Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълими вазирлиги

budjet mablag`laridan maqsadsiz foydalanish
deb 
tan olinadi. 
Budjet mablag`larini budjetda yoki budjetdan moliyalanadigan 
muassasalar 
va 
tashkilotlarning 
smetalarida 
nazarda 
tutilmagan 
xarajatlarga yo`llash amalda maqsadsiz foydalanilgan yoki xarajat qilingan 
paytdan boshlab 
tugallangan
 
jinoyat deb tan olinishi lozim. Bu 
mablag`larni keyinchalik maqsadsiz foydalanish yoki yo`naltirish 
maqsadida taqsimlash esa, ishning muayyan holatlaridan kelib chiqib, 
sharhlanayotgan jinoyatga tayyorgarlik ko`rish yoxud uni amalga 
oshirishga suiqasd qilish deb kvalifikasiya qilinishi lozim. 
Chiqim moddalari bo`yicha budjetdan mablag` ajratish limitidan 
oshib ketishi
jinoyat subyektining faol harakatlarida ifodalanadi, ular 
ajratilgan budjet mablag`laridan maqsadli foydalanishda, yani ulardan 
belgilangan navbat doirasida foydalanadi, lekin xarajatlarning bir guruhi 
doirasida rejalashtirilgan (limit) va amalda qilingan xarajatlar o`rtasidagi 
manfiy farqni shaklantirishda ifodalanadi.
Budjetdan mablag` ajratish xarajatlari limitini oshirishni tugallangan 
jinoyat
 
deb tegishli guruhda rejalashtirilgan va amalda qilingan xarajatlar 
o`rtasida manfiy farq paydo bo`lgan paytdan hisoblanadi. 
Budjet mablag`larini budjet yoki smetada nazarda tutilmagan 
xarajatlarga yo`naltirishni budjetdan mablag` ajratish limitini oshirishdan 
farqlash lozim. Budjet mablag`larini yo`naltirish – bu tegishli budjet yoki 
smetada nazarda tutilmagan xarajatlarni mablag` bilan taminlashdir, budjet 
mablag`larini oshirish esa, tegishli budjet yoki smetada nazarda tutilgan 
rejalashtirilgan va amalda qilingan xarajatlar o`rtasida manfiy farq paydo 
bo`lishini nazarda tutadi. Bundan tashqari, budjet mablag`larini 
yo`naltirishda mazkur mablag`lar nafaqat pul mablag`larida, balki moddiy 
qadriyatlarda ham ifodalanishi mumkin, biroq budjetdan mablag` ajratishni 
amalga oshirishda jinoyat predmeti faqat pul mablag`lari bo`lishi mumkin. 
Shtat-smeta intizomi buzilishi
O`zbekiston Respulikasi qonunchiligi 
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

tomonidan belgilangan smetalarni hamda budjet tashkilotlari va 
muassasalari xodimlarining shtat jadvali va tarifikasiya ro`yxatlarini ishlab 
chiqish, tasdiqlash, o`zgartirish va ro`yxatga olish tartibiga rioya 
qilmaslikdir
1
.
Aybdor harakatini budjet intizomini buzish subyektini mamuriy 
javobgarlikka tortgandan so`ng, JK 184
1
-moddasining 1-qismi bo`yicha 
kvalifikasiya qilish lozim, yani JK 184
1
-moddasi 1-qismi bo`yicha shaxsni 
javobgarlikka tortish uchun mamuriy preyudisiya talab qilinadi.
Budjet intizomini buzish qonunda formal tarkibli qilmish sifatida 
ifodalangan, yani budjet intizomini buzish ijtimoiy xavfli qilmish deb tan 
olinishi uchun majburiy belgi sifatida oqibatning mavjudligi talab 
qilinmaydi. Biroq bu oqibatlar sud tomonidan har bir alohida holatda jazo 
tayinlashda hisobga olinadi.
JK 
184
1
-moddasi 
1-qismi 
dispozisiyasida 
nazarda 
tutilgan 
qilmishlardan biri sodir etilgan paytdan boshlab jinoyat 
tugallangan
deb 
hisoblanadi. 
Subyektiv tomondan
tahlil sharhlanayotgan jinoyat to`g`ri qasd 
shaklidagi ayb bilan tavsiflanadi. Aybdor o`z qilmishlarining ijtimoiy 
xavfliligini anglaydi va uni sodir etishni xohlaydi. 
Jinoyat 
subyekti 
o`n olti yoshga to`lgan va budjet mablag`larini 
taqsimlash hamda sarflash, shuningdek, shtat-smeta intizomiga rioya 
etilishi uchun masul bo`lgan shaxsdir. Qonunchilikka muvofiq bunday 
shaxslar – budjet tashkilotlarining rahbarlari va bosh buxgalterlari, 
O`zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi tizimining vakolatli xodimlari, 
shu jumladan Moliya vazirligi rahbarlari va markaziy apparati xodimlari 
hisoblanadi
2
. 
Aybdor mamuriy javobgarlikka tortilganidan so`ng, yana budjet 
intizomini buzsa, Jinoyat Kodeksining 184
1
-moddasining 1-qismi bilan 
javobgarlikka tortiladi. 
Budjet intizomini ko`p miqdorda buzish 184
1
-moddaning 2-qismida
,
juda ko`p miqdorda buzish esa 184
1
-moddaning 3-qismida ko`rsatilgan 
jinoyat uchun javobgarlikni keltirib chiqaradi.
Yetkazilgan zarar hajmini baholash budjet tashkilotining budjeti 
yoxud smetasida nazarda tutilmagan xarajatlarga yo`naltirgan budjet 
mablag`larini, budjetdan mablag` ajratishni oshirishni yoki bir moliyaviy 
1
Мaсaлaн, Ўзбeкистoн Рeспубликaси Вaзирлaр Мaҳкaмaси тoмoнидaн 1999 йил 3 сeнтaбрдaги 414-сoнли қaрoр 
билaн тaсдиқлaнгaн “Буджeт тaшкилoтлaрини мaблaғ билaн таъминлaш Тaртиби”, 38-бaнд. 
2
Қaрaнг: Ўзбeкистoн Рeспубликaси Вaзирлaр Мaҳкaмaси тoмoнидaн 1999 йил 3 сeнтaбрдaги 414-сoнли қaрoр 
билaн тaсдиқлaнгaн “Буджeт тaшкилoтлaрини мaблaғ билaн таъминлaш Тaртиби”, 37-бaнд. 
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

yil chegarasida shtat-smeta intizomini buzish natijasida olingan umumiy 
summa asosida amalga oshiriladi. Miqdorni aniqlashda boshqa moliyaviy 
yil davrida asossiz sarflangan mablag`lar hisobiga olinmasligi lozim 
(masalan, ikki yil ichida asossiz sarflangan vositalarning umumiy 
summasini ko`p miqdor sifatida tan olish mumkin emas – har bir 
moliyaviy yil uchun avvalgi yoki keyingi yil bilan qo`shilmaydigan o`z 
miqdori belgilanishi lozim). 
Moliyaviy yil
 
deganda, 1 yanvardan 31 dekabr 
kuni oxirigacha bo`lgan vaqtni o`z ichiga oluvchi davrni tushunish lozim
1
. 
Shuni ham qayd etish lozimki, tashkilot budjeti yoki smetasida nazarda 
tutilmagan xarajatlarga yo`naltirilgan va pul mablag`larida emas, balki 
mulk shaklida ifodalangan budjet mablag`lari miqdorini aniqlashda 
tegishli smeta yoxud budjetda ko`rsatilgan mulkning narxidan kelib 
chiqish lozim. 
Qonunda budjet intizomini buzishning alohida shakli sifatida 
budjetdan moliyalanadigan muassasalar va tashkilotlarga ish haqi, 
nafaqalar, stipendiyalar va ularga tenglashtirilgan boshqa xarajatlar to`lovi 
uchun pul mablag`lari berishni asossiz ravishda kechiktirilganligi 
hisoblanadi. 
Ushbu modda 4-qismi budjetdan moliyalanadigan muassasa va 
tashkilotlarga ish haqi, nafaqalar, stipendiyalar va ularga tenglashtirilgan 
boshqa xarajatlar to`lovi uchun pul mablag`lari berishning bank rahbarlari 
va 
boshqa 
mansabdor 
shaxslari 
tomonidan 
asossiz 
ravishda 
kechiktirilishida ifodalanadi. 
Pul mablag`lari berishni kechiktirish
 
deganda, budjet tashkiloti va 
muassasalari kabi oluvchilarga pul mablag`lari muddatida to`liq yoki 
qisman o`tkazib berilmasligini tushunish lozim. Bunda shuni qayd etish 
lozimki, ish haqi, nafaqa, stipendiya va ularga tenglashtirilgan boshqa 
to`lovlar bo`yicha pul mablag`larini berish muddati jamoa kelishuvlari, 
Hukumat qarorlari, vazirliklar buyruqlari, Markaziy bank yo`riqnomalari 
bilan belgilanadi. Shu munosabat bilan har bir alohida holatda mablag`lar 
to`lanishi shart bo`lgan muddat aniqlanadi.
Shuni qayd etish lozimki, pul mablag`larini muddatida o`tkazib 
berish to`liq yoki qisman bo`lishi mumkin, yani bu bank budjet tashkiloti 
yoxud muassasasiga beriladigan mablag`larning qismi dastlab berilgan-
berilmaganligi bilan bog`liqdir. Xususan, agar pul mablag`larining bir 
qismi berilgan bo`lsa, muddatidan qisman o`tkazib berish deb hisoblanadi, 
agar muddatidan o`tkazib berish to`liq summaga teng bo`lsa, unda to`liq 
1
Қaрaнг: ўшa жoйдa, 3-мoддa. // Oлий Мaжлис Axбoрoтнoмaси, 2002, 1-2-сoнлaр, 6-бeт. 
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

muddatidan o`tkazib berish hisoblanadi. Muddatidan o`tkazib berish 
xususiyati qilmishni kvalifikasiya qilishga tasir qilmaydi, biroq sud 
tomonidan jazo tayinlashda hisobga olinishi lozim. 
Jinoyat budjetdan moliyalanadigan muassasa va tashkilotlarga ish 
haqi, nafaqalar, stipendiyalar va boshqa xarajatlar to`lovi uchun pul 
mablag`lari berish asossiz ravishda kechiktirilgan paytdan tamom bo`lgan 
deb topiladi. 
JK 
184
1
-moddasining 
4-qismida 
aybdor 
mamuriy 
jazoga 
tortilganidan keyin jinoyatni sodir qilsagina jinoiy javobgarlik vujudga 
keladi. Budjet intizomini buzish jinoyati qasddan sodir etiladi. 
184
1
-moddaning 1, 2, 3-qismlari bo`yicha 16 yoshga to`lgan va 
budjet intizomini buzgan shaxs, 4-qismi bo`yicha esa pul mablag`larini 
berish haqida qaror qabul qilish vakolatiga ega bo`lgan rahbarlar yoki 
boshqa mansabdor shaxslar javobgar bo`lishlari mumkin.