Ўзбекистон республикаси олий ва

Davlat baho ustidan nazorat o’rnatsa:

Aytaylik davlat narxni muvozanat narxi Ro dan past R1 darajasida belgilasin, u xolda takchillik vujudga keladi (Q2-Q1). Sababi narxni tushirilishi natijasida talab ortadi, lekin ishlab chiqaruvchilar mahsulot hajmini qisqartirishadi. Aksincha, haddan tashqari yuqori baho, aytaylik R3 darajasida belgilasa-chi?

Javoblar:
Asosiy tayanch tushunchalar:
1v); 2a); 3g); 4b); 5d); 6j); 7e); 8i); 9yo); 10z);
Masala va mashqlar:
1. a) Appolon uchun past narxni ushlab turish ma’qul, chunki u holda 9 mln so’m foyda olish mumkin. Lekin bunda aniq ishonch bo’lishi kerakki, Mushtariy firmasi narxni tushirmaydi.
b) Har ikki firma uchun yuqori maksimal foyda olish uchun eng yuqori baho belgilash zarur. U holda 5 mln dan foyda olishadi.
v) Raqiblar o’rtasida bitimni buzish xavfi kuchli, chunki olinadigan foyda yuqori. Shuning uchun mumkin bo’lgan oqibatlarni ko’rsatib maxsus shartnoma tuzish.
2. Agar har ikki firma ham narxni tushirish yo’lidan borsa, ularni foydasi kamayib ketadi. Agar biri narxni tushirib, ikkinchisi tushirmasa u holda birini foydasi 10000 so’mga kamayib, ikkinchisiniki 15000 so’mga ko’payadi. Demak, bunda «Kunduz»ning narxni tushirishi yoki ko’tarishiga javoban «Yulduz» ham bir qarorga kelish kerak.
Bu vaziyatda eng ma’quli har ikki firma xam narxni aslicha qoldirishi. Bu ularning foydasini o’zgartirmaydi, lekin har bir firma alohida narxni tushirib, oladigan foydasini kamayishini oldini oladi. Bu echim Pareto echimi bo’ladi.
Agar bir firma narxni tushirsa, ikkinchisi tushirmasa bozordan ayrilib qolish mumkin yoki aksincha bir firma narxni ko’tarsa, ikkinchisi ko’tarmasa foydasi kamayib, ahvoli tanglashishi mumkin. Shuning uchun hech qaysi firma o’zicha harakat qila olmaydi, chunki ikkinchi firma «qo’l qovushtirib» o’tirmaydi, muvofiq ravishda qaror qabul qiladi. Nesh echimi bo’yicha masalamizda «Kunduz» narxni tushirsa «Yulduz» ham tushirishi, aksincha ko’tarsa, ko’targani ma’qul.

1 H. Qodiriy. Otam Haqida. Toshkent: G’.G’ulom nomidagi adabiyot va san’at nashiriyoti, 1985, 50-bet

2 Vsemirnaya istoriya ekonomicheskix misli. М.: 1989g., t.3, s.157

3 Vsemirnaya istoriya ekonomicheskix misli. М,: 1989g., t.3, s.164

4 Dilemma (yunon. Dis- ikki va lemma-taxminan)- bir- biriga zid bo’lgan ikki imkoniyatdan birini tanlab olishga majbur bo’lish.