Ўзбекистон республикаси олий ва

Masala va mashqlar
1. Bozorda ikkita Appolon va Mushtariy firmalari mahsulotning asosiy qismini ishlab chiqarishadi. Mahsulotga narx belgilashga ko’ra mumkin bo’lgan natijalar matritsasi quyidagicha:

		«Mushtariy» firmasi		Oligopoliyalarning baho strategiyalari natijalari varianti matritsasi (ming so’m)
		yuqori baho	past baho
«Appolon» firmasi	yukori baho	5000 5000	5000 1000
	past baqo	5000 5000	2500 2500

Siz aytaylik, A firma uchun qaror qabul qilishingiz kerak:

a) sizni ustun darajadagi qaroringiz kanday bo’ladi?
b) Har ikki firma uchun qaysi bir qaror ma’qul?
v) aytaylik, har ikki firma yuqori narx belgilash uchun «jentelmenlik» bitimi tuzdi. Bunday bitimga ishonish mumkinmi? Raqiblar olgan majburiyat bajarilishi uchun nima qilishi kerak?

2. Quyida firmalar o’rtasida qabul qilgan qaroriga muvofiq to’lov matritsasi berilgan:

Firmalar qarori bo’yicha to’lov matritsasi

	«Kunduz» firmasi narxni 1000 so’mga tushiradi		«Kunduz» firmasi narxni 1000 so’mga tushirmaydi
«Yulduz» firmasi narxni 1000 so’mga tushiradi	- 5000	- 5000	- 10000	 15000
«Yulduz» firmasi narxni 1000 so’mga tushirmaydi	 15000	- 10000

Unda har bir firmaning foydasi qabul qilgan qaroriga qarab o’zgarishi ko’rsatilgan. Agar «Kunduz» firmasi mahsulotining bahosini o’zgartirmasa, «Yulduz» firmasi esa 1000 so’mga tushirsa, u xolda «Kunduz»ning foydasi 10000 so’mga kamayadi. «Yulduz»ning foydasi 15000 so’mga ko’payadi. Agar ikkalasi ham bozorni egallash maqsadida bir-biriga baho urushi qilib, narxni tushirsa 5000 so’mdan zarar ko’rishadi. Bo’sh kataklarni to’ldiring. Sizningcha eng ma’quli firmalarning qanday qarorga kelishi bo’ladi. Pareto echimi va Nesh echimi qanday qaror qabul qilish bo’ladi?

3. Firma monopolist mahsulot ishlab chikaradi. Uning umumiy xarajatlari TS1018Q; Bu erda Q – mahsulot hajmi.

Bahoga nisbatan talab elastikligi E7ga teng bo’lganda firma o’z mahsulotiga qanday baho belgilashi mumkin?

4. Firma NODIR tovarini ishlab chiqaradi. Yalpi daromad (tushum) TR, me’yoriy daromad MR, me’yoriy xarajatlar MS quyidagi bog’liq ko’rsatkichlarda ifodalangan

TR2600Q-7Q²
MR350-13Q
MC35-2Q
Q- NODIR tovarini ishlab chiqarish Hajmi.
Shchu tovarni qancha miqdorda ishlab chiqarish va qancha miqdorda sotish mumkin? Agar:
a) firma monopoliya sharoitida faoliyat yuritsa;
b) firma erkin raqobat sharoitida faoliyat yuritsa;

5. Hozirgi paytda «Katerpillar» firmasi dunyoda o’zi ishlab chiqarayotgan mahsulotlar turi bo’yicha ulushi 75%ga teng. Firma «Katerpillar» traktorini 24 ming dollarga baholaydi. Raqobatdosh firmaning xuddi shunday traktori 20 ming dollar turadi. Potentsial xaridor dilerdan nima sababdan u traktor uchun 4 ming dollar ortiqcha to’lashi kerakligini so’raganda, u shunday javob beradi:

- 20 ming dollar traktorning bahosi, raqib firmaning xuddi shunday traktori narxi bilan teng. 3 ming dollar - traktorning yuqori darajada ishonchliligi uchun mukofotli ustama; 2 ming dollar – yuqori darajada servis xizmatlari uchun mukofotli ustama; 1 ming dollar – detallari va ehtiyoj, butlovchi kismlariga nisbatan uzoqrok muddatga kafolat qiymati. Ana endi bundan kelib chiqib traktorning bahosini hisoblang deydi. Xaridor xayron bo’ladi, oxir oqibat traktorni sotib olishga qaror qiladi.
Xaridor nimaga hayron bo’ladi va nima sababdan u qimmat bo’lsa ham traktorni sotib oladi?

6. Agar iqtisodiy adabiyotlarini o’qisak narxlar o’sishi bilan sotishga borgan sari ko’prok tovarlar chiqadi. Unda nima sababdan 1992 yilga kelib narxlarni erkinlashtirilishi natijasida ularni ortishiga qaramay tovarlar ko’payib ketmadi. Bunga sabab nima?

Boshqa sharoitlar o’zgarmagani xolda narxni o’sishi taklifni ortishiga olib kelishi ya’ni taklif qonuni o’sha paytda amal qilmaganmi?

7. 1985 yil jahon bozorida 1 tonna bug’doy 185 dollar edi. AKSh 1 mln tonna bugdoyni Misrga 155 dollardan sotib, Misr bozorlarini egalladi. Ilgari bu erda Evropa iqtisodiy uyushmasi EES hukmronlik qilar edi. AQSh bunday savdodan qancha zarar ko’rdi? Bu qanday siyosat? U qanday maqsadda qo’llaniladi?

8. Quyidagi jadval ma’lumotlariga e’tibor bering.