Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта

22-rasm. Ishlab chiqarish binosining poydevori va binoning yerosti qismiga ishlatiladigan poydevor to'sini: a – «stakan» tipidagi poydevor; b – poydevor to'sini (qadami 6 m); v – poydevor to'sini (qadami 12 m); 2 – plitali qismi; 2 – kolonna ostligi (banket qismi); 3 – stakan


Ko'tarib turuvchi konstruksiyalarga quyidagilar kiradi:
ko'ndalang kesimi o'zgarmaydigan kolonnalar (23-rasm, a, b) – kransiz yoki osma kranli binolarda qo'llaniladi. O'rta qator kolonnalariga yopma konstruksiyalar tayanishi uchun ular kallakli qilinadi;
konsolli kolonnalar (23-rasm, v, g) 20 tonnagacha yuk ko'tara oladigan ko'prik kran o'rnatiladigan va proleti 18-24 m bo'lgan binolar uchun mo'ljallangan. Ularning ko'ndalang kesimi to'g'ri burchak yoki qo'shtavr shaklidadir.
Ikki tarmonli kolonnalar (23-rasm, d, y) 50 kg gacha yuk ko'taradigan ko'prik kranli, proleti 18-30 m bo'lgan binolarda qo'llaniladi.

a)

b)

d)

y)

v)

g)

23-rasm. Ishlab chiqarish binolarining kolonnalari: a – kransiz binolarnipg chetki qatorlari uchun; b – kransiz binolarning o'rta qatorlari uchun; v –kranli binolarning chetki qatorlariga mo'ljallangan to'g'ri burchakli kolonna; g – kranli binolarning o'rta qatorlariga mo'ljallangan to'g'ri burchakli kolonna; y – kranli binolarning chetki qatorlariga mo'ljallangan ikki tarmoqli kolonna; ye – kranli binolarning o'rta qatorlariga mo'ljallangan ikki tarmoqli kolonna; 1 –quyma detallar; 2 – po'lat kallak; 3 – anker boltlar; 4 – konsol sirtidagi quyma detal; 5 – ustun chetidagi quyma detal


Kranosti to'sinlari (24-rasm, a) – kesimi tavr shaklida, tayanch qismi yo'g'onlashtirilgan bo'ladi. Ular konsollarga yoki kolonnalar chiqig'iga yotqiziladi. To'sinlarning yuqorigi tokchasidagi teshiklar kran harakatlanadigan yo'llarni mahkamlaydigan boltlar uchun mo'ljallangan.
Bir nishabli stropila (sarrov) to'sinlari (24-rasm, b) 6 va 12 metrli prolyot uchun mo'ljallangan bo'lib, oddiy yoki oldindan zo'riqtirilgan temir-betondan tayyorlanadi.
Ikki nishabli stropila to'sinlari (24-rasm, v) nishab tomli binolarda ishlatiladi. Yotqizilgan yopma plitalar to'sinning yuqorigi tokchasidagi quyma detallarga payvandlab ulanadi.
Stropila fermalari (24-rasm, g, d) tomi yassi va nishab shakldagi binolarda ishlatiladi; 18 hamda 24 metrli prolyot uchun mo'ljallangan.
Stropila osti fermalari (24-rasm, ye) kolonnalarning bo'ylama qatori bo'ylab o'rnatiladi (qadimi 12 m ga teng bo'lganda). Bu fermalar stropila konstruksiyalari uchun tayanch vazifasini bajaradi.
Korxona binolarida to'suvchi elementlar sifatida quyida­gilardan foydalaniladi:
yassi temir-beton panellar (25-rasm, a) – qalinligi 70 mm bo'lib, isitilmaydigai binolarning devorlarini to'sish uchun xizmat qiladi;
devorbop panellar (25-rasm, b) – qalinligi 300 mm gacha bo'lib, yengil beton yoki g'ovak betondan yasaladi, bunday panellar isitiladigan binolar devoriga ishlatiladi;
yopma (tom) plitalari (25-rasm, v, g) – sarrov konstruksiya­larining yuqorigi belbog'i ustiga yotqiziladi. Ular eniga qarab asosiy plita va yordamchi plitalarga ajratiladi.
Industrial buyumlar: burchakbop bloklar, peshtoq (fronton) panellari, tepa to'sinlar, ravoq (peremichka) va boshqalar.