shunday boshqalar bilan taqqoslashdagina ahamiyatlidir.
Taqqoslash mohiyati
- turdosh obvektlar o ‘rtasidagi o'xshashlik
yoki farqlami aniqlash maqsadida qiyoslashdir.
Ular yordaniida umumiy
va xususiy iqtisodiy hodisalami taqqoslash bajariladi, o ‘rganilayotgan
obvektlar darajasida o'zgarishlar, tendensiyalar va ulaming rivojlanish
qonuniyatlari, ulaming o'rtasidagi sabab-oqibat aloqalari o'rnatiladi.
Texnologik taqqoslash
bir nechta bosqichdan iborat:
taqqoslanadi-
gan obyektlami tanlash, taqqoslash shaklini tanlash (dinamik. makoniy),
taqqoslash bazasini tanlash (o'tgan davr, hisobot davr rejasi, etalon kor
xona), obyektlami qiyoslash amalga oshiriladigan ko'rsatkichlar
sonini
ham da taqqoslash shkalasini tanlash.
Iqtisodiy tahlilda qiyosiy tahlilning quyidagi shakllari farqlanadi:
gorizontal va vertikal, dinamik va statik, bir o ‘lchovli va ko‘p o‘lchovli.
Gorizontal qiyosiy tahlil
o'rganilayotgan ko'rsatkichlaming
haqi-
qatdagi darajasini bazaviydan (reja, o'tgan davr, o'rtacha daraja, fan va
ilg 'o r tajriba yutuqlari) mutlaq vanisbiy og'ishlarini aniqlash uchun foy-
dalaniladi.
Vertikal qiyosiy tahlil
yordamida iqtisodiy
hodisalaming strukturasi
va jarayonlarning qismlari hamda umumiy solishtirma salm og'ini
hisoblash yo'li bilan (o'z kapitalining umumiy kapitaJdagi solishtirma
salmog'i), butun va qism nisbatlari (masalan, o 'z va qarz kapitali,
asosiy
va aylanma kapital), shuningdek, omillaming natijaviy ko'rsatkichlar-
ning darajasiga ta’sirini mutanosib omilning oldingi va keyingi o'zga-
rishlari miqdorlariga taqqoslash yo'li bilan o'rganiladi.
Trendli tahlil
bazis yil darajasiga nisbatan qator yillar uchun nisbiy
o'sish sur’ati va ko'rsatkichlaming o'sishini o'rganishda qoilaniladi,
y a ’ni ko'rsatkichlar dinamikasining asosiy lendensiyalari tadqiq qilinadi.
Dostları ilə paylaş: 
