Zbekiston respublikasi milliy gvardiyasi harbiy-texnik instituti

3-§. Jinoiy oqibat
Insonning har bir harakati atrofdagi reallikda ma’lum o‘zgarishlarni 
yuzaga keltiradi. Jinoiy harakat (harakatsizlik)ning ijtimoiy xavfli oqibati 
shundaki, u o‘zi tufayli ijtimoiy xavfli oqibatni yuzaga keltiradi. 
Umumiy holda aytsak, jinoiy oqibat jinoyatning ijtimoiy 
munosabatlarga yetkazadigan real zarari bo‘lib, u jinoiy xulq bilan sababiy 
bog‘langan to‘g‘ri, egri, bevosita va bilvosita salbiy o‘zgarishlar (zarar, 
ziyon, yo‘qotish va sh.k.)da ifodalanadi, oxirgi hisobda esa, ijtimoiy 
164 

---

(iqtisodiy, axloqiy, huquqiy va boshqa) qimmatliklar salbiy o‘zgarishlarga 
duchor bo‘ladi. Moddiy tarkibli jinoyatlarda jinoiy oqibat zaruriy element, 
formal tarkibli jinoyatlarda esa ular talab qilinmaydi, ammo oqibat kelib 
chiqishi mumkin. 
NOTA BENE ! 
Jinoiy oqibat 
jinoiy qilmish tufayli jinoyat qonuni bilan 
qo‘riqlanadigan ijtimoiy munosabatlarga moddiy yoki nomoddiy 
ko‘rinishda ifodalanadigan zarar, ziyon yoxud boshqacha salbiy 
o‘zgarishda ifodalanadi. 
 
Jinoiy oqibat – qilmishning ijtimoiy xavflilik darajasini belgilab 
beradi. Shuningdek, jinoiy oqibat qilmishning jinoiyligi yoki jinoiy 
emasligini aniqlab beradi. Jazo tayinlashda sud tomonidan jazoni 
og‘irlashtiruvchi holatlarni qo‘llashda asos bo‘lib hisoblanadi. 
Jinoiy-huquqiy oqibatlarni quyidagi mezonlarga qarab guruhlarga 
ajratishimiz mumkin: 
– zarar tabiatiga qarab; 
– yetkazilgan zararning xavflilik darajasiga qarab; 
– qonunda belgilanishiga qarab; 
– jinoyatni kvalifikatsiya qilish uchun ahamiyatiga qarab. 
Zarar xususiyatiga ko‘ra, oqibat ikki guruhga: moddiy va nomoddiy 
oqibatga ajratiladi. 
Moddiy oqibat – jismoniy va mulkiy zarar ko‘rinishidagi oqibat 
bo‘lib, aniq isbotlash va belgilashga moyil. Jismoniy zarar – shaxsga 
qarshi jinoyatlarda ifodalanib, u shaxs o‘limida yoki turli darajadagi 
sog‘liqqa zarar yetkazishda ifodalansa, mulkiy zarar esa, masalan, o‘zgalar 
mulkini talon-toroj qilishga qaratilgan jinoyatlar, jabrlanuvchi mulkini 
kamaytirishga qaratiladi. 
Nomoddiy oqibat ma’naviy, siyosiy, ijtimoiy-psixologik va boshqa 
shunga o‘xshash mazmunlarda ifodalanadi. Masalan, tuhmat va haqorat 
qilishda jabrlanuvchi ongida ijtimoiy-psixologik ta’sirning mazmuni, 
165 

---

urushni targ‘ib qilishda mafkuraviy va siyosiy mazmun muhim ahamiyat 
kasb etadi. 
Nomoddiy oqibat esa ikki turda ifodalanadi: 
– real ziyon ko‘rinishidagi nomoddiy zarar, masalan, JK 144-moddasi 
1-qismida nazarda tutilgan zarar: «fuqarolar, jamiyat va davlatning qonun 
bilan qo‘riqlanadigan manfaatlari»ga zarar yetkazish; 
– zarar yetkazish xavfi ko‘rinishidagi oqibat. Masalan, JK 113-
moddasida nazarda tutilgan tanosil kasalligini yuqtirish xavfi ostida 
qoldirish jinoyatida shaxs sog‘liqiga nisbatan xavf vujudga keladi. 
Yetkazilgan zararning xavflilik darajasiga ko‘ra oqibat 2 guruhga 
bo‘linadi: 
– asosiy jinoyat tarkibi belgisi sifatida nazarda tutilgan, masalan, 266-
moddadagi badanga o‘rtacha og‘ir yoki og‘ir shikast yetkazilishiga sabab 
bo‘lgan transport vositalari harakati yoki ulardan foydalanish xavfsizligi 
qoidalarini buzish; 
– og‘irlashtiruvchi jinoyat tarkibi belgisi sifatida nazarda tutilgan, 
masalan, JK 266-moddasi 2- va 3-qismida javobgarlik odamlar o‘limi, 
halokat va boshqa og‘ir oqibatlar kelib chiqqanda yuzaga keladi.