Ziyoda masharipova

1 Nizomiddin Mahmudov. 0 ‘qituvchi nutqi madaniyati. - Toshkent: Alisher Navoiy nomidagi
0 ‘zbekiston Milliy kutubxonasi nashriyoti. 2007, 59-bet.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

sifati, jarangdorligi nutq a ’zolarining tuzilishi va talaffuz jarayonida 
qanday ishtirok etganligiga bog‘liq.
Nutq organlarining m a’lum bir tovushni hosil qilish paytidagi ha- 
rakati va holati artik ulyatsiy a deyiladi. Nutq tovushlarining aniq yoki 
noaniq talaffuzi artikulyatsiya apparatining faol yoki nofaolligiga ham 
bog‘liqdir. Ifodali o ‘qishni o ‘rganish uchun, aw alo, nutq tovushlari- 
dagi nuqsonlami bartaraf etish lozim. Shundagina talaffuzda aniq va 
yorqinlikka erishish mumkin. Buning uchun quyida ko‘rsatilganidek, 
xilma-xil diktsion mashqlar qilish ham yaxshi natija beradi:
Unli tov u sh lar m ashqi.
1-m ashq. Unli tovushlami aniq-ravshan va adabiy talaffuz etish:
1-e-a-o-o‘-u-i;
2-m ashq. Unlilami kombinatsion talaffuz etish. 
i-e, i-а, i-о, i-о *, i-u;
e-i, e-a, e-o, e-o \ e-u;
а-i, a-e, a-о, a-о \ a-u;
о
о
-
e
, 
о ‘-а, о '-о, о
-
и;
и-i, и-е, и-a, и-о, и -о ‘.
Shuningdek, 
i-e, i-e
, 
i-e;
i-а
, 
i-а, i-а;
e-a
, 
e-a, e-a;
0-o \ o-o \ o-o
3-m ashq. Unli tovushlar ko‘p uchraydigan tez aytish va she’riy, 
nasriy matnlami o ‘qish.
II. U ndosh to v u sh la r m ashqi
1-m ashq. 
P-В, K-G, T-D, S-Z
kabi ju ft undoshlarni aniq different- 
siatsiya bilan talaffuz etish mashqi:
P-B, P-В, P-B.
Bu tovushlami talaffuz etishda har bir tovushning fonetik xususiyati, 
uning jarangli va jarangsiz, portlovchi yoki sirg‘aluvchi ekanligi hisob- 
ga olinadi.
2-mashq. Undosh tovushlarga unli tovush qo‘shib, bo‘g‘in hosil qilish: 
Pi-pe-pa-po, po \ pu, pi;
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Bi-be-bo-po
-
pu-pi;
Bippi, beppe, bappa, boppo, b o ‘p p o \ buppu, beppe1.
Topshiriq: 
Quyida berilgan she’r mazmunini izohlang. She’mi 
adabiy talaffuz m e’yorlariga rioya qilgan holda o ‘qing.
Tovushlaming kichik, ulug‘i,
Tovushlaming hidi-bo‘yi bor.
Tovushlaming so v u g \ ilig‘i,
Tovushlaming rangi-ro‘yi bor.
Tovushlaming shirin-achchig‘i,
Bordir hatto yumshoq, qattig‘i...
(Maqsud Shayxzoda)