Zbekiston davlat jismoniy tarbiya instituti sport inshootlari

Sport inshootlarining shakli va o‘lchamlari
Sport inshootlari – bu maxsus qurilgan va o‘z faoliyatida ko‘pqirrali madaniy va sport tadbir va anjumanlari o‘tkaziladigan maskandir. Zamonaviy tasavvurda sport inshootlari deganda o‘quv mashg‘ulotlar, turli qishki va yozgi sport turlari bo‘yicha musobaqalar uchun mo‘ljallangan har xil inshootlar kompleksi tushuniladi. Kompleksning asosiy inshooti stadiondir, ya’ni tomashabinlar uchun mo‘ljallangan tribunali asosiy sport arenasi. Tomoshabinlarning soni hamda ularga xizmat

26
ko‘rsatuvchilarga, musobaqalar, sport mashg‘ulotlarining turlari va xarakteriga ko‘ra stadionlarning turlari belgilanadi.

Zamonaviy stadionlarning sport arenasi bosqichma~bosqich shakllanishi jarayonida antiq tuzilishiga nisbatan tarkibi va o‘lchamlari jihatidan yuqori darajada takomillashdi. Bunday stadionlar standart o‘lchamli radiusi 36 m bo‘lgan va 400 m masofaga yugurish yo‘lkasi bilan o‘ralgan futbol maydonidan (104x69 metr) hamda engil atletika uchun mo‘ljallangan sektorlardan tashkil topgan.

Stadionda tamoshabinlar sig‘imiga ko‘ra tribunalar sport arenasining bir yoki ikki tomonida joylashadi. Ular taqasimon, oval, ellipssimon yoki boshqa yopiq halqasimon formada bo‘lishi mumkin.

O‘lchamlariga ko‘ra stadionlar quyidagi kategoriyalarga bo‘linishi mumkin:

• 
  tribunasi 1500-3000 o‘rindikli kichik stadionlar.
  

• 
  tribunasi 2000-10000 o‘rindiqli, maydoni kamida 5-6 gektar bo‘lgan o‘rtacha kattalikdagi stadionlar.
  

• 
  tribunasi 10000-50000 o‘rindiqli, maydoni kamida 10-15 gektar bo‘lgan katta stadionlar
  

• 
  tribunasi 50000 dan ko‘p o‘rindiqli, maydoni kamida 20-25 gektar bo‘lgan Olimpik tipidagi stadionlar.
  

Taxminiy sport inshootlari tizimi, tavsiya etiladigan kichik, o‘rta va katta stadionlar loyihalash me’yorlarida keltirilgan.

Sport inshooti ochiq yoki yopiq tipdagi o‘quv-mashqlanish jarayoni va har xil sport turlari bo‘yicha musobaqalar o‘tkazishga mo‘ljallanib qurilgan hamda jihozlangan maxsus inshootdir.

Sport inshootlarning tasnif etishda yagona terminologiyadan foyda-laniladi:

1. ochiq holdagi alohida sport inshootlar;

2. ochiq kompleks sport inshootlari;
3. yopiq holdagi alohida sport inshootlari;
4. yopiq kompleks sport inshootlari.

Ochiq holdagi alohida sport inshootlariga voleybol, basketbol, qo‘l to‘pi va futbol o‘yin maydonlarini misol keltirish mumkin (yopiq holda bo‘lishi ham mumkin).

Quyida tekis maydonda umumiy maydoni 9 ga, tribunasi 15000 o‘rindiqli stadionning taxminiy balansi keltirilgan.

Stadionning umumiy maydoni	100 %
Ochiq sport inshootlari, maydonchalar va maydon	34 %
27

Katta o‘lchamli sport inshootlari	12 %
Xizmat ko‘rsatish inshootlari	1 %
Ichki yo‘lakchalar va tarqatuvchi maydonchalar	14 %
Ko‘kalamzorlashtirish	39 %

Maydon tanlashda bosh rejaning umumiy kompozitsiyasi stadionning umumiy kompleksiga ta’sir etadi.