‘zbek ist0n respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi n. M. Ziyavitdinova, Y. M. O‘rinov, Sh. N. Xayitov menejment

t a ’sir etuvchi
om illam ing faqat bittasidir. Shu sababli, rahbar, 
eng avvalo nizoni keltirib chiqaruvchi om illam ing tahlilini am alga 
oshirishhi, so ‘ngra esa u yoki bu usulni q o ‘llash bo‘yicha qaror 
qabul qilishi kerak.
14.5-chizm a. Nizoli vaziyatlarni boshqarish usullari.
N izoli vaziyatlarning oldini olish yoki ziddiyatni yum shatish- 
ning beshta strategik usuli m a’lum:
Uzoqlashish.
Kom il inson janjaldan uzoqlashishga harakat 
qiladi. K elishm ovchilik avjiga chiqqanda u m uhokam aga qatnash- 
maydi. B unday usul nizoli vaziyatning yechilishiga m anfaatdor 
boMmagan v a o ‘zaro m unosabatlarning zohiriy yaxshiligicha qol- 
ishini istashgan hollarda tom onlar tarafidan q o ‘IIaniladi. Bunday 
holatli ziddiyat hal etilm agan yoki ziddiyatga chiquvchilam ing 
lavozim darajalari yaqin bo‘lgan hollarda kuzatiladi. Agar ziddi­
yat subyektiv sabablar tufayli boMgan b o ‘lsa, u holda 
uzoqlashish
strategiyasi
m a ’qul strategiyadir. Chunki u tom onlarga tinchlan- 
ishga, vaziyat ustida yana bir bor fikr-m ulohaza yuritib, fahm -faro- 
sat ila anglab olish, oqibatda esa qaram a-qarshilikka borishga, uni 
davom ettirishga hech qanday asos y o ‘q degan xulosaga kelishiga 
imkon beradi. A g ar ziddiyat obyektiv sabablar tufayli yuzaga kelgan
250

---

b o ‘lsa, uzoqlashish strategiyasi har ikkala tom onni m ag ‘lubiyatga 
olib boradi. Chunki uzoqlashish davrida vaqt c h o ‘ziladi, nizoli 
vaziyatni chaqiruvchi sabablar chuqurlashadi, qisqasi «yara gazak» 
oladi.
Silliqlash.
Bu usul kishilam i yaxshilikka undash y o ‘li bilan 
nizoni bartaraf qilishga qaratilgan. Ziddiyatli vaziyatda qarama- 
qarshi tom onlar bir-biri bilan xushm uom alali b o ‘lishga, arzimagan 
narsaga achchiqlanish, um uman, bir vaqtning o ‘zida birga 
suzayotgan qayiqni «qaltis tebratish» yaram asligiga chaqirishadi. 
Bunday usul ikkala tom ondan bittasining lavozim darajasi yoki 
mavqei yuqori bo ‘lgan va u m azkur ziddiyat b o ‘yicha o ‘zini 
bahslashishga tushishni lozim deb bilm agan h ollarda q o ‘llaniladi. 
B unda ziddiyatga tushishdan voz kechgan tom on muxolifiga 
o ‘z istagiga erishish imkonini bersa-da, ikala tom on o ‘rtasidagi 
dahshatli «yong‘in» so ‘nadi va kelajakda ham yaxshi m unosabat 
saqlanib qolishiga erishiladi. Shu tariqa ishonch orqali vaziyat 
silliqlashadi.
Majburlash
— bu tom onlardan birining xohish-irodasini, 
s o ‘zini majburan, z o ‘rlab qabul qildirishdir. S o ‘zini o ‘tkazm oqchi 
b o ‘lgan tomon qarshi tom onning fikri bilan hisoblashm aydi, uni 
inkor etadi. Bunday strategiyani qoMlaydigan tom on tajavvuzkorlik 
bilan o ‘z xohishini qarshi tom onga m ajburlab o ‘tkazadi. Bu usulni 
k o'p ro q rahbarlar q o ‘l ostida ishlaydiganlarga nistaban q o ‘llashadi. 
M ajburlash strategiyasi tashabbusni bo ‘g ‘adi, korxonada «ruhiy 
iqlim »ning beqarorligiga olib keladi. Ayniqsa, bu usul yuqori 
m alakali, nisbatan yosh m utaxassislarda nafrat u y g ‘otadi.
Kelishuv.
Nizoli holatdan m uvaffaqiyatli chiqishning eng 
m uhim sharti — bu m urosaga keli olishdir. K elishuv bilan nizolam i 
hal etish, bu yuqori baholanuvchi strategik usul b o ‘lib, bunda ikkala 
tom onni qanoatlantiruvchi yechim ga kelinadi.