‘zbek ist0n respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent moliya instituti

3.4. Omilli tahlil metodikasi
Korxonalar xo'jalik faoliyatidagi barcha hodisa va jarayonlar o'zaro 
aloqador, o'zaro bog iiq va o'zaro shartlangan. Ular bir-birlari bilan 
o'zaro bevosita yoki bilvosita b o g iiq boiadilar. Masalan, operatsion 
faoliyatdan foyda hajmi mahsulotlar birligi narxi va tannarxiga, savdo 
hajmi va strukturasiga bogiiq. Barcha boshqa omillar ushbu ko'rsat- 
kichga bilvosita ta ’sir qiladi.
Tahlilda har bir hodisani sabab sifatida ham, natija sifatida ham 
к о 'rib chiqish mumkin. Masalan, mehnat unumdorligim, bir tomondan.

---

mahsulot ishlab chiqarish hajmi o'zgarishi sababi, uning tannarxi dara­
jasi sifatida, boshqa tomondan esa - ishlab chiqarishni mexanizatsiya- 
lash va avtomatlashtirish darajasi o'zgarishi natijasi, mehnatni tashkil 
qilish takomillashtirilishi va boshqalar tarzida ko'rib chiqish mumkin.
Har bir natijaviy ko'rsatkich ko'p sonli omillarga bog'liq. Natijaviy 
ko'rsatkich kattaligiga omillar ta ’siri qanchalik batafsil tadqiq qilinsa, 
tahlil natijalari va korxonalar mehnat sifatini baholash shunchalik aniq 
bo'ladi. Shuning uchun xo'jalik faoliyati tahlilida o'rganilayotgan 
iqtisodiy ko'rsatkichlar kattaligiga omillar ta’sirini o'rganish va o ich ash
muhim metodologik masala hisoblanadi Omillami chuqur va har 
tomonlama o'rganmasdan faoliyat natijalari haqida asoslangan xulosalar 
qilish, ishlab chiqarish rezervlarini aniqlash, reja va boshqaruv qaror- 
larini asoslash mumkin emas.
Omilli tahlil - bu natijaviy ko'rsatkichlar darajasiga omillar ta’sirini 
kompleks ham da tizimli tadqiq qilish jarayonidir.
Omilli tahlil turlari
-----------
► 1. Determinatsiyalangan va stoxastik
------------
► 2. To‘g‘ri va teskan
------------
► 3. B ir darajali va k o ‘p darajali
------------
4. Statik va dmamik
------------
► 5. Retrospektiv va istiqbolli 
(prognoz)