Zbekiston davlat jismoniy tarbiya instituti sport inshootlari

Futbol maydonining chimli qoplamasi
Futbol maydonining chimli qoplamasigacha unumdor tuproq qatlamining qalinligi 15-20 sm bo‘lishi kerak.

Urug‘ sepishga qadar unumdor tuproq solinib va tekislangandan so‘ng o‘t urug‘i sepilgunga qadar maydonni kamida 15 kun davomida tuproqli er bir tekis sekin-sekin cho‘kishi va yakuniy tekislanish ishlarini amalga oshirish uchun to‘xtatib turiladi.

Futbol maydoniga o‘t urug‘ini ekish uchun tanlashda, joyning tabiiy sharoitini hisobga olish kerak (iqlim, tuproq). YAxshisi bu masala bo‘yicha mahalliy tajribali agronomdan maslahat olish kerak.

Aralash o‘t urugini maydonning 1 m² ga 20 g urug‘ sepilish hisobini ol-gan holda olib boriladi.

Urug‘ ekishdan avval, maydon usti xastkash bilan tekislanadi va og‘irligi 200 kg keladigan g‘altak molada shibbalanadi.

Avvalo pusti qattiq urug‘larni maydonning bo‘y va eniga sepiladi. Urug‘ ekilgan maydon xastkash bilan tekislanadi va yana xuddi usha g‘altak mola yurg‘iziladi.

43
Urug‘ sepishdan avval o‘simlik tezroq o‘sishi uchun tez ta’sir etuvchi o‘g‘itlar solinadi (sulьfat ammiak, super fosfat). Butun maydonning yuza-siga 400-450 kg o‘g‘it solish talab qilinadi.

Lekin, o‘g‘itning navi qancha va qancha miqdorda solish kerak kabi savol-larga javob olish uchun mahalliy agronom bilan maslahatlashish maqsadga muvofiqdir.

Maydonga ekilgan urug‘ unib chiqqunga qadar tuproq namligini saqlab turish lozim. Sug‘orish tadbirlari suvni purkash orqali amalga oshirila-di.

Maydonda yosh chimli qoplama qalinligi kamida 5 sm bo‘lgandagina o‘ynash mumkin. YOmg‘irli kunlarda yosh chimli qoplamada o‘ynash mumkin emas. Futbol maydoniga ekiladigan o‘t urug‘lari aralashmasining tarkibini 6-jadvalda ko‘rish mumkin.

										6-jadval
	Urug‘lar nomi			Foizda				Aralashmalar
1.	Qo‘noq o‘t		-	15	-	15	20		20	10		10
2.	Qizil	boshoqli	-	25	40	50	50		25	-		20
	o‘simlik
3.	Boshoqli o‘t		70	10	50	15	15		20	20		-
4.	YAylov reygrasi		30	40	-	10	10		15	15		20
5.	Oq beda		-	10	10	10	5		-	15		10
6.	Oq	dala	-	-	-	-			10	15		10
	kuchqoroq
7.	Tulki	quyruq	-	-	-	-	-		10	-		-
	o‘ti
8.	Boshoqli o‘tlar
9.	Qiltiqsiz yal-		-	-	-	-	-		-	15		15
	tirbosh
	Jami		100	100	100	100	100		100	100		100

Qo‘l to‘pi maydoni
Maydon o‘lchami. Qo‘l to‘pi maydoni to‘g‘ri turburchak shaklida bo‘lib, uzunligi 38 m dan 44 m gacha va eni 18 m dan 22 m gacha bo‘ladi. Optimal o‘lchami 40x20 m. Maydonni chegaralovchi chiziqlar 5 m kenglikda bo‘lib, maydon bilan bir tekislikda yotadi.
44
Uzunasiga tortilgan chiziqlar – yon chiziqlar, ko‘ndalangiga tortilgan chiziqlar, yuz chiziqlar deyiladi.

Darvoza yuz chiziq o‘rtasiga mahkam qilib o‘rnatilib, eni 3 m, balandligi 2 m (ichki tarafdan o‘lchanganda) bo‘ladi. Usti va to‘siqlar yogochdan to‘g‘ri to‘rtburchak shaklida ishlanib, kesmasi 8x8 sm bo‘ladi.

32-rasm. Qo‘l to‘pi maydoni

Darvozabon maydonini belgilash uchun yuz chiziqqa parallel ravishda 6

• 
  uzoqlikda 3 m li uzunlikda chiziq chizilib, darvoza ikkala ustunining ichki burchagidan 6 m radiusli yarim aylana 3 m li chiziqka tutashtiriladi.
  

45

33-rasm. Tennis maydonni 1-setka uchun stoyka, 2-3-setka

46

SHu maydon darvozabon maydoni deyiladi. Darvozabon maydoni tashqarisida undan 3 m uzoqlikda shu maydon tashqarisida undan 3 m uzoqlikda shu maydon chizig‘iga parallel holda yana bir uzuq chiziq chiziladi. Bu erkin to‘p otish zonasi deyiladi.


Tennis maydoni
To‘p uzatish va o‘yin maydoni 23,77x10,97 m maydondan iborat. O‘yin maydoni yaqinida hakam uchun 1,83-2,15 m balandlikda o‘rindiq (ayvoncha) o‘rnatildi. O‘rindiq mustahkam, engil ko‘chiriladigan, gorizontal, tirsak qo‘yadigan yondori va hakam qog‘oz qo‘yib yozib borishi uchun ko‘ndalang ochiluvchi plankadan tashkil topgan.

Tennis maydoni jihoziga quyidagilar kiradi:

a) ikki ustun orasiga tortiladigan to‘r;

b) to‘p balandligini rostlash uchun maxsus asbob;

v) maydonning yon tomoniga balandligi kamida 3 m bo‘lgan to‘r tortiladi (to‘siq sifatida).

Tennis maydoni ustki qismini qoplash uchun maxsus aralashma quyidagicha tarkibda bo‘ladi:

1. 
   Maydalangan kukunga o‘xshash tuproq ----------- 15-25%
   

2. 
   Qum --------------------------------------------------------- 40-45%
   
3. 
   Elangan qurilish chiqiti -------------------------- 35-40%
   

Badminton maydoni
Badminton maydonchasi tekislikda joylashgan sport inshootlariga kirib, uning ustiga maxsus qoplama, maxsus jihozlar va o‘lchamlari tushiriladi. Maydonning o‘lchamlari 13,4x6,1 m.

Badminton maydonida markazdan ikki metall ustunga qotirilgan to‘r tortilishi lozim. To‘rning o‘lchamlari: 6,1x0,75 m bo‘lib, to‘rning yuqori chegarasi 1,55 m balandlikda o‘rnatiladi.

CHim ustida xokkey
CHim ustida xokkey maydonining o‘lchamlari quyidagicha bo‘ladi: uzunligi 81 m dan to 91 m gacha, eni esa 50 m dan 55 m gacha. Maydon chiziqlari oq rangda va uning qalinligi 7,5 sm bo‘ladi. O‘rta chiziqni aniqlagandan so‘ng «yuz chizig‘i»dan 23 m uzoklikda parallel ravishda 23 m chiziq o‘tkaziladi. Darvozaga parallel ravishda jarima belgisi belgilanadi.

47

34-rasm. Badminton maydoni

48

35-rasm. CHim ustida xokkey

Jarima to‘pi darvozadan 7 m uzoqlikda joylashadi. Zarba aylanasining radiusi 15 m. Darvozaning o‘lchamlari 3,66x2,14 m. YUz
49
chizig‘ining markazida darvozalar o‘rnatiladi. Har bir darvoza ustunlarining tashqi tomonidan 4 ta 30-40 sm uzunlikdagi belgi chiziqlari o‘tkaziladi: ikkitasi 4,5 m va qolgan ikkitasi 9,15 m uzoqlikda. Darvoza yacheykalari 5x5 sm.


Engil atletika
Engil atletika maydonining asosiy qismi – sport yadrosi hisoblanadi. Sport yadrosi – bu ochiq sport kompleksi bo‘lib, o‘z ichiga sport o‘yinlari uchun maydon, maydonchalarni, yugurish yo‘lakchalarini, shuningdek maxsus sakrash va irg‘itish uchun joylarni oladi. Bu joylar

yugurish yo‘lkalarining ichida yoki tashqarisida joylashadi.

Sport yadrosi asosan 400 m yugurish yo‘lkasiga ega bo‘ladi. Lekin yugurish yo‘lkalarining uzunligi 330 m, 250 m va 200 m li bo‘lishi mumkin.

Yulkaning qiya aylanma radiusi 36 m ga teng. To‘g‘ri yo‘l uzunligi 86 m bo‘ladi. YUgurish yo‘lkalarining soni 6 ta dan 8 ta gacha bo‘ladi. Yo‘lkalar atrofida xavfsizlik zonalari kengligi 1 m dan 1,5 m gacha bo‘ladi. Undan tashqari sport yadrosi maydonida ikkita engil atletika sektorlari joylashadi: shimoliy sektorda yadroni irg‘itish, uzunlikka va balandlikka hamda balandlikka tayoq bilan sakrash bo‘limlari bo‘ladi. SHuningdek bu erda nayza irg‘itish yo‘lkalari ham bo‘lishi mumkin. Sektor burchagida disk va molotni irg‘itish uchun betonlashtirilgan joyi bo‘ladi. Janubiy sektorda balandlikka sakrash, uch hatlab sakrash va ikkita nayza irg‘itish bo‘limlari joylashadi. Har qanday sport yadrosi maydoni tomoshabinlar uchun o‘rindiqlarga ega bo‘lishi shart.