Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги бухоро давлат университети
Y u r i sh, Y ug ur i sh va s ak ra sh ma s hq l ar i
Yüklə 0,58 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Y u r i sh, Y ug ur i sh va s ak ra sh ma s hq l ar i.
Y ur i s h t ab i i y va a m a li y m a s h qa r d ir. Y u r i sh p a yt i d a k a t ta m ax su s gu r u h la r i i sh ga tu s hu d i, s hu tuf a yli n af a s oli s h va q on a yla n i s h s i s t em a la r i n i n g f a oli ya t i k uc h a ya d i. S af d a yu r i sh o‘q u vc h i la r n in g t a r t i b va in t i z om li q i la di.
M a k ta bn i n g va z if la r id an b ir i q oi d a la r in i, baj a r is h va c h ir o yli yurishni o‘rgatishdan iboratdir.
Yurishga o‘rgatish saf elementlari va qayta saflanashlarni o‘tish paytida, s huningdek yurishning turli ko‘nikmalarini bilib t a n i sh t i r i sh u ch un aj r a t i lga n vaq t ga h a m aj r at i lga n a ma ld a ha m os h i r i la d i.
Bundan keyin bolalarda ko‘pincha uchraydigan depsinish s h a t oloq ot i b Y u gu r i sh i, cha yq a li b Y u gu r i sh i , b os h va ye lk a n i t u s hu r ib, k or i n ta ch i qa r ib yu r i s hn in g b a r ta r af et ib, un i ng o‘ r n i ga yengil, erkin, qo‘llar oyoqlar va gavda mutanosibligini va boshning xolatidan iborat yurishni o‘rgatish kerak .
Bolalar to‘g‘ri yurish ko‘nikmalarini kiyinishlari uchun ularni 1 - s i nf da n oq s af ga er k i n, zo‘ r i q m a y m u a yya n s u r’ a t va r i t md a, 9
harakatni chap oyoqdan boshlab yurishga o‘rgatish lozim. Shu bois keyinchalik o‘quvchilarning yurishga odatlanib ketadilar.
1 - s i nf da t ax m i n i y ha r ak at la r n i k o‘p r oq q o‘ lla s h z ar u r. Yurishda o‘rganishda oyoq uchida , egilib katta qadam tashlab s on la r n i ba la n t q a yt a r i b q om a t la r oyoq la r n i c ha li s h t i r is h, oyoq u c h la r in i t a sh qa r i ga va i ch kar i ga b u r ib yu r i s h t a vs i ya et ila d i .
O’qituvchi bolalarga yurishni o‘rgatar ekan, gavdani holatiga , oyoqlarni qaytishi va qo‘ll arning harakatiga katta e’tibor beradi.
Safda yurishda o‘rgatishda me’yor bilan yurishning ahamiyati katta. Shu natijada intilish kerakki , bolalar belgilangan sur’atda sur’atni o‘zgartirib bemalol yura olsinlar. Buning uchun alohida yok i u m u m i y h i s ob ol i b b or i s h yok i t a yoq c h a b i la n p oln i do‘kkilatish, mumkul jo‘rli qo‘shiqdan foydalanish tavsiya et i la d i .
Yurish paytidagi nagruzkani qo‘llarining qo‘shimcha arakatlari bilan hamda o‘qituvchi har bir sinf dasturini muvofiq qo‘lla ydi. Y u gur i s h
Y u gur i s h t ab i i y va a m a li y h a ra k at b o‘ li b o‘q u vch i la r n i n g jismoniy tarbiyasiga yetaksi o‘rinni egalla ydi.
Yugurish mustaqil mashq turi sifatida ya’ni yugurib kelib s a k ra sh d a , u loq t i r i s h va m u a yya n bi r elem en t s if a ti d a h a m qo‘llanilishi mumkin. Yugurish muskull arni rivojlantirishga , yurak tomir va nafas olishga ijobiy ta’sir ko‘rsatadi, modda almashinuvinuvini yaxshilaydi. O’rtacha sur’atdagi yugirishda almashish xotirjam holatdagi harakatda 8 -9 marta tezlashadi. Yugirish mashg‘ulotlarini tezkorlik, chi damlilik h a ra k at la r i r i voj la n a di , i r oda , c h id a m li li k s if a t la r i n i ta rbi ya la yd i .
10
Yugirishni o‘rgatishda o‘quvchi quyidagi vazifalarni bolarni to‘g‘ri yugirishida o‘rgatish va ko‘rsatish vositasi sifatida amalga os h i r i s h loz i m .
Bo la la r a r s la r da oh i s ta yu r i s h b i la n yu gi r i s h in i a lm a shla b , b i r - b ir i n in g or qa m da va r o‘ pa r a ma - r o‘ pa r a q om a t i n i t ik tu t i b, oyoq uchlarida, sur’atni o‘zgartirib , bir o‘zgartib oddiy to‘siqlarni oshib o‘tib, turli uzunlikdagi qadamlar bilan to‘ppa -to‘g‘ri , balant s t a r t d a n va b i r x i ld a naf a s oli b yu gi r i s h n i an gla s h la r i k er ak .
Dastlabki paytlarda o‘quvchilar, odatda topshiriqlarga ko‘ra n af a s oli s h n i b i lm a yd i la r . Nafas olish ularga erkin bo‘ladi. Shuning uchun bolalarning yu gi r i s h p a yt i d a b u ru n or q ali n af a s oli s h la r i va naf a sn i u s h la b t u r m a y ch i qa r i sh la r i d i qq a t bi la n k u za t i la d i.
Yuqori sinf o‘quvchilari har uch qadamda nafas olishlari va shu qadamda nafas chiqarishlari lozim. Darslarda bir me’yordp yu girishga ahamiyat berish zarur. Bir me’yorda yu girishni o‘qituvchi saf oldida o‘zi yugirib ko‘rsatishi lozim. Darsda u o‘quvchilarni oldinma -keyin bgirish va bir -birlarini kutib o‘tmaslik, orqada qolmaslik ogohlantiriladi.
Guruh bo‘lib yugirishda ko‘p vaqt ajratiladi. Daslab bolalar qo‘l ushlashib 15 -20 m masofaga bir yo‘nalishda yugiradilar. Shundan so‘ng guruhlab bir -biriga qarshi yo‘nashishda buyumlarni ko‘tarib yugiradilar.
Bolalarni erkin , oxista yugirishligi tezkor o‘rgatish uchun oyoq uchida yugirishga vaqti ko‘proq ajratish zarur. Da stlabki yo‘alishda , so‘ng har xil yo‘nalishda yugirtiriladi. 1 - m a sh q h ar a ka t li o‘ yi n la r p ayt i d a er k i n , b em a lo l yu gi r i s h . 2 - m a sh q k i ch i k - k ic h ik gu r uh b o‘ li b t o‘ g‘ r i ga 2 0 - 30 m ga yu gi r i s h. 11
3 - m a sh q yo‘ la k n i n g “d o‘ n g” j oyla r i va b elgi la n gva n yo‘ la k la r i bo‘ylab yugirish. 4 - m a sh q q om a t ni t i k tu t i b yu gi r i s h. S a kr a sh m as hq la r i .
Sakrashlar tabiiy harakatlar bo‘lib, amaliy ahamiyati katta. U la r oyoq n i , t ezk or li k , yen gi l li k , c ha qq on li k n i n g r i voj la n i sh ga yor d a m b er a d i.
Sakrashlar binoda va miqtordagi o‘ tkazilishi mumkin. Sakrash chog‘ida sakrash uchun kiymdagi qoidalarga rioya q i li s h la r i loz i m .
Boshlang‘ich sinf o‘quvchilari bilan olib boriladigan ishda asosiy e’tibor epchillikni rivojlantirishga harakatlanadi Sakrashdan so‘ng yumshoq , tushunishga alo hida e’tibor berish zarur.
Yumshoq
tushiga o‘rgatishda quyidagi mashqlardan yordamchi mashqlar sifatida foydalanish mumkin: yog‘och yoki gi m n a s t i d evor i r e yk a s i ga ta ya n i b, j oyd a sa k ra s h va ya r i m b u ki lga n oyoq la r d a yu m s hoq tu s hi s h : j uf t -j uf t b o‘li b j oyd a cho‘qqayib va yarim cho‘qqayib, bir -biriga yuzma -yuz turib va qo‘l ushlashib sakrash va boshqalar.
Kichik yoshdagi bolalar sakrashni , irg‘imlashni yoqtirishadi. Bu ehtiyoj sakrash elementld ari bo‘lgan o‘yinlar qoniqtiradi. Ba la n t li k d a n s a kr a sh.
Depsinish ko‘tarilish va kelib tushish balantlikdan s a k ra sh n in g as os i y e l em en t l a r i h i s ob la n ad i. Bu nd a y s ak r a sh la r ga o‘rgatish paytida to‘g‘ri parvozga , bmmoq tushishga va tushgandan keyin muvozanatni saqlashga e’tibor beriladi.
Ba la n li k d a n sa k ra s h ga ta yyor la s h m a sh q la r i, t ur ga n j o yd a oldinga , yon tomonga , orqaga sakrashlardan iborat bo‘ladi. 12
Bu n da q u yi d a gi la r : m a sa la n , as os i y t u r i sh da n oyoq u c h la r id an ko‘tarilish, qo‘lni oldinga – yuqoriga ko‘tarish ; qo‘llarni oldinga –yuqoriga harakatla ntirish bir oz cho‘qqayish qo‘llarni oldinga harakatlantirish; holatidan oldinga sakrash , qo‘llarni oldinga u z a t is h b aj a r i la d i. U sh bu s a k ra sh la r n i n g s ak ra s h
pa yt i d a qo‘shimcha topshiriqlar bilan,ya’ni kafti -kaftga urish , burilish va qo‘lni yuqoriga ko‘tarib harakatlantirish bilan murakablantirish m u m k in. Ta yyor l ov ma s hqla r i ega l la b oli n ga c h , gi mn a s t ik ad a s a k ra sh m u mk i n. A vva l old i n ga sa k ra sh t a vs i ya q i li n a di . Bu es a bolalarni qo‘llarni to‘g‘ri holatga bo‘lishini va yerga yumshoq t u s h is h in i ku z at i s h i mk on i ni b er ad i. A ga rd a b ola la r ma s hq la r n i yaxshi bajarayotgan bo‘lsalar, unda sakrashni qo‘shimcha vazifalar b er i s h b i la n m ur a kk ab la s h t i ri s h mu m k in ; pa r voz p a yt i d a , sa kr a sh oldidan qo‘lni harakatlantirsh ; qo‘lni aniq holatda ushlash bilan yer ga t u s h i sh ; ; p a r voz a yt i d a b u r i li s h ; ch ap ak c ha li s h va b os h qa la r .
O ld i n ga sa k ra sh da n ta s hq ar i , sh un i n gd ek , yon t om on ga va orqaga sakrashlar ham o‘tkaziladi. Bunga sakrash texnikasining ega l la s h da r aj a s i ni ga q ar ab ba la t li k os h i r i la d i.
Bo la la r n i tu r gan j oyd a n uz un li k k a s ak r a sh ga 1 - s inf da n oq o‘ r ga t i la b os h la n ad i. Tik turiladi tovonlar paralel qo‘yiladi va ikkala oyoq bilan depsiniladi, oyoq lar orasi bir oyoq kafti kengligini bo‘ladi, oyoq lar uchlarida ko‘tariladi, ayni va qda qo‘llar oldinga –balandga uzatiladi gavda og‘irligi butun oyoq yuzi kaftlarga tutib, oyoqlar bukiladi, qo‘llar orqaga bo‘ladi, so‘ng qo‘larni pastga -oldinga va en g or q a ga k et gu n ch a k esk i n ha r ak a t la n t ir i b, i kk i oyoq d a old i n ga - yu q or i ga s i lt a n i la d i.
13
Turgan joydan uzunlikka sakrashga o‘rgatishning boshiga bu m a s hq la r yoq i b - yoq m a y- yon s af d a o‘ tk a z i la di. S o‘ n g 2 - 3 gur uh bo‘lib sakraladi. Albatta sakrash handaq yoki gimnastika to‘shagida bo‘ladi. Y u gi r ib k eli b u zu n li k ka sa k ra s h yu gi r i b k eli b u zu n li k ka sa k ra s h la r boshlang‘ich sinflar barchasining kiritilgan . S a kr a sh t ex n ik as i. Tez 5 - 6 m ga yu gi r i la d i . D ep s in i s h ga 3 -4 q ad a m qol ga n d a t ez la n i sh ya n ad a k u ch a ya d i ( S ak r as h n a t ij a s id a yu gi r i s hn i n g t ez li gi n i va d eps i n i sh k uc h i ga bog‘liq). Bdepsinish paytid a tizzadan bukilgan siltinuvchi oyoq d ep s i n is h i ga yor d a m b er i b old i n ga - yu q or i ga k uc h li ha r ak a t q i la d i. Q o‘ l la r yu q or i ga k es k in uz a t i la d i. O rq a ga yi q i li b tu s h ma s li k k er ak . O r qa ga yi q i li b t u sh m a s li k uc hu n t u s h gan da oyoq la r ch uq u r bu k i la d i. Sakrashga o‘tishga o‘quvchilar diqati quyidagilarga qaratilgan. b i r oyoq d a d ep s i n is h va ik ki oyoq d a tu sh i s h, s i lt a nu vc hi oyoq n i t i z z ad an bu k ib yu b or i s h. Oldinga harakatlantirish, parvoz paytida qo‘lni oldinga – yuqoriga u z a t is h, p a r voz pa yt i d a dep s i n u vch i oyoq n i s i lt a n u vc h i oyoq yon i ga oli b k eli s h , d ep s in i s h j oyi n i ch ega r a la s h, yu gi r i s h n i tezlatish, yugirishni depsinish bilan qo‘yib bajarish , depsinish va parvoz paytida gavdani holatini parvoz paytida bo‘lish, tushish old i d a n oyoq n i old i n ga uz a t i sh . Ta ya n i b sa kr a sh la r . Tayanib sakrash, deb to‘siq (jihozlar) qo‘llarni tirab depsinish olib o‘tishga aytiladi. Tayanib sakrashlarda depsinish ikkala oyoq va qo‘llar yordamida amalga oshiriladi. Sakrashlar jihozlardan b aj ar i la d i, b u es a b ola la r n i j i h oz ni n g ba la n li gi uz un li gi k en gli gi n i m u a yya n da r aj a da h i s ob ga oli s h ga m aj b u r et ad i. Ta ya n i b
14
s a k ra sh la r i n i baj a r is h c h aq q on li k ni, an i q
va h a ra k at la r k oor d i n a t si a s in i t a la b q i la d i.
Tayanib sakrash uchun gimnastik “kozyol va kon’” dan f oyd a la n ga n d a b ola la r n i n g sh i k a s t la n i sh da n sa kr a sh ch or a la r i n i ko‘rish talab qilinadi. Yüklə 0,58 Mb. Dostları ilə paylaş:
|