Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта
Yüklə 1,71 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- irregulyar saqlash (pul, narsalarni tur belgilari bo‘yicha saqlash) sifatida qarasalar, qolganlar uni qarz shartnomalari qismlarining majmuyi
|
irregulyar saqlash
(pul, narsalarni tur belgilari bo‘yicha saqlash) sifatida qarasalar, qolganlar uni qarz shartnomalari qismlarining majmuyi deb hisoblaydilar. Bank omonati shartnomasi real bo‘lib, omonatchi (boshqa shaxs) bankka omonat puli summasini berayotgan vaqtda tuziladi. Omonatchi bankdan faqat omonat puli summasini va u bo‘yicha foizlarini 393 qaytarishini talab qilish huquqiga ega bo‘ladi, o‘z sherigi oldida hech qanday majburiyat olmaydi. Bank omonat puli summasini va u bo‘yicha foizlarni to‘lashi shart. Shunday qilib, bank omonati shartnomasi bir tomonlama va haq evaziga tuziladigan mustaqil shartnoma bo‘lib, uning ildizlari qarz shartnomasiga borib taqaladi. U bank (qarzdor) bilan omonatchi (kreditor) o‘rtasidagi kredit munosabatlarini rasmiylashtiradi. Fuqaro bilan tuziladigan bank omonati shartnomasi ommaviy shartnoma hisoblanadi. Demak, yuzaga kelgan munosabatlarga FKning 358-moddasida bunday shartnomalar to‘g‘risida ko‘zda tutilgan umumiy qoidalar, xususan, xizmat ko‘rsatuvchining shartnoma tuzishdan bosh tortishi taqiqlanishi, bir shaxsning boshqa shaxsga nisbatan afzal ko‘rishini istisno etilishi, O‘zbekiston Respublikasi hukumati tomonidan tomonlar uchun majburiy bo‘lgan qoidalarning chiqarilishi mumkinligi kabilar tatbiq etiladi. [249]. Naqd pulsiz olib boriladigan hisob-kitob va kredit operatsiyalarini tashkil etish va amalga oshirishning zaruriy vositasi bank hisobvarag‘ining alohida shartnomasini tuzish vaqtida vujudga keladi. Bank hisobvarag‘ini buxgalteriya hujjati deb ham qarash mumkin, chunki unda muayyan shaxsga tegishli pul mablag‘lari va moddiy boyliklar harakati aks ettiriladi. Biroq o‘z shakliga ko‘ra, bu, avvalambor, shartnoma hisoblanadi. Bunday hisobvaraqlar depozit, hisob-kitob, joriy valuta, kapital qo‘yilmalarni moliyalash hisobvaraqlari bo‘lishi mumkin, ular hisob- kitob operatsiyalari uchun mo‘ljallangan. Ularni ochish uchun hamma vaqt bank hisobvarag‘i shartnomasi tuziladi. Ayni ular FKning 44-bobi qoidalari bilan tartibga solinadi. Fuqarolik kodeksida bank hisobvarag‘i shartnomasiga mustaqil shartnoma sifatida qaraladi. Uning 771-moddasida bu shartnomaga shunday ta’rif berilgan: «Bank hisobvarag‘i shartnomasi bo‘yicha bir taraf – bank yoki boshqa kredit muassasasi (bank) ikkinchi tarafning-mijozning (hisobvaraq egasining) hisobvarag‘iga tushayotgan pul mablag‘larini qabul qilish va kiritib qo‘yish, mijozning hisobvaraqdan tegishli summalarini o‘tkazish va to‘lash hamda hisobvaraq bo‘yicha boshqa operatsiyalarni amalga oshirish haqidagi farmoyishlarini bajarish majburiyatlarini oladi». |