“ZiyoMax” o’quv markazi web:ziyomax.uz Tel:(97)-303-7007 @ziyomax.uz Umurov FERUZ Faxriddinovich -chin inson birovga yaxshilik ko’`zlar.gu`l+la+r-felning sifatdosh shakli
7. –laring: a) felning II shaxs ko’plik sondagi buyruq maylini hosil qilganda hurmatsizlik ma’nosi
ifodalanadi va urg’u qabul qilmaydi.
- qo’`ylaring
b) Ot so’z turkumiga – lar ko’plik shakli + ing egalik shakli qo’shilganda esa urg’u qabul
qiladi. -qo’ylari`ng
ESLATMA: 1. Rus tili ta’sirida paydo bo’lgan so’zlar tarkibida -ik elementi uchraydi bunda:
a) –ik bilan tugagan so’zlar sifat turkumiga mansub bo’lsa urg’u oxirgi bo’g’inda bo’ladi.
- akademi`k soat, texni`k
b) –ik ot so’z turkumiga mansub bo’lsa oxiridan oldingi bo’g’inga tushadi. –akade`mik
Pavlov ta’limoti o’z ahamiyatini yo’qotgan, te`xnik
2. Ba’zan o’zak shaklidagi so’z bilan ma’lum bir qo’shimchalarni olgan so’z o’zaro omonim
bo’lishi hamda urg’u olish olmasligi bilan bir-biridan farqlanishi mumkin.-olma`-ot, o`lma-
fe’l
FONETIK HODISALAR 1. Nutq jarayonida turli fonetik hodisalar(tovush o’zgarishalri) yuz berishi mumkin.
2. Fonetik hodisalar unli tovushlarga ham, undosh tovushlarga ham taluqlidir.
3. Fonetik hodisalar asosan talaffuz qulayligiga intilish harakati tufayli yuzaga keladi.
-oq+gach = oqqach- bunda chuqur til orqa undoshi til orqa undoshiga o’tishi qiyinligi uchun
ikkala undosh ham chuqur til orqa talaffuz qilinadi. Yoki stakan, stol kabi ruscha o’zlashma
so’zlarda so’z boshida qator undosh kelyapti o’zbek tili uchun bunday holat xos emas shuning
uchun talaffuda unli tovush ortiriladi. So’z oxirida go’sht,baxt, daraxt, barg kabi qator udosh
qo’llangan so’zlar asosan fors-tojik tilidan o’zlashgan talaffuzda qator undoshlarning biri
saqlanadi ikkinchisi tushib qoladi.
4. Fonetik hodisalar ko’proq og’zaki nutq talaffuz bilan bog’liq jarayon hisoblanadi. Yozuvda
aks etmaydi.
-ilm-----ilim: (tovush ortishi)
-artist---arts: (tovush tushishi)
-Tohir---Toyir ( tovush almashinishi)- bu kabi fonetik hodisalar yozuvda aks etmaydi.
5.Ba’zan so’zga qo’shimcha qo’shilganda ayrim tovush o’zgarishlari yuz berishi va yozuvda
aks etishi mumkin.
-u+ga= unga (tovush ortishi)
-ko’ngil+im=ko’nglim(tovush tushishi)
-eshik+ga= eshikka (tovush almashinishi)
6. Yozuvda aks etadigan bunday tovush o’zgarishlari adabiy mayor sanaladi. Past+ay=pasay-
Adabiy mayor
