‘zbek ist0n respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent moliya instituti

_______ S of foyda----------- - x 10Q %
Korxona o ‘zlik mablag‘lari
6. Qarz m ablagiari rentabelligi. Ushbu ko‘rsatkich korxona sof 
foydasini qarzga olingan m ablagiariga nisbati asosida aniqlanadi. Bu

---

ko‘rsatkich har bir so‘mlik qarz mablag‘iga to ‘g ‘ri keladigan foyda 
summasini ifodalaydi.
' R = -------- Soffoyda-------- х Ш %
Q arz m a b lag ‘lari jam i
7. 
Asosiy vositalar va moddiy aylanma mablag‘lari rentabelligi. 
Ushbu ko'rsatkich sof foyda summasini korxona asosiy vositalari va 
moddiy aylanma mablag‘lari o ‘rtacha yillik qiymatiga bo‘lish asosida 
aniqlanadi. U har bir so‘mlik asosiy va aylanma mablag‘iga to ‘g £ri 
keladigan foyda summasini tavsiflaydi.
R = ------------------------ Soffoyda------------------------ x шо %
Asosiy va aylanma mablag‘lari o‘rt.yil. qiym.
Yuqorida belgilangan rentabellik ko‘rsatkichlarining hisob-kitoblari 
quyidagi jadvalda belgilangan.

---

№
K o'rsatkichlar
O 'tg an yil
H isobot yili
Farqi (+; —)
A
В
D
E
F
1
M ahsulot sotishdan so f tushum
125987
152485
+26498
2
Sotilgan mahsulot tannarxi
102574
135425
+32851
3
Sotishdan olingan foyda
23413
17060
-6353
4
S of foyda
2589
3125
+5365
5
Asosiy vositalar o 'rtacha yillik qiymati
5213
5632
+419
6
Aylanma m ablag'lan o 'rtach a yillik 
qiymati
8752
9521
+769
7
Korxona mulki
15562
17892
+4330
8
O 'zlik ma blag‘lari
8542
8965
+423
9
Qarz m ab lag iari
2546
3212
+670
10
M ahsulot rentabelligi
18,6
11,2
-7 .4
11
Asosiy vositalar rentabelligi
49,6
55,4
+5,8
12
Aylanma m ablag'lar rentabelligi
29,6
32,8
+3,2
13
Ishlab chiqarish tannarxi rentabelligi
22,8
12,6
-1 0 ,2
14
O 'z m ablag'lan rentabelligi
30,3
34,8
+4,5
15
Jami m ulkka nisbatan rentabellik
16,6
17,5
+0,9
16
Umum iy rentabellik
18,5
20,6
+2,1
17
Qarz mablag iari rentabelligi
101,7
97,2
-4,5
7.10-jadval m a’lumotlaridan shum xulosa qilish mumkinki, 
korxonada rentabellik ko‘rsatkichlari o ‘tgan yilga nisbatan bir qadar 
o ‘sgan. Faqat mahsulot rentabelligi, ishlab chiqarish tannarxi va qarz 
mablag‘alariga nisbatan rentabellik ko‘rsatkichlari bo‘yicha o ‘tgan yilga 
nisbatan pasayish kuzatilgan.
Asosiy vositalar rentabelligi 5,8 %ga, aylanma aktivlari rentabelligi 
(moddiy) 3,2 %ga, o‘z mablag‘lari rentabelligi 4,5 %ga, jami aktivlar 
rentabelligi 0,9 %ga, umumiy rentabellik 2,1 %ga o ‘sgan.
Rentabellik o ‘zgarishiga ta ’sir etuvchi omillarga tahlilda alohida 
ahamiyat beriladi. Rentabellik o ‘zgarishiga ta ’sir etuvchi omillami ular- 
da qatnashuvchi birliklarga nisbatan belgilash mumkin. Misol uchun, 
mahsulotni sotishga nisbatan rentabellik o ‘zgarishiga sotishdan olingan 
yalpi foyda summasining o ‘zgarishi va sotishdan olingan tushumlar 
summasining o‘zgarishi ta’sir etsa, asosiy vositalar rentabelligiga kor­
xona sof foydasining o‘zgarishi va asosiy vositalarning o‘rtacha yillik 
qiymatining o‘zgarishi, umumiy rentabellikka bir so‘mlik tushumga 
to ‘g ‘ri keladigan sof foyda summasining o‘zgarishi, asosiy vositalar 
qaytimining o'zganshi va moddiy aylanma m ablag‘lar qaytimining o ‘z- 
garishlari ta’sir qiladi va hokazo.

---

Moliyaviy holatni ifodalovchi ko‘rsatkichlar korxonaning muhim 
iqtisodiy ko‘rsatkichlari hisoblanadi. Bu boradagi tahlil moliyaviy hi­
sobot hamda boshqa zarur manbalardagi ma’lumotlar asosida o4kazi- 
ladi. Moliyaviy holat bir qator muhim ko‘rsatkichlar hamda hisob-kitob- 
lar bilan o‘rganiladi. Ulaming ayrimlarini tartib asosida ko‘rib chiqamiz.
Moliyaviy tahlilda korxona mulki, ulaming manbasi chuqur o ‘rga- 
niladi. Chunki, korxonada mulklar va ulaming manbalarining holati va 
o‘zgarishi moliyaviy holatning muhim jihati hisoblanadi. Quyidagi 
jadvalda korxona mulkining hajmi va tarkibi keltirilgan.