Ózbekstannıń eń jańa tariyxı

Jergilikli ózin-ózi basqarıwdıń demokratiyalıq principleri tómendegilerden ibarat:
1. Demokratiya, járiyalılıq, pikirlerdiń hár qıylılıǵı principi.
2. Miyrasxorlıq principi.
3. Jámiyetlik qatnasıqlardı demokratiyalastırıw.
4. Joqarı mánawiyat principi.
5. Máhálle qáwipsizligin támiyinlew principi.
6. Puqaralar jıyını baslıǵı (aqsaqalı) hám keńesgóyleriniń óz juwapkershiligin seziniw principi.
7. Sociallıq qorǵaw, sociallıq ádalat, sociallıq kepillik principi (jámáátshilik hám óz-ara járdem).
8. Keńes, másláhátlesiw principi.
9. Insansúyiwshilik.
10. Ǵárezsizlik hám t.b.
Bunday basqarıw principleri sapa hám muǵdar kórsetkishleri arqalı ámelge asırıladı.
Burınǵı awqam dáwirinde hákimshilik-buyrıqpazlıq sisteması tómendegi principlerge tiykarlanǵan edi:
1. Byurokratlarsha oraylasıw.
2. Nomenklaturalıq (joqarıdan dizim tiykarında tayınlaw) basqarıw.
3. Ózine-ózi xızmet etiw, jeke máplerdi ústin qoyıw.
4. Buyrıqpazlıq (májbúrlew, qorqınıshlı qararlar shıǵarıw).
5. Demokratiyanı tán almaslıq.
6. Rásmiyatshılıq (qaǵazpazlıq).
7. Sheklengenlik (jasırın maǵlıwmatlar tiykarında basqarıw).
8. Konservatizm.
Xalıq penen pikirlesiw – bul puqaralardıń hám yuridikalıq shaxslardıń múrájatları menen islew sistemasın túp-tiykarınan jetilistiriw, xalıq penen ashıq pikirlesiwdi jolǵa qoyıwdıń jańa nátiyjeli mexanizmleri hám usılların engiziw, barlıq dárejedegi mámleketlik hákimiyat uyımları basshılarınıń xalıq aldında esabat beriwi sistemasın ámeliyatqa engiziw, usı tiykarda, xalıqtıń mámleketlik hákimiyatqa bolǵan isenimin bekkemlewge qaratılǵan basqarıwdıń jańa forması.
Ózbekstan Respublikası Prezidenti Sh.Mirziyoevtiń 2016-jıl 17-dekabr`degi «Xalıq penen pikirlesiw hám insan mápleri jılı» mámleketlik baǵdarlamasın islep shıǵıw hám ámelge asırıwdıń shólkemlestiriwshilik is-ilajları haqqında B-4760-sanlı biyliginde áyne orınlarda «xalıq qabıllawxana»ların shólkemlestiriw, talap etiletuǵın mámleketlik xızmetlerdi xalıqqa «bir ayna» principi boyınsha bir mákeme arqalı kórsetiw sistemasın jáne de jetilistiriw, «Ádalat – nızam ústinliginde» principin jámiyet turmısında keń qarar taptırıw, shańaraq institutın bekkemlew, salamat hám bárkamal áwladtı tárbiyalaw, sociallıq hám bazar infrastrukturasın rawajlandırıw hám modernizaciyalaw hám ekonomikanıń turaqlı pátler menen ósiwin támiyinlew sıyaqlı máselelerge ayrıqsha itibar qaratıldı⁷.
Ózbekstanda mámleketlik basqarıw tiykarları hám hákimiyat uyımlarınıń áyne milliy demokratiyalıq principler tiykarında qarar tabıwı bul, bárinen burın, Ózbekstan Respublikasınıń birinshi Prezidenti I.A.Karimovtıń ullı mámleketlik hám siyasiy ǵayratker sıpatındaǵı baslamaları, ámeliy reformaları menen baylanıslı. Atap aytqanda, Ózbekstan Respublikasınıń birinshi Prezidenti I.A.Karimov «Ózbekstannıń óz ǵárezsiz hám rawajlanıw jolı» shıǵarmasında jańalanǵan jámiyet tiykarları hám mámleket dúzilisin tómendegishe táriypleydi: «Nızam shıǵarıwshı, atqarıwshı hám sud hákimiyatı wákilliklerin ajıratıw tiykarında milliy mámleketshilikti qurıw, jámiyettiń siyasiy sistemasın túp-tiykarınan jańalaw, respublika hákimiyatı menen jergilikli hákimiyattıń wákillikleri hám wazıypaların anıq belgilep qoyıw, ádalatlı hám insansúyiwshi nızamshılıqtı júzege keltiriw lazım boladı»⁸.
Bul máselelerdi tikkeley ámeliyatta qollanıw ushın Ózbekstan Respublikasınıń birinshi Prezidenti I.A.Karimovtıń «Azat hám abat Watan, erkin hám párawan turmıs – juwmaqlawshı maqsetimiz» broshyurosında (2000-j.) 7 tiykarǵı wazıypadan birinshi hám ekinshi wazıypalar sıpatında siyasiy tarawda tómendegi máseleler:
- siyasiy turmıstıń barlıq tarawların, mámleketlik hám jámiyetlik qurılıstı erkinlestiriw;
- kóppartiyalılıq ortalıǵın támiyinlew;
- mámleketlik emes dúzilmelerdi, puqaralıq jámiyetin qarar taptırıw;
- pikirlerdiń hár qıylılıǵına erisiw, ǵalaba xabar quralların shın mánisindegi «tórtinshi hákimiyat» dárejesine kóteriw;
- insan huqıq hám erkinliklerin, adamlar sanasında demokratiyalıq qádiriyatlardı qarar taptırıw;