Zil o L a X u do y ber g a n o V a X a yru lla h a m id o V turk tilining

Tayanch so‘z va iboralar: aniqlovchi, aniqlovchining turlari,
sifatlovchi-aniqlovchi, qaratqich-aniqlovchi, izohlovchi-aniqlovchi,
aniqlovchilarning tuzilishiga ко ‘ra turlari, sodda aniqlovchilar, tar­
kibli aniqlovchilar murakkab an iqlovchilar.
im ry ^ B O R O T
Turktilida predmet, shaxsning belgi, xususiyatini anglatuvchi gap 
bo'lagiga munosabat butunlay boshqacha. Turk tilshunoslari gapning 
ikkinchi darajali bo'laklari sifatida to'ldiruvchi, vositali to'ldiruvchi, 
ravish to'ldiruvchisi, ko'makchi to'ldiruvchisini tafovutlashadi. Ya’ni
187

---

aniqlovchi formal jihatdan gap bo’lagi statusiga ega emas. Rus turko- 
loglarining ishlarida ushbu mavzuga yo‘l-yo‘lakay tushuncha beri Igan 
bo‘lsa-da, aniqlovchining turlari. ifoda materiallari tadqiq etilmagan. 
Biroq olib borilgan tadqiqot turk tilida aniqlovchining gap b o ‘lagi 
sifatida ajratishga asos borligini ko'rsatdi._________ ______________
Aniqlovchi 
predmetning belgisini, y a’ni biror sifati, xususiyati, 
miqdori yoki kim yo nimaga qarashliligini bildiruvchi gap boMagidir.
Aniqlovchilarni tuzilishiga ko‘ra uch guruhga bo'lish mumkin:
1. Sodda aniqlovchi. 2. Tarkibli aniqlovchi. 3. Murakkab aniqlovchi.
Turk tilida aniqlovchining uch m a’no turi mavjud: 1. Sifatlovchi- 
aniqlovchi. 2. Qaratqivch-aniqlovchi. 3. Izohlovchi-aniqlovchi.
Sifatlovchi-aniqlovchi. 
Sifatlovchi-aniqlovchi sifatlanmishning 
biror xususiyatini aniqlab keladi, sifatlanmish bildirgan m a’noni 
aniqlashtirishga xizmat qiladi va 
nasil? - qanday?, qanaqa?, hangi?
- qaysi? 
so‘roqlaridan biriga javob beradi. Masalan: 
A ytpsiz y a r
arayan ya rsiz kalar. - Aybsiz y o r qidirgan yo rsiz qolar.
Sifatlovchi quyidagi so‘z turkumi bilan ifodalanadi:
• sifat: