Zil o L a X u do y ber g a n o V a X a yru lla h a m id o V turk tilining

Hakkinda, iizerine - haqida21, dair -doir, ait - oid, ilifkin -
aloqador, tegishli 
ko'makchilari ishtirokidagi gap bo'laklari harakat- 
holatga bavosita aloqador predmet m a’nosini anglatadi. Masalan: 
§iipheli kiyafetli adamlarm benim hakkim da inceleme yapm akta
olduklanm soyledi. - Shubhali kiyingan odamlarning men haqqimda
surishtirib yurganliklarini aytdi.
Turk tilidagi 
uzerine - ustiga 
ko'makchisi ham kontekstga ko'ra 
to‘g‘risida, haqida 
so'zlarining semantik-funksional ekvivalenti 
sifatida namoyon bo iish i mumkin: 
Bilakis, bu bahis iizerine
копщ акт
, 
- Aksincha, shu m uammo to ‘g ‘risida gaplashaylik.
Turk tilidagi 
i
ko'makchisi o'zbek tilidagi 
haqida,
xususida 
ko'makchilariga xos m a’no va vazifada ishlatilishi, gapda 
vositali toidiruvchi b o iib kelishi mumkin: 
Sizin igin kadin dii§mam
diyorlar. - Siz haqingizda ayol dushmani deyishadi.
_____ ile (-le/-la) /bilan 
ko'makchisi22 o'zi bog'langan so'z ishtirokida
21
h akkinda/ haqida 
ko'm ak ch isi chiqish kelishidagi so 'z la r bilan sinoni- 
m ik m unosabatda boVlishi m um kin: 
Cemal Bey, Handcm’in ta kiiftiJdugiinden beri
tistiinliiklerinden, hikayelermden, Neriman omm kabiUyetlerinden ve giizeUiginden soz
ediyordu. -JemalbeyXcmdanning to kichikligidan beri ко 'zga tashlangan fazilatlari haqida-
gi hikoyalardan, Narimon imingqobifyatlaiidan, go ‘zalligidan gapirardi
22 Shu bilan birga, 
ile 
ko'm akchisinm g b o g 'lo v ch i vazifasida kelishi kuzati- 
ladi: 
Handan’myuzimdeinsansadeg6zJenylesa^anmgdn{i;ba§kayerlerinidi^unemezbile.
—Xandanrringyuzidaodamfaqatko'zlaribilansochlaiiniko'radi.
Lekin bu vaziyatda gap 
vositali to id iru v c h i xususida em as, balki boshqa gap b o ‘Laklari t o ‘g ‘risida keta-
185

---

fe’ldan anglashilgan ish-harakatning bajarilishida bilvosita ishtirok 
etadigan predmet tushunchasini bildirganida, gapda vositali to'ldiruv­
chi bo'lib keladi: