‘zbek ist0n respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi n. M. Ziyavitdinova, Y. M. O‘rinov, Sh. N. Xayitov menejment

162

---

Analogli model
— tadqiq etilayotgan m odelning tushunarli 
va o ‘xshash shakldagi ifodasi. M asalan, geografik xarita, grafik. 
Analogli m odelning boshqa misoli — bu tashkiliy sxema —
bu sxemani yasashda rahbar faoliyat v a individlar o ‘rtasidagi 
bog‘liqlikni zanjirsim on sifatida ko‘ra oladi.
Matematik modelda
obyekt yoki hodisaning xususiyatini 
ifodalash uchun simvoUar qoMlaniladi. M asalan, m ahsulot hajmi 
va xarajatlarining o ‘zaro bogMiqligini m odel yordam ida ifodalash 
mumkin.
C=PV (0,J)=2500
Bunda:
С — xarajatlar ishlab chiqarish hajm iga (PV ) ko‘paytirilgan
0,1=2500.
M odelni yasash boshqarish singari jarayondir. Bu jarayonning 
asosiy bosqichlari quyidagilar:
1. M asalaning q o ‘yilishi.
2. Modelni yasash.
3. M odelning to ‘g ‘riligini tekshirish.
4. M odelni q o ‘llash va yangilash.
Masalaning qo'yilishi.
Boshqaruv m uam m osining to ‘g‘ri hal 
etilishini ta ’m inlaydigan modellami qurishning birlamchi va eng 
muhim bosqichi, m asalani qo‘yishdan iborat.
Modelni yasash.
Masalani qo‘ygandan keyingi bosqich 
modelni yasash. M odel tuzuvchi m odelning bosh maqsadini, 
m odeldan foydalangan holda rahbariyatga uning oldida turgan 
muammoni yechishda yordam beradigan qanday natijaviy normativ 
va axborotlar olish m um kinligini aniqlashi kerak.
Modelning t o ‘g ‘riligini tekshirish.
M odel tuzgandan keyin 
uning ishonchliligini tekshirish lozim. T ekshirish jihatlaridan biri 
modelning real hayotga moslik darajasini aniqlashdir, y a ’ni real 
vaziyatning ham m a m oddiy kom ponentlari m odelda kiritilganmi. 
M odelni o ‘tmishdagi holatlarga tekshirish talab qilinadi.
Modelni qo ‘llash va yangilash.
M odeln ing ishonchlilikka 
tekshirishdan keyin uni q o ‘llaydilar. B oshqaruv ilm ining faqatgina
163

---

60 % ga yaqin m odellari to ‘la yoki qism an qoMlanilgan. Ko‘pgina 
rahbarlar ulardan chetlanib yurishadi yoki ulam i tushunishmaydi. 
Bunday rahbarlarga m odelni qo ‘llashni o ‘rgatish kerak boMadi. 
Modelni ishlatishdan so ‘ng uni har doim albatta yangilab turish 
kerak. Hatto agar m odel muvaffaqiyatli chiqsa ham doimo yangilanib 
turilishi lozim .
M odellam ing samaradorligini turli qiyinchiliklar va potensial 
cheklanishlar oqibatida pasaytirilishi m um kin. Ular: noto‘g ‘ri dast- 
labki farazlar, axborotlam ing cheklanganligi, foydalanuvchilam ing 
qo‘rquvi, am alda sust qoMlanilishi, haddan ziyod boMgan qiymat.