‘zbekiston respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi ‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi markazi

12.2. Davlat ijtimoiy sug‘urtasi bo‘yicha nafaqalar
tayinlash va to ‘lash
Davlat ijtimoiy sug'urtasi bo‘yicha tayinlanadigan va to ‘la- 
nadigan n afaq alar fuqarolarni n afaq alar bilan ta 'm in la sh d a
yetakchi o ‘rin tutadi.
Ijtimoiy ta'm inotning ushbu shakli fuqarolarga 0 ‘zbekiston 
Respublikasi Konstitutsiyasida nazarda tutilgan muhim huquq- 
larning amalga oshirilishini kafolatlaydi (Konstitutsiyaning 39- 
moddasi).
Davlat ijtimoiy sug'urtasi bo'yicha nafaqalar tayinlash va 
t o ‘lashning huquqiy asosi b o ‘lib, 0 ‘zbekiston R espublikasi 
M ehnat kodeksi (XVI bob, 282—294-m oddalar)1; 0 ‘zbekiston 
Respublikasi Vazirlar M ahkam asining 2000-yil 15-noyabrdagi 
,,0 ‘zbekiston Respublikasida Pensiya ta'm inoti tizimlarini yanada 
takomillashtirish chora-tadbirlari to ‘g‘risida“gi qarori; 2001-yil 
16-martda 0 ‘zbekiston Respublikasi Adliya vazirligida ro‘yxatga 
olingan „Majburiy badallar va davlat ijtimoiy sug'urtasi bo'yicha 
ajratmalami Budjetdan tashqari Pensiya jam g‘armasiga hisoblab 
chiqarish va to ‘lash tartiblari to ‘g‘risida“gi yo'riqnom a2; 0 ‘zbe- 
kiston Respublikasi Vazirlar M ahkam asining 2001-yil 24-av- 
gustdagi qarori bilan tasdiqlangan „Yuridik shaxs boMmasdan 
tadbirkorlik faoliyati bilan shug‘ullanuvchi jismoniy shaxslaming 
m ehnat stajini hisobga olish va B udjetdan tashqari Pensiya 
jamg'armasiga badallar toMash tartibi“ hamda „D ehqon xo‘jaligi 
a'zolari ijtimoiy sug‘urtasi va ijtimoiy ta'm in o ti to ‘g‘risida“gi 
N iz o m 3, 0 ‘zb ek isto n R espublikasi V azirlar M ah k am asin in g
2002-yil 25-yanvardagi 32-sonli „Ayollar va o ‘sib kelayotgan 
avlod sogMigMni m ustahkam lashga d o ir q o 'sh im c h a c h o ra - 
ta d b irla r to ‘g ‘risid a “gi Q a ro ri4, 2007-yil 8-m aydagi 95-sonli 
0 ‘zbekiston Respublikasi Prezidentining „Aholi bandligini oshi- 
rish hamda m ehnat va aholini ijtimoiy muhofaza qilish organlari
1 Q a r a n g : 0 ‘zbekiston Respubiikasining Mehnat kodeksi, T , „Ado- 
lat“ , 2010-yii.
2 Q a r a n g : O'zbekiston Respublikasi vazirliklari, Davlat qo'mitalari va 
idoralarining normativ hujjatlari Axborotnomasi 2001-yil, 6-son.
3 Q a r a n g : 0 ‘zbekiston Respublikasining qonun hujjatlari to ‘plami, 
2001-yil, 16-son, 109-modda.
*
O'zbekiston Respublikasi Hukumatining qarorlari lo'plami. 2002-yil, 1- 
son, 5-modda.
1 1 4
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

faoliyatini takomillashtirish chora-tadbirlari to ‘g‘risida“ 2007-yil 
6-apreldagi PQ-616-sonli Qarorini amalga oshirish chora-tadbir- 
lari haqida“gi Q aro ri', 2011-yil 7-apreldagi 107-sonli „Fuqarolar- 
ning davlat pensiya ta'm inoti to ‘g‘risida“gi 0 ‘zbekiston Respub- 
likasi qonuniga ham da 0 ‘zbekiston Respublikasining M ehnat 
kodeksiga o ‘zgartish va qo‘shimchalar kiritish haqida“gi ,,0 ‘zbe- 
kiston Respublikasi qonunini amalga oshirish uchun zarur bo ‘l- 
gan norm ativ-huquqiy hujjatlarni tasdiqlash haqida“gi Q arori1
2 
va boshqalar muhim o ‘rin tutadi.
Davlat ijtimoiy sug‘urta nafaqalari tayinlanishi va to ‘lanishida, 
shuningdek, 0 ‘zbekiston Respublikasi Adliya vazirligi tomonidan 
2002-yil 14-mayda ro‘yxatga olingan „Davlat ijtimoiy sug‘urtasi 
bo‘yicha nafaqalar tayinlash va to'lash tartibi to ‘g‘risida“gi Nizom 
b ila n 3 va boshqa b ir q ato r m e'y o riy hujjatlar bilan tartibga 
solinadi.
Davlat ijtimoiy s u g ‘urta$i b o ‘yicha nafaqalar
tayinlanishi 
nafaqa olishga talabgor fuqaroning (yoki uning oila a'zosini) 
m ehnat faoliyati bilan, unga ish beruvchilar tom onidan yoki 
bevosita o ‘zi tom onidan Budjetdan tashqari Pensiya jam g‘armasiga 
ijtim oiy sug‘urta badallari o ‘z vaqtida, to ‘liq va m untazam
ravishda to ‘lab berilganligi bilan bogMiq. Y a'ni, ijtimoiy sug‘urta 
badallari toManmaydigan ish faoliyati bilan shug‘ullanish yoki 
sug‘urta badallarining muntazam toManmaganligi oqibatida ijtimoiy 
sug‘u rta b o ‘yicha n afaq alar olish huquqiga ega boMmaydi. 
„Sug‘urta badallari toManmagan boMsa nafaqa ham tayinlanmaydi“ 
degan tamoyilga amal qilinadi. Ammo, 0 ‘zbekiston Respublikasi 
M ehnat kodeksining 284-moddasi ikkinchi qismiga ko‘ra: „Ish 
b eru v ch in in g davlat ijtim oiy sug‘urtasi u ch u n badal toMa- 
maganligi sug‘u rta qilingan xodim ni davlat ijtimoiy sug‘urtasi 
mablagMari hisobidan ta ’m inlanish huquqidan m ahrum qil- 
m a y d i“ . K orx o n alar ixtiyoriy toM amagan yoki kechiktirgan 
sug‘urta badallari keyinchalik majburiy tarzda undirib olinadi.
Davlat ijtimoiy sug‘urtasi bo ‘yicha nafaqalar ijtimoiy sug‘urta 
qilingan xodim larga, 0 ‘zbekiston Respublikasi qonunchiligida
1 0 ‘zbekiston Respublikasi Hukumatining qarorlari to‘plami. 2007-yil, 5- 
son, 25-modda.
2 O‘zbekiston Respublikasi qonun hujjatlari to‘plami, 2011-yil, 14-son,
142-modda.
3 Q a r a n g :
0 ‘z b e k i s t o n R e s p u b l i k a s i v a z i r l i k l a r i , d a v l a t q o 'm i t a l a r i ,
id o r a la r i m e 'y o r iy h u jja tla r i A x b o r o tn o m a s i. 2 0 0 2 -y il, 9 - s o n .
1 1 5
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

k o ‘zda tutilgan h o llard a, boshqa fuqarolarga ham beriladi. 
Umumiy qoidaga ko'ra xodim ish beruvchi bilan m ehnat m uno- 
sabatlarida (sinov davrida ham) bo‘lgan davrda unda nafaqa olish 
huquqi paydo bo‘lsa, beriladi. Ayrim hollarda ishdan bo‘shagan 
xodimlarga ham tayinlanishi mumkin.
„Davlat ijtimoiy sug'urtasi bo'yicha nafaqalar tayinlash va 
to'lash tartibi to ‘g‘risida“gi Nizomning (keyingi o ‘rinlarda Nizom 
deb yuritiladi) 1-bandiga ko‘ra Budjetdan tashqari Pensiya jam - 
g‘armasi mablag'lari hisobidan ijtimoiy sug‘urta bo‘yicha quyidagi 
nafaqalar beriladi:
— homiladorlik va tug‘ish davri uchun;
— bola tug‘ilganligi (suyunchi puli) uchun;
— qo ‘shimcha dam olish