Zbekiston sharoitida xaridorlarni boshqarish jarayonlarini raqamlashtirish istiqbollari

“customer relationship management” – 
xaridorlar bilan munosabatlarni boshqarish dеган ma’noni anglatadi. CRM kompaniya va 
xardor uchun yuqori qiymat yaratish uchun tanlangan xaridorlarni sotib olish, saqlab qolish va 
ular bilan hamkorlik qilishning keng qamrovli strategiyasi va jarayoni [2]. U rentabellik, 
daromad va xaridorlar ehtiyojini qondirish uchun mo'ljallangan biznes strategiyasidir. 
Hozirgi vaqtda tobora ko'proq kompaniyalar turli xil CRM amaliyotlarini o'zlashtirmoqda, 
chunki CRM ko'plab afzalliklarni va'da qilmoqda. Jumladan, qisqaroq savdo davrlari, 
integratsiyalangan xaridorlar fikr-mulohazalari, yaxshilangan aloqa, xaridorlar bilimini 
oshirish, samaradorlikni oshirish, xaridorlarni kuzatishni yaxshilash, xaridorlar qoniqishi 
hamda sodiqlikni oshirish. 

---

2 
CRM xaridorlarga ma'lumot berish hamda xaridorlar to'g'risida ma'lumot to'plash usuli 
bo'lib, korxonaga eng yaxshi qiymatni taqdim etadigan mahsulotlarni baholash va sotib olishga 
yordam beradi. 
Xaridorlar bilan munosabatlarni boshqarish iste'molchilar va tashkilotlar o'rtasida uzoq 
muddatli o'zaro qimmatli munosabatlarni o'rnatish, rivojlantirish, saqlash va 
optimallashtirish.
CRM-ning biznes strategiyasi sifatida paydo bo'lishi tashkilotlarning ish uslubini tubdan 
o'zgartirdi. Biznes yo'nalishida an'anaviy marketingdan munosabatlar marketingiga o'tish yuz 
berdi, bunda xaridor barcha biznes faoliyatining markazida turadi va tashkilotlar hozirda o'z 
jarayonlarini strategik ahamiyatga ega bo'lgan xaridorlar ehtiyojlaridan kelib chiqib qayta 
qurishga astoydil harakat qilmoqdalar.
CRM dasturiy ta'minoti kompaniyalarga o'z xaridorlari bilan o'zaro munosabatlarini 
optimallashtirishga imkon beradi. CRM qo'shimcha murakkab xaridorlar o'zaro 
yondashuvlarini soddalashtirish va optimallashtirish yo'li bilan xaridorlar g'ururini yaxshilaydi. 
Biznes ekotizimining dinamikasi kompaniyalarning munosabatlarni boshqarishda ham, 
ularning faoliyatini tartibga solishda ham biznes yuritish usullarini o'zgartirdi. Munosabatlar 
marketingi shiddatli raqobat muhitida ishlaydigan korxonalar uchun asosiy marketing faoliyati 
sifatida paydo bo'ladi. 
O'rtacha hisobda korxonalar yangi xaridorlarni qo'lga kiritish uchun ularni ushlab 
qolishdan ko'ra olti baravar ko'p pul sarflaydi. Shu sababli, ko'plab firmalar mavjud xaridorlarni 
saqlab qolish va xaridorlarning xaridlaridagi ulushini oshirish uchun ular bilan 
munosabatlariga ko'proq e'tibor berishadi. 
Munosabatlar marketingi amaliyoti, shuningdek, marketing samaradorligi va 
samaradorligini oshirish orqali marketingni samarali yaxshilash imkoniyatiga ega. 
Metodologiya 
Maqolada mamlakatimizda faoliyat yuritayotgan barcha biznes subyektlarning marketing 
faoliyatida xaridorlar bilan munnosabatlarni raqamlashtirish imkoniyatlari va zaruratini ilmiy 
asoslash maqsadida empiric tadqiqot usuli yordamida xorij olimlarining ilmiy ishlari tizimli 
tahlil qilingan hamda ushbu nazariy asoslarga mualliflik yondashuvlari keltirilgan. Shuningdek, 
maqolada xaridorlar bilan munosabatlarni boshqarish jarayonlarini raqamlashtirish va 
avtomatlashtirishning afzalliklari va kamchiliklari qiyosiy tahlil usuli yordamida ochib berilgan.