‘zbekiston respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi ‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi markazi

5 .4 . 
T o‘liqsiz mehnat staji hamda muddatidan oldin
yoshga doir pensiya tayinlash va ulam ing xususiyatlari
Fuqarolar yoshga doir pensiyalarga ega b o ‘lishlari uchun 
belgilangan yoshga yetgan va talab etiladigan eng kam ish 
stajidan kam bo‘lmagan mehnat stajiga ega boMganlaridagina to ‘liq 
miqdorda tayinlanadi.
Biroq, „Fuqarolaming davlat pensiya ta'm inoti to ‘g‘risida“gi 
qonunning 8-moddasiga ko'ra to ‘liqsiz mehnat staji bilan ham 
yoshga doir pensiya tayinlanishi mumkinligi ko‘zda tutilgan va 
qonunning 8-m oddasiga ko ‘ra: „Pensiya tayinlash uchun (7- 
modda) yetarlicha ish stajiga ega bo ‘lmagan shaxslarga yoshga 
doir pensiyalar ushbu qonun 37-m oddasi birinchi qism ining 
„a“ , „b“ , „v“ va „g“ bandlarida nazarda tutilgan kamida 5 yil ish 
staji mavjud b o ‘lgan taqdirda, bor stajga mutanosib miqdorda 
pensiya (29-modda) tayinlanadi.
Pensiya yoshiga yetgan fuqaro belgilab qo'yilganidan (erkak- 
lar — kamida 25 yil, ayollar — kamida 20 yil) kam mehnat 
stajiga ega bo‘lganlarida ham (masalan 5 yildan ko‘proq yoki 10 
yillik ish staji bilan) pensiya tayinlashlarini so‘rab m urojaat 
qilishga haqli b o ‘ladi. Bunday holda fuqaroga mavjud mehnat 
stajiga mutanosib ravishda va to ‘liq pensiyaning taqdim etilgan 
mavjud m ehnat stajiga mos keluvchi hajmda to ‘liq bo‘lmagan
4 — Ijtimoiy ta'minot huquqi
49
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

yoshga doir pensiya tayinlanishi m um kin. Bunday pensiyani 
hisoblab chiqarish qoidalari, pensiyaning eng kam miqdori va 
boshqa masalalar amaldagi qonun hujjatlariga muvofiq tarzda 
hisoblanadi.
Demak, amaldagi pensiya qonunchiligi 5 yildan kam bevosita 
ish stajiga ega bo‘lmagan ftiqarolarga pensiya tayinlashni nazarda 
tutmaydi.
„Fuqarolaming davlat pensiya ta’minoti to ‘g,:risida“gi qonun- 
ning 14-moddasida muddatidan aw al tayinlanadigan yoshga doir 
pensiya nazarda tutilgan va unga ko‘ra:
— xodimlarning soni qisqartirilishi yoki korxonalar, muas- 
sasalar va tashkilotlar tugatilishi munosabati bilan bo‘shati!gan va 
ishsiz maqomiga ega bo'lgan shaxslar:
— erkaklar — 58 yoshga toMganda va ish staji kamida 25 yil 
bo‘lgan taqdirda;
— ayollar — 53 yoshga toMganda va ish staji kamida 20 yil 
boMgan taqdirda pensiya olish huquqiga ega boMadilar.
Shuningdek, 0 ‘zbekiston Respublikasining 1998-yil 1-mayda 
qabul qilingan „Aholini ish bilan ta'm inlash to ‘g‘risida“gi qonu- 
nining 25-moddasi, 11-qismiga ko‘ra: „Texnologiyadagi, ishlab 
chiqarish va m ehnatni tashkil qilishdagi o'zgarishlar, xodimlar 
soni (shtati) yoki ish xususiyatining o'zgarishiga olib kelgan 
ishlar hajmining qisqarganligi yoxud korxonaning tugatilganligi 
m unosabati bilan ishdan ozod etilgan va ishsiz deb e ’tiro f 
etilgan, pensiya ta'm inoti to ‘g‘risidagi qonun hujjatlariga muvofiq 
pensiyaga chiqish uchun talab etiladigan umumiy m ehnat stajiga 
ega boMgan shaxslarga m uddatidan oldin (qonun hujjatlarida 
belgilangan umumiy asoslarga ko‘ra pensiya tayinlash muddatidan 
ikki yil oldin) pensiyaga chiqish huquqi beriladi".
0 ‘zbekiston Respublikasi Ijtimoiy ta ’minot va m ehnat vazir- 
liklari tomonidan 1998-yil 30-noyabrda tasdiqlangan va 1999-yiJ 
7-yanvar kuni 0 ‘zbekiston Respublikasi Adliya vazirligida ro‘y- 
xatiga olingan „Alohida asoslarga ko'ra mehnat shartnomasi bekor 
qilinganda ishdan b o ‘shatilgan xodim larga m uddatidan oldin 
pensiya tayinlash tartibi to‘g‘risidagi Yo‘riqnomaga ko‘ra 0 ‘zbe- 
kiston Respublikasi M ehnat kodeksining 100-moddasi ikkinchi 
qismining 1-bandida ko‘rsatilgan sabablarga ko‘ra mehnat shart- 
nomasi bekor qilinganda umumiy asoslarda belgilangan pensiya
50
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

yoshi arafasida boMgan xodimlarga muddatidan oldin yoshga doir 
pensiya tayinlash va to ‘lash tartiblari belgilab qo‘yilgan'.
Ushbu yo‘riqnomaga ko'ra:
— ishdan ozod etilgan shaxslar m ehnat shartnomasi bekor 
qilingan kundan so‘ng o ‘n kalendar kuni ichida o'zlarining 
yashash joyidagi m ehnat boMimiga ish qidiruvchi shaxs sifatida 
murojaat qilsalar, m ehnat boMimi xodimlari bunday shaxslarga 
uch oy muddat ichida, agarda ular o ‘n kalendar kunidan keyin 
murojaat qilsalar — o‘n kun muddat ichida maqbul keladigan 
ishni topishda yordam berishlari kerak.
Agar ish qidiruvchi shaxsga m ehnat boMimi tom onidan bel- 
gilab qo'yilgan muddatlar ichida ikki marta maqbul keladigan ish 
ta k lif q ilinm asa, bunday ho ld a u lar m eh n at boMimida ish 
qidiruvchi shaxs sifatida ro'yxatga olingan kundan boshlab ishsiz 
deb e'tiro f etiladilar.
M ehnat boMimi ishsiz deb e 'tiro f etilgan va m uddatidan 
oldin yoshga doir pensiyaga chiqish huquqiga ega boMgan 
fuqarolai^ga belgilangan shakldagi taqdim nom ani tayyorlaydi va 5 
kun ichida shaxs yashab tuigan tuman (shahar) ijtimoiy ta'm i- 
not boMimiga topshiradi.
M uddatidan oldin pensiya tayinlangandan so‘ng fuqarolar 
ishga k irib , so 'n g ra b elg ilan g an u m u m iy p en siy a yoshiga 
yetgunlariga qadar ishdan b o ‘shasalar, m ehnat shartnomasining 
bekor qilinish sababiga bogMiq ravishda quyidagi tartib qoMla- 
niladi:
— agar m ehnat shartnom asi M ehnat kodeksi 100-modda- 
sining ikkinchi qismi 1-bandida ko‘rsatilgan sabablarga ko‘ra 
bekor qilinsa — muddatidan oldin pensiya mazkur Yo'riqnomada 
belgilangan shartlar va tartib asosida qayta tayinlanadi;
— agarda m ehnat shartnomasi boshqa sabablarga ko‘ra bekor 
qilinsa — muddatidan oldin pensiya qayta tayinlanmaydi va aw al 
tayinlangan pensiya toMovi ham tiklanmaydi.
M uddatidan oldin pensiya olayotgan fuqaro umumiy asos- 
larda pensiya olish yoshiga yetganda, pensiya toMovi belgilangan 
tartibda Pensiya jam g‘armasining o ‘z mablagMari hisobiga amalga 
oshiriladi. 1
1 Q a r a n g : O'zbekiston Respublikasi vazirliklari, Davlat qo'mitalari va 
idoralarining me'yoriy hujjatlari Axborotnomasi, 1999-yil, 1-son.
51
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

M uddatidan oldin tayinlangan pensiyalarni to 'lash uchun 
sarflangan mablagMar tum an (shahar) Bandlikka ko'maklashish 
va aholini ijtimoiy muhofaza qilish markazlari mablag‘lari hiso- 
bidan qoplanadi va uni Budjetdan tashqari Pensiya jam g‘armasiga 
qoplab berilishi tartiblari qonun hujjatlari bilan belgilanadi.
KALIT SO'ZLAR.
Yoshga doir pensiyalar. U m um iy asoslarda tayin- 
lanadigan yoshga d o ir pensiya. Imtiyozli shartlar bilan tayinlanadigan 
yoshga doyir pensiya. Kasb va vazifalam ing 1-sonli, 2-sonii va 3-sonli 
ro'yxatlari. T o'liqsiz ish staji bilan yoshga doir pensiya tayinlash. Yoshga 
doir pensiya tayinlashda m ehnat staji nogironlarga (m itti va pakanalarga) 
pensiya tayinlash. M uddatidan oldin pensiya tayinlash.