik, izchillik va uzviylikning chet tili o‘qitilishidagi ahamiyati, bu tamoyilning amal qilinishi masalarani o‘rganib chiqdim. Izlanishlar natijasi sifatidagi quyidagi fikr va mulohazalarni xulosa sifatida aytib o‘tmoqchiman. Uzluksiz ta‘lim mamlakatimizda yangilanayotgan ta‘lim tizimining tarkibiy qismlaridan biridir. Unga ko‘ra mamlakatimizda uzluksiz ta‘lim tizimining faoliyat olib borishi davlat ta‘lim standartlari turli darajadagi ta‘lim dasturlarining izchilligi asosida ta‘minlanadi. Uzluksis ta‘lim tizimi quyidagilarni o‘z ichiga oladi. - maktabgacha ta‘lim; - umumiy o‘rta ta‘lim; - o‘rta maxsus, kasb hunar ta‘limi; - oliy ta‘lim; - kadrlar malakasini oshirish va qayta tayyorlash; - maktabdan tashqari ta‘lim; Uzluksiz ta‘lim tamoyilining chet tili o‘qitilishida joriy qilinishida eski tizimdagi uzilishlarni bartaraf qilgan holda uzluksiz ta‘lim tizimini yaratish ko‘zda tutiladi.
Ta‘lim tizimidagi uzilish tayanch ta‘limi (1-9 sinflar) bilan umumiy o‘rta ta‘lim (10-11 sinflar) bilan boshlang‘ich va o‘rta kasb hunar ta‘limi o‘rtasida mavjud bo‘lib, bu uzilish umumiy o‘rta ta‘lim (1-9 sinflar) bilan uch yillik o‘rta maxsus kasb hunar ta‘limining o‘rtasida uzviylikni ta‘minlash orqali erishish mumkin.
Uzluksis ta‘lim tizimidagi uzviylikni ta‘minlashda ta‘lim turlari o‘rtasidagi uzviylikni ta‘minlash muhimdir. Ta‘lim turlari o‘rtasidagi uzviylik o‘quv dasturlari, darsliklar, til materiali taqdimoti va nutq faoliyati turllari o‘rtasida uzviylikni ta‘minlash orqali amalga oshiriladi.
Bitiruv malakaviy ish mazmunidan kelib chiqib umumiy o‘rta ta‘lim maktablarida olmon tili o‘qitilishida uzviylikni ta‘minlash masalalariga to‘xtalib o‘tildi. Mavzu yuzasida izlanishlar olib borar ekanmiz quyidagi fikr va mulohazalarni aytib o‘tishni lozim topdik. Chet tili ta‘limida izchillik tamoyili amal qilinganda; O‘quvchi va talabalarning chet tilni o‘rganish samaradorligi ortadi, agar, - tilni o‘rgatish puxta ishlangan metodik tavsiyalar asosida tashkil etilsa; - o‘quv-tarbiya jarayonida zamonaviy pedagogik texnologiyalardan izchillikda foydalanilsa; - ta‘lim mazmunida mantiqiy davomiylik ta‘minlansa; - til o‘qitish vositalarida izchillikka to‘liq rioya qilinsa. Izchillikning samaraliligi o‘qituvchi shaxsining pedagogik ta‘siri, o‘rta va oliy maktabning barcha bosqichlarida chet til o‘qitish materiali, ta‘lim texnologiyasini tanlash va vazifalar birligini ta‘minlandagina yanada ortar ekan. O‘rta va oliy maktab chet til ta‘limi mazmunida izchillikni ta‘minlashga yo‘naltirilgan ilmiy- metodik tavsiyalar va ularning samaradorligining ham ahamiyati katta. Chet til ta‘limi samaradorligini ta‘minlashga yangicha nuqtai nazardan yondashilganligi, chet til ta‘limi mazmunining davr talabi darajasida yangilanib borishiga obektiv zaruriyat sifatida qaralganligi, turli o‘quv muassasalarida olmon tili o‘qitish holati, o‘quv dasturi, darslik va darslarda izchillikning ta‘minlanganligi o‘rganilib, tahlil qilinganligi, o‘quvchi va talabalarning olmon tilidan ko‘nikma va malakalarining shakllanganligi, olmon tili ta‘limida izchillikni ta‘minlash texnologiyasining ishlab chiqilganligi bilan belgilanadi. Yüklə 0,54 Mb. Dostları ilə paylaş:
|