Zbekiston respublikasi milliy gvardiyasi harbiy-texnik instituti
Yüklə 1,99 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Jinoiy harakatni tahlil qilish uchun uning tashqi ifodasi, shakllariga
e’tibor qaratish lozim. Har qanday qilmish – harakatlanish ko‘rinishida namoyon bo‘ladi. Ya’ni, bu harakatlar insonning ichki yo‘nalishlarini, fikrining harakatini ifodalaydi (imo-ishora, so‘zlar). Ammo tashqaridan ayrim tana harakatlarida ifodalanadigan jinoiy harakat ular bilan cheklanib qolmaydi. Jinoiy harakat harakatlar jamini qamrab oladi, shu bilan birga ahamiyatiga ko‘ra, bir xil harakat har xil harakatlanishlar bilan sodir qilinishi mumkin. Masalan, hujjatlarni qalbakilashtirishni aybdor uni o‘chirish, tuzatish kiritish, boshqa matn yozish va sh.k. usullarda sodir qilishi mumkin, bunda jinoyat sodir qilish aybdorning individual imkoniyatlari, ishlatilishi mumkin bo‘lgan qurol va usulga bog‘liq. Jinoiy harakat tashqi jihatdan imo-ishora shaklida (masalan, haqorat qilishda), biron so‘z aytish orqali (masalan, qo‘rqitishda) yoki ko‘plab hollarda boshqa shaxs yoki atrofdagi turli predmetlarga jismoniy ta’sir qilishda (masalan, davlat mulkini o‘zlashtirishda yoki odam o‘ldirishda miltiq tepkisini bosishda) ifodalanadi. Imo-ishora va so‘z shaklidagi harakat – jabrlanuvchi ongiga ta’sir qilsa, tashqi muhit predmetlariga ta’sir qilish shaklidagi harakat ularning sifat va xususiyatlariga, ularning joylashuviga hamda boshqa predmet va tashqi borliq bilan o‘zaro aloqasiga ta’sir qiladi va shunday yo‘sinda boshqa odamlarga ham, ularning xulqiga ham ta’sir qiladi. Ijtimoiy xavfli harakat murakkab xususiyatga ega va JKda jinoiy faoliyat, soxta tadbirkorlik va soxta bankrotlik ko‘rinishida ifodalanadi. Qasddan sodir qilinadigan jinoyatlarda ijtimoiy xavfli qilmishning boshlang‘ich holati jinoyat sodir etishga shart-sharoit yaratishga qaratilgan tana harakatlarining tashqi ko‘rinishida ifodalanadi. Ehtiyotsizlikdan sodir qilinadigan jinoyatlarning boshlang‘ich vaqti obyektga nisbatan zarar yetkazilganda yoki shunday zarar yetkazish xavfi vujudga kelganida namoyon bo‘ladi. Bu shunda ifodalanadiki, JKda belgilanishicha, ehtiyotsizlikdan sodir etiladigan jinoyatlar zarar yetkazish bilan bog‘liq. 161 Shunday qilib, alohida olingan tana harakatlarining birligi jinoyat tarkibini tashkil qilishi mumkin, lekin bu alohida olingan tana harakatining jinoyat-huquqiy ahamiyatini istisno etmaydi. Har qanday qilmishning jismoniy belgilari shulardan iboratdir. (Ijtimoiy belgilar mazkur tom III bobining «Jinoyat belgilari» deb nomlangan 2-§ da ko‘rib chiqilgan.) Jinoyat huquqida qilmish deganda, faqatgina tana harakatlari tushunilmasdan, balki jinoyat vositasi sifatida boshqa shaxslardan foydalanish ham tushuniladi. Shu bilan birga tana harakatlari orqali tashqi dunyo predmetlaridan, tabiat kuchlari va ne’matlaridan ham foydalanish mumkin. Yüklə 1,99 Mb. Dostları ilə paylaş:
|