3-tarqatma material
Chizmaga diqqat qiling. axborot resurslarini qaysi omillarga kiritish mumkin yoki ularga alohida omil sifatida qarash kerakmi? Keyingi paytda ayrim adabiyotlarda moliyaviy resurslar ham alohida ishlab chiqarish omllari sifatida talqin qilinmoqda. Siz bunga qanday qaraysiz? Iqtisodiy resurslar bilan ishlab chiqarish omillarining qanday farqi bor? Fikringizni bildiring.
Ishlab chiqarish omillari tarkibi:
Iqtisodiy resurslar
Ishlab chiqarish omillari
Mehnat
Kapital
Insonlarning jismoniy va aqliy qobilyatlarini ishga solishlari.Yaratilgan maxsulotdagi ulishi oladigan ish xaqi bo’ladi.
Kapital yoki investitsion tovarlar yoki ishlab chiqarish vositalari.Bu omil egasi oladigan daromad, foiz, dividend deb ataladi
Er, barcha tabiiy resurslar. Bu omil egasi oladigan daromad renta deb ataladi
Risk qilgan holda mablag’larni samarali sarflab,faoliyat yuritishni tashkil etish. Bu omil oladigan daromad normal foydadeb ataladi
4-tarqatma material
Ishlab chiqarish dinamikasi (Avvalgi yilga nisbatan, foizda)
Hududlar
|
Yalpi hudud mahsuloti
|
Ishlab chiqarish hajmi
|
Xalq iste’moli tovarlari ishlab chiqarish
|
2000
|
2001
|
2002
|
2000
|
2001
|
2002
|
2000
|
2001
|
2002
|
Qoraqalpog’is-ton Respublikasi
|
88,6
|
96,8
|
101,6
|
106,0
|
97,4
|
98,1
|
106,2
|
111,6
|
104,0
|
Viloyatlar:
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Andijon
|
103,2
|
108,8
|
103,4
|
88,6
|
128,9
|
107,1
|
80,5
|
125,6
|
98,9
|
Buxoro
|
104,5
|
103,3
|
102,7
|
102,9
|
108,7
|
104,6
|
105,9
|
108,2
|
104,8
|
Jizzax
|
104,0
|
104,2
|
109,5
|
124,1
|
118,9
|
133,1
|
125,9
|
122,4
|
164,3
|
Qashqadaryo
|
100,1
|
105,3
|
110,1
|
103,4
|
105,7
|
111,2
|
113,7
|
116,4
|
106,9
|
Navoiy
|
104,4
|
102,7
|
104,8
|
102,7
|
100,1
|
106,4
|
116,6
|
100,2
|
113,2
|
Namangan
|
108,2
|
104,8
|
103,7
|
123,7
|
120,8
|
112,0
|
125,4
|
118,0
|
115,7
|
Samarqand
|
103,9
|
104,2
|
107,6
|
100,5
|
104,1
|
109,6
|
92,4
|
105,4
|
109,2
|
Surxondaryo
|
104,8
|
108,0
|
104,0
|
105,9
|
105,9
|
110,1
|
111,2
|
107,7
|
114,3
|
Sirdaryo
|
101,6
|
105,2
|
98,3
|
112,2
|
122,8
|
101,6
|
107,8
|
112,4
|
101,3
|
Toshkent
|
110,3
|
104,5
|
103,1
|
112,0
|
112,6
|
110,0
|
118,2
|
115,7
|
109,8
|
Farg’ona
|
107,1
|
100,3
|
105,1
|
109,3
|
102,9
|
111,0
|
113,6
|
102,7
|
108,8
|
Xorazm
|
94,7
|
103,5
|
102,9
|
104,5
|
100,6
|
104,9
|
108,6
|
103,0
|
102,0
|
Toshkent sh.
|
104,2
|
104,1
|
102,6
|
11,5
|
112,1
|
117,7
|
109,7
|
106,5
|
133,1
|
O’zbekiston Respublikasi
|
104,0
|
104,5
|
104,2
|
106,4
|
108,1
|
108,5
|
107,7
|
110,9
|
111,8
|
Manba: O’zR iqtisodiyot vazirligi
Jadvalni keyingi yillar ma’lumotlari bilan to’ldiring. Ularni taqqoslang va xulosa chiqaring.
5-tarqatma material
Qishloq xo’jaligi rivojlanishining
asosiy ko’rsatkichlari
|
O’lchov birligi
|
1995
|
1996
|
1997
|
1998
|
1999
|
2000
|
2001
|
2002
|
2003
|
Paxta xom-ashyo
|
ming t.
|
3934
|
3350
|
3646
|
3206
|
3600
|
3002
|
3265
|
3122,4
|
2822,5
|
Don
|
ming t.
|
3115
|
1562
|
3776
|
4148
|
4331
|
3929
|
4072
|
5792,6
|
6262,3
|
Kartoshka
|
ming t.
|
440
|
514
|
692
|
691
|
658
|
731,1
|
744
|
777,2
|
827,8
|
Sabzavotlar
|
ming t.
|
2713
|
2497
|
2384
|
2404
|
2680
|
2644
|
2778
|
2935,6
|
3299,2
|
Meva va xo’l meva
|
ming t.
|
602
|
605
|
548
|
544
|
489
|
791
|
801
|
842,9
|
758
|
Uzum
|
ming t.
|
621
|
478
|
512
|
336
|
344
|
624,2
|
573
|
516,4
|
401,4
|
Poliz
|
ming t.
|
472
|
470
|
376
|
461
|
518
|
451,4
|
466
|
479,1
|
583,3
|
Go’sht (tirik vaznda)
|
ming t.
|
853
|
854
|
801
|
807
|
822
|
842
|
854
|
865
|
935,5
|
Sut
|
ming t.
|
3665
|
3390
|
3806
|
3498
|
3543
|
3633
|
3665
|
3721,3
|
4030,3
|
Tuxum
|
mln. dona
|
1232
|
1057
|
1075
|
1165
|
1240
|
1254
|
1288
|
1368
|
1611,4
|
Manba: O’zR iqtisodiyot vazirligi
Jadvalni keyingi yil ma’lumotlari bilan to’ldiring. O’zgarishlarni tahlil qiling, xulosa chiqaring.
Javoblar:
Asosiy tayanch tushunchalar:
1d), 2a), 3v), 4b), 5g), 6i), 7e), 8j), 9yo), 10y), 11z);
Masala va mashqlar:
1)
Ishchilar soni, kishi
|
Mahsulot miqdori. dona
|
Natura shaklida me’yo-riy mahsulot, dona
|
1
2
3
4
5
6
|
200
300
350
380
390
395
|
200 (200-0)
100 (300-200)
50 (350-300)
30 (380-350)
10 (390-380)
5 (395-390)
|
Mahsulot narxi: 4000 so’mdan bo’lganda 5 ishchi;
2200 so’mdan bo’lganda 4 ishchi;
Maksimal darajada yollanishi kerak bo’lgan ishchilar soni yaratilgan me’yoriy mahsulot miqdoriga qarab aniqlanadi.
2)
Hamma narsaning bahosi bor. Vaqtning ham. Maqsadsiz, besamar o’tkazilgan vaqtda bir qancha boshqa ishlarni bajarish mumkin. Turli faoliyat bilan shug’ullanib, pul ishlash mumkin. Ayniqsa, Har bir inson uchun eng cheklangan resurs bu vaqt. Undan qay tarzda foydalanishga qarab muqobil qiymati aniqlanadi.
3. a) 3 – ishchidan so’ng
b)15 dona
v) 2 - ishchi
4. Ortiqchasi amortizatsiya, qolganlari ishlab chiqarish omillari egalarining oladigan daromad shakllari
5. T/N
1T, 2N, 3N, 4T, 5T, 6N, 7T, 8T, 9N, 10T, 11T, 12T.
Testlar:
1g), 2a), 3a), 4v), .5g), 6a), 7d).
5-mavzu. Mulkchilik iqtisodiy tizim asosi
Asosiy tushunchalar
1. Mulk
2. Mulk-iqtisodiy kategoriya
3. Mulk-huquqiy kategoriya
4. O’zlashtirish.
5. Mulkka egalik qilish.
|
6. Mulkdan foydalanish.
7. Mulkni tasarruf etish
8. Mulk huquqi.
9. Manfaatlar
10. Iqtisodiyotni erkinlashtirish
|
a) Mulkdorlik huquqining mulk egasi qo’lida saqlanib turishi, yaratil-gan mahsulotni o’zlashtirishning ijtimoiy shakli
b) Kishilarning narsaga (mulkka) nisbatan kelib chiqadigan munosabat-lar qonun va huquqiy hujjatlarda, davlat tomonidan belgilangan va har bir fuqaro uchun majburiy tartib-qoidalarni ifodalaydi
v) Mulk bo’lgan boylikni taqdirini mustaqil hal etish, ya’ni undan kelajakda qanday maqsadda foydalanish, ishlatishni belgilash
g) Mulkka nisbatan, uni o’zlashtirish, xo’jalik yuritish uchun ishlatish jarayonida kishilar o’rtasida yuz beradigan munosabatlar
d) Mulkni ishlatib, ko’zlangan maqsadga, natijaga erishish: daromad topish yoki shaxsiy ehtiyojni qondirish
e) Kishilar o’rtasida ne’matlar va ulardan foydalanish natijasida vujudga keladigan munosabatlarni jamiyat tomonidan qabul qilingan qoidalari (qonunlar, an’analar, urf-odatlar, ma’muriy farmoyishlar)
yo) Cheklangan ne’matlarni qabul qilingan tartib asosida o’zlashtirish
j) Mulkchilikni mazmunini ifodalab, egalik qilish, foydalanish va tasarruf etish yaxlitligi
z) Odamlar ehtiyojini munosabatlar orqali ifodalanishi
i) Davlatning iqtisodiy faoliyatdagi hukmronligini, monopol mavqeini sindirib, iqtisodiyotni boshqarishda yagona davlat mexanizmi o’rniga aralash iqtisodiyotga xos bo’lgan bozor mexanizmiga keng yo’l berish
Dostları ilə paylaş: |