Ўзбекистон Республикаси Олий ва ўрта

Eurocard
nomli standart 
kredit kartochkalar ishlatilib, hozirgi davrda dunyo bo`yicha 5,8 mlndan ortiq 
kishi bu kartochkalardan foydalanadi. Har bir kredit kartochkasiga ma’lumot 
tashuvchi vosita-magnit karta o`rnatilgan bo`lib, unda xususiy schet nomeri, bank 
nomi, mamlakat, mijozning to`lash qobiliyati ko`rsatkichi, berilgan kredit qiymati 
va hokazolar yozilgan bo`ladi. Yangi mijozni bu tarmoqka qo`shish uchun unga 
kamida 2 ming Germaniya markasida kredit ochilgan bo`lishi kerak. 
Frantsiyada aqlli kredit kartochkalarini joriy qilish boshlandi. Bunday 
kartochkalarga 7 kilobaytli operativ xotiraga ega bo`lgan mikroprotsessor 
o`rnatilgan bo`lib, 200 xil to`lov operatsiyalarini amalga oshirish imkonini beradi. 
AQShda magnitli to`lov kartochkalari tatbiq qilingan. Bu kartochkalarga ham 
tegishli xajmda operativ xotiraga ega bo`lgan mikroprotsessor o`rnatilgan bo`lib, 
hech qanday terminalsiz uydagi telefon yordamida to`g`ridan-to`g`ri bank bilan 
hisob-kitobni amalga oshirish mumkin. 
10

---

Butun dunyo bo`yicha naqd pulsiz hisob-kitob sistemalariga ega bo`lgan 
bank tarmoqlari jadal tatbiq etilmoqda. Bulardan biri Bankwire bo`lib, u kredit 
iste’molchilari uchun emas, balki banklararo hisob-kitobga mo`ljallangan edi. 
Tarmoq orqali faqat bank hujjatlari emas, balki mas’uliyatli moliya qarorlarini 
ham qabul qilish uchun ishlatiladigan muhim ma’lumotlar ham yuborilar edi. 
AQSH federal rezerv sistemasi tomonidan yaratilgan 
Fedwire
sistemasi 
mamlakat ichida sodir bo`lgan oldi-berdilarning 60% ini qamrab oladi. Bu 
taxminan bir kunda 360 milliard dollarga to`g`ri keladi. Uning xizmatidan 800 dan 
ortiq bank foydalanadi. N
ь
yu Yorkda joylashgan 
SNIPS (Claring House 
Interbank Payments System
) moliyaviy tarmog`i 90% tashqi oldi-berdilarni 
jamlagan bo`lib, unda 190 ta bank ishtirok etadi. 
Banklararo elektron hisob-kitob sistemasining keyingi ravnaqi oxir 
oqibatda nakd pullarning butunlay yo`qotilishiga olib kelishi shubha tug`dirmaydi. 
Har qalay bu qat’iy qadamga barcha rivojlangan kapitalistik mamlakatlar amalda 
tayyordir. G`arbiy Yevropadagi kichik davlatlar tayyorgarlik tadbiri sifatida har 
bir yangi tug`ilgan chaqaloqqa bankda hisob raqami ochishni zaruriy shart qilib 
qo`ydilar. 
Bizning respublikamizda pul-kredit muomalasini kompyuterlashtirishdek 
dolzarb vazifa turibdi. Ichki elektron pulning ma’lum sistemasisiz respublika 
xalqaro iqtisodiy munosabatlarda teng xuquqli ishtirokchi bo`la olmaydi. 
Ijtimoiy munosabatlarning o`zgarishi va bozor iqtisodining shakllanishi 
sharoitida respublikada birinchi navbatda informatikani qo`llash ob’ektlari bo`lib, 
bozor munosabatlari ishtirokchilari - mahsulotlarni ishlab chiqaruvchilar va 
istemolchilar (assotsiatsiyalar, kontsernlar, firmalar, qo`shma korxonalar, kichik 
korxonalar, kooperativlar va hokazolar) hamda moliya-birja faoliyati va 
tashkilotlar xizmat qilishi mumkin. 
"