Zil o L a X u do y ber g a n o V a X a yru lla h a m id o V turk tilining

§imdiki (hal),
kabi. Ushbu guruhga 
obiir
va 
diger
sifatlarini ham 
kiritish mumkin.
Sifatlarning yasalishi (Sifat Yapim Ekleri)
Turk tilida yasam a sifatlar, asosan, ot, sifat, olmosh va fe ’llarga 
so 'z yasovchi qo'shim chalar qo'shish y o 'li bilan yasaladi. Sifat 
yasovchi qo'shim chalar, asosan, quyidagilardir:
-al (-el)
qo'shim chasi o'zlashgan otlardan bir qator sifatlar 
yasagan: 
sosy-al, kultiir-el, ulus-al, yer-el
kabi. Tovush uyg'unligi 
qonuniga k o 'ra unli, b a ’zi hollarda undosh bilan tugagan so'zlarga 
-el
yasovchisidan oldin -5 undoshi orttiriladi: 
bolge-sel, duygu-sctl;
gelenek-sel, siya-sal
va h.
-ак(-ек)
qo'shim chasi jud a kam ishiatiladi: 
iirk-ek, о tur-a к
kabi. 
-cik (-cik, -cuk, -ciik)
qo'shim chasi turk tilida k o 'p uchraydi- 
gan kichraytirish va erkalashni ifodalovchi otlar yasash bilan birga 
bir qator sifatlar (sifatdan sifat) ham yasagan. Bunda qo'shim chadan 
oldingi undosh tushishi mumkin: 
u fa -a k (ufak-cik), kugu-ctik (kiigiik-
ciik), у и т щ а -cik (уит щ ак-ак)
kabi. B a’zan qo’shimchadan oldin
48

---

bir unli orttiriladi: 
az-i-cik, dar-ci-cik
kabi. Ushbu qo'shim cha 
- c a
(-ее, -да, -ge)
qo'shim chasidan keyin qo'shilishi ham mumkin: 
usul-
ca-cik, yava$-ga-cik, dem in-ce-cik
kabi. 
-cik
qo'shim chasi sifatlarga 
q o 'sh ilg a n d a o 'ta kichraytirish m a’nosini ifodalaydi: 
kisa-cik, ince-cik
kabi.
-cil (-cil, -cul, -cul, -gil -gil, -cul, -giil)
qo'shim chasi ham juda 
kam ishiatiladi va o'xshatish, m ubolag'ani ifodalaydi: 
ev-cil, ben-cil,
balik-gil, tav§an-cil, oltim-ciil, kir-cil, ak-gil, insan-cil
kabi.
-cilayin (-cileyin)
qoliplashib qolgan qo'shim cha b o iib , ayrim 
olm oshlarga qo'shiladi: 
ben-cileyin, sen-cileyin, bu-n-culaym
kabi. 
-en
qo'shim chasi yordam ida faqat 
er-en
so 'z i yasagan.
-gan (-gen, -кап, -ken),
qo'shim chasi bir b o 'g 'in li fe ila rg a q o '­
shilmaydi: 
alin-gan, sokul-gan, уарц-кап. sikil-gan, gekin-gen, sirit-
kan, копщ-кап, giri^-ken, unut-kan, dovii§-ken, dogur-gan
kabi.
-gin (-gin, -gun, -gun, -kin, -kin, -кип, -kilnj
qo'shim chasi. 
asosan, bir b o 'g 'in li fe ila rg a qo'shilib, m ubolag'a m a’nolarini ifo­
dalovchi sifatlar yasaydi: 
dal-gin, sal-gin, ol-gun, duz-giin, az-gin,
bay-gm, dur-gun, dar-gin, tiz-gun, kir-gin, a§-km, yeti$-kin, kes-kin.
co$-kun, kus-kun, dti$-ktin, р ц -kin, а1ц-кт
kabi. Ushbu qo'shim cha 
vositasida ba’zi otlashgan sifatlar ham yasalgan: 
bas-kin
, 
bil-gin
, 
siir-
gtin, tut-kun
kabi.
-k (ka), -k (ke)
fe id a n sifat yasovchi q o ’shimcha harakatdan 
yuzaga kelgan yoki harakat belgisini ifodalovchi sifatlar yasaydi: 
ag-
i-k,yat-i-k, son-u-k, yuvarla-k, giiru-k, yiiru-k, donti-kkabi.
Bu guruhga 
kiritilgan yopiq b o 'g 'in li barcha so'zlarda -A: dan oldin unli orttiriladi: 
ag-i-k, Ьигщ -и-к
va h. Turk tilida ushbu qo'shim cha bilan otlar ham 
yasalgan: 
del-i-k, tukur-u-k, bula.yi-k. ufiir-ii-k, ele-k, dd§e-k
kabi.
-kan
qo'shim chani turk tilida faqat 
gali§-kan, konu.ykan
so'zlarida uchraydi 
(ba$-kan
so'zi ot turkum iga kiradi).
-kek
qo'shim chasi bilan turk tilida birgina 
er-kek
so'zi yasalgan. 
-ki
qo'shim chasi oidlik va b o g iiq lik m a ’nosini ifodalab, sifat 
yoki ravishdan yangi so 'zlar yasaydi: