‘zbek ist0n respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi n. M. Ziyavitdinova, Y. M. O‘rinov, Sh. N. Xayitov menejment

Sanoat 
revolutsiyasi 
va 
jarayon 
maktabi. 
S anoat 
revolutsiyasi A ngliyada 1700-yildan boshlandi. Dastlabki davri 2 
muhim rivojlanish bilan belgilanar edi:
1. 
Inson kuchining mashinalar bilan almashtirilishi.
M ashina 
kuchining ixtiro qilinishi jarayon m aktabi deb atalib, bunda b ir 
qancha injenerlik kasblariga asos solindi. Bu davrda quyidagi ixtirolar 
am algaoshirildi: Djeyms Uatt — bug4 m ashinasi; Gargreyvs — tukuv 
mashinasi; Kartrayt — tukuv stanogi; M audkeys — tokarlik stanogi.
2. Fabrika tiziminingpaydo bo ‘lishi.
Bunda ishchi kuchining 
ixtisoslashuvi va mehnat taqsim oti asosiy rol o ‘ynadi. Ishlab 
chiqarish faolligi kichik ixtisoslashgan vazifalarga bo‘linib, ishlab 
chiqarish tashkil etildi. Yuqori kapital sig ‘imi va m exanizatsiya orqali 
ishlab chiqarishni rejalashtirish va nazorat qilishning yangi y o ‘llari 
ixtisoslashuvning yangi prinsiplari q o ‘llanilib kottedj tizim idan 
fabrikalarga ishlashga o ‘tildi.
XlX-asrda sanoat revolutsiyasi quyidagi rivojlanishlar
bilan belgilandi.
XlX-asrdagi sanoat revolutsiyasi.
XIX 
asr davomida ikk ita 
k o ‘zga ko ‘rinarli rivojlanishlar sodir b o ‘ldi. 
O'zaro almashinuvchi
qismlar.
Bu konsepsiya 1790-yilda 
Eli Vitney 
tom onidan A Q S h 
hukum atiga m iltiq qurollari ishlab chiqarishda qoMlanildi. E.V itney 
tom onidan y ig ‘ish liniyasi ixtiro qilinib, unda qismlardan y ig ‘ilib, 
m iltiqlar ishlab chiqarilar edi. Bugungi ku n d a ushbu konsepsiya oddiy
269

---

elektr asboblardan boshlab videomagnitofonlargacha qo‘]laniladi. 
Fabrika tizimining kengrok rivojlantirilishi.
1850-yilga kelib, 
to ‘laligicha fabrika tizim iga o ‘tildi. Ushbu davrda tadbirkorlaming 
yangi sinfi shakllandi. U shbu davr kapitalning yuqori darajasi, ishlab 
chiqarish quw atlarining yirikligi, yangi bozorlar, samarali transport va 
kommunikatsiya tizim larining yaratilishi bilan xosdir.