Zbekiston respublikasi milliy gvardiyasi harbiy-texnik instituti

Moddiy ahamiyatga egaligi shundaki, aynan shu holatda, shu 
daqiqada jinoyat-huquqiy munosabat yuqori darajada aniqlanib, jinoiy 
javobgarlik tarkibiga aylanadi. Sud ayblov hukmi chiqarish orqali davlat 
bilan sudlangan shaxsning o‘zaro huquq va majburiyatlarida bevosita 
davlatning jazo choralarini qo‘llash funksiyasini amalga oshiradi. Jinoiy 
javobgarlikning mazmun-mohiyati jinoyat sodir etganlikda aybdor deb 
topilgan shaxsni tayinlangan jazo muddatini o‘tash majburiyatida 
ifodalanadi. Bu majburiyat shaxs sud hukmi qonuniy kuchga kirganidan 
boshlab, to sudlanganlik muddati tugaganda yoki tegishli ravishda olib 
tashlanganda namoyon bo‘ladi. Javobgarlikning amalga oshirilish 
usullaridan biri ayblov hukmida ko‘rsatilgan jazo turi va miqdorini o‘tab 
chiqish majburiyatini yuklash hisoblanadi. 
NOTA BENE ! 
Jinoiy javobgarlik shakli – jinoyat sodir etganlikda aybdor deb 
topilgan shaxsni davlat nomidan sud qilish, ommaviy tanbeh berish. 
NOTA BENE ! 
Jinoiy javobgarlikning mazmuni javobgarlikka tortilgan shaxs bilan 
davlat o‘rtasida vujudga keladigan o‘zaro huquq va majburiyatlar 
yig‘indisida ifodalanadi. 
Jinoiy javobgarlik faqatgina sud hukmida ko‘rsatilgan jinoyat-huquqiy 
munosabatlar doirasidagi huquq va majburiyatlarni ifodalaydi. Jinoiy 
javobgarlik sud hukmi bilan shaxs aybdor deb topilgan vaqtdan boshlab 
(hukmning qonuniy kuchga kirishi bilan) vujudga keladi. 
2-§. Jinoiy javobgarlik asosi sifatida jinoyat
tarkibi: tushunchasi va ahamiyati 
Jinoyat-huquqiy munosabatlarning eng muhim xususiyati bu jinoyatni 
kvalifikatsiya qilish hisoblanadi. JK 16-moddasi 2-qismiga muvofiq, 
jinoiy javobgarlikka tortishning yagona asosi JKda nazarda tutilgan jinoyat 
tarkibining barcha alomatlari mavjud bo‘lgan qilmishni sodir etishdir. Bu 
136 

---

holatda qonun chiqaruvchi jinoiy javobgarlikning ham faktik asosi (shaxs 
tomonidan sodir qilingan qilmish), ham normativ asosini (Maxsus 
qismning tegishli moddasida nazarda tutilgan jinoyat tarkibi) ko‘rsatgan. 
Sodir etilgan qilmish bilan Maxsus qism tegishli moddasida nazarda 
tutilgan jinoyat tarkibining muvofiqligi maxsus vakolatli davlat 
organlariga aybdorni jinoiy javobgarlikka tortish borasidagi huquq va 
majburiyatlarni amalga oshirish uchun imkon beradi. Aynan jinoyat tarkibi 
jinoiy javobgarlikning asosi bo‘lib hisoblanadi.