Zbekiston davlat jismoniy tarbiya instituti sport inshootlari

YOpiq sport suv havzalari
YOpma inshootning maqsadi – yil davomida mashq va namoyish ishlarida unumli foydalanish. Buning uchun suv havzasi binolarining tomonlarida darchalar ochish, ba’zi xollarda esa, tomni to‘liq ochish nazarda tutiladi.

YOpiq sport suv havzalarida joylashadigan asosiy xonalar guruhi:

• 
  sportchilar va tomoshabinlar uchun kirish xonalari (ular umumiy yoki alohida bo‘lishi mumkin), vestibyulь, garderoblar, hojatxonalar;
  

• 
  suzish uchun mo‘ljallangan hovuzli zal;
  

• 
  sportchilarga xizmat ko‘rsatish xonalari – “quruq suzish” mashg‘ulotlarini o‘tkazish zali, kiyim almashtirish, dush, hojatxona va massaj xonalari, tibbiyot xonasi, anjomlar, isitkich-quritgich, ko‘rsatma berish xonasi, uslubiy va boshqalar;
  

• 
  tomoshabinlarga xizmat ko‘rsatish xonalari – kuluarlar, bufetlar, kiosklar, hojatxonalar;
  

• 
  ma’muriy-xo‘jalik xonalari – direktor xonasi, xo‘jalik bo‘limi, o‘quv bo‘limi, ro‘yxat bo‘limi, kassalar va boshqalar;
  

• 
  yordamchi qo‘shimcha xonalar – filьtrlar, xlorator, dezinfeksiya, laboratoriya, ustaxona, omborxonalar va boshqalar.
  

Sport suv havzalarini loyihalashda, suzish maqsadida poyabzalsiz, sport kiyimidagi sportchilarga alohida yo‘laklar e’tiborda tutilishi zarur.

Sportchilarning hovuzli zalgacha harakatlanish ketma-ketligi: vestibyulь va garderob, ro‘yxat bo‘limi, kiyim almashtirish, o‘quv-mashg‘ulot zali (quruq suzish), hovuzli zal, kiraverishidagi dush moslamalari, xovuzli zal. Zaldan chiqish ketma-ketligi teskari tartibda amalga oshadi.

SHahar qurilish sharoitlaridan kelib chiqqan xolda suv xavzalarining maqsadli belgilanishi, sig‘imi va boshqalarga qarab kishki suv xavzali binolar shaharning alohida qismida, stadion

34
xududida, kompleksning (majmuaning) boshqa sport binolarida, shahar yoki tuman oromgohida joylashishi mumkin.

Odatdagi suv havzali binolar xovuzning o‘lchamlariga bog‘liq ravishda to‘g‘ri to‘rtburchakli shaklda bo‘ladi.

Moskvadagi MVO va (Dinamo) sport suv havzasi binolari simmetrik ko‘rinishda bo‘lib to‘g‘ri to‘rtburchak shaklida; asosiy kirish qismi binolarning qisqa yon tomonida joylashgan, shuningdek, ichki maydonga (MVO) yoki magistralga (Dinamo) orientirlangan.

Respublikamizdagi sport suv xavzalarini loyihalash va qurish amaliyotida o‘quv-mashg‘ulot ishlari va musobaqalar o‘tkazishga mo‘ljallangan suv havzalari keng tarqalgan. Bu turdagi binolarning kirish qismi qisqa yon tomonda joylashgan. Toshkent shahri Sobir Rahimov tumanidagi talabalar shaharchasidagi “Suv sport saroyi” 2007 yilda ishga tushirildi (26-rasm).

26-rasm. “Talabalar shaharchasidagi” Suv sporti saroyi

Kirish qismining bunday loyihalanishi zalning bo‘ylama uzunligi bo‘yicha xizmat ko‘rsatuvchi xonalarni ratsional joylashtirish imkonini berib, ayollar va erkaklarning ikki alohida yo‘nalishda harakatlanishiga erishiladi. Bu kompozitsion usul albatta shahar qurilishi talablariga va qo‘shimcha xonalarni joylashtirish shartlariga bog‘liq holda frontal yoki boshqa qurilmalarni inkor etmaydi.

Qurilish xarajatlarini kamaytirish maqsadida sport suv havzalarini alohida binolarda yoki boshqa binolar (hammomlar, oliy o‘quv yurtlari, maktablar va boshqalar) ichkarisida joylashtirish mumkin.

Katta universal 50x20 m hovuzi, sakrash qurilmasi va tramplini hamda 1000 o‘rinli tribunasi bo‘lgan suv havzasining iqtisodiy ko‘rsatkichlari quyidagicha; qayta qurish maydoni taxminan – 3000 m², bino hajmi – 40000m³ atrofida, kichik suv havzasining xovuzi bilan qurilish maydoni – 25x12 m va tahminan 1000 m², bino hajmi esa 15000 m³ atrofida.

Suv havzasi zalining yopmasida asosan turli yig‘ma balka yoki arkali temir-konstruksiyalar qo‘llaniladi; shuningdek, plastik temir-beton qoplamalar va egri chiziqli, yupqa yig‘ma armotsement konstruksiyalaridan ham foydalaniladi. Zamonaviy sharoitlarda

35
sun’iy materiallar konstruksiyalardan foydalanish imkoniyatlarini inobatga olish tavsiya etiladi.

Suv havzasining zalida joylashgan suzish, suv o‘yinlari uchun mo‘ljallangan hovuz va tomoshabinlar uchun tribunalar bino asosiy kompozitsiyasining yadrosi hisoblanadi. Zalni loyihalashda suv sporti qoidalariga asosan turli texnologik talablar qo‘yiladi.

Hovuz turli moslamalar bilan jixozlanadi: start tumbalari, tramplinlar, turli balandliklardan sakrash qurilmalari, suvga tushish zinapoyalari suzish yo‘lkasini ko‘rsatuvchi cho‘kmaydigan chegara moslamalari, turli belgilar va boshqalar. Sport suv havzalari maqsadli belgilanishiga qarab hovuzlar bir necha turlarga bo‘linadi: o‘zining o‘lchamlari bilan ajralib turuvchi, hovuzning jihozlanishi va moslanish sohasiga ko‘ra, hamda uning konstruktiv xususiyatlari asosida.

5-jadvalda qurilish va loyihalash amaliyotida qo‘llanilayotgan suv havzalarining asosiy o‘lcham qiymatlari ko‘rsatilgan.

5-jadval