Zoologiya uzb 2017. indd

76-rasm. Qora ilon va 
uning boshi:
1 – zahar soluvchi tishi; 
2 – zahar bezi; 3 – tili
2
3
1
Qizilqum, Ustyurt va Amudaryo qumloqlarida tanasining uzun-
ligi 70 sm keladigan qum bo‘g‘ma iloni tarqalgan. Bu ilon zaharli 
emas. U kaltakesaklar, kemiruvchilar va mayda qushlar bilan 
oziqlanadi. O‘ljasini boshqa ilonlar singari tanasi bilan o‘rab olib, 
bo‘g‘ib o‘ldir 
gandan so‘ng yutib yuboradi. Bu ilon tirik tug‘adi. 
Suv havzalarida uchraydigan suvilon mayda baliqlar va baqalar 
bilan oziqlanadi. Baliqchilik xo‘jaliklariga ilon birmuncha ziyon 
keltirishi mumkin. Vohalardagi jarliklar, tashlandiq eski binolar, 
molxonalar, hatto xonadonlarda chiðor ilon uchrab turadi. Chiðor 

---

134
8.3. Sudralib yuruvchilar sinfi
ilon turli qushlar va ularning jo‘jalari, kemiruv 
chilar va kaltake-
saklar bilan oziqlanadi.
O‘zbekistonning janubiy hududlarida kapcha ilon (kobra) 
tarqalgan. Ilonning uzunligi 170 sm dan 2 m gacha bora-
di. Biron xavf tug‘ilganida yoki odam yaqinlashganida ilon 
tanasining oldingi qismini ko‘taradi; bo‘ynini kengaytirib, 
ogoh 
lantiruvchi holatga o‘tadi. Kapcha ilon qurbaqa, kemiruv-
chilar, kaltakesaklar va boshqa ilonlarni tutib yeydi. Bu ilon 
o‘ta zaharli, uning zaharidan tibbiyotda foydalaniladi. Janubiy 
hududlardagi tog‘larda va tog‘ etaklarida uzunligi 120 sm gacha 
keladigan ko‘lvor ilon uch 
raydi. Ilon qushlar, kemiruvchilar, 
kaltakesaklar bilan oziqlanadi. Ko‘lvor ilonning zahari juda 
xavfli. O‘rta Osiyo janubidagi cho‘llarda va tog‘ etaklarida 
uzunligi 80–90 sm keladigan charx ilon tarqalgan. Bezovta 
qilingan ilon bir joyda aylana boshlaydi va terisidagi tangacha-
larini ishqalab, aylanadigan charx tosh singari ovoz chiqaradi. 
Charx ilon chaq 
qanida badanda kuchli og‘riq paydo bo‘ladi, 
lekin ko‘pincha odam tuzalib ketadi.
Toshkent va Samarqand viloyatlari tog‘ etaklari, Mirzacho‘l va 
Xorazm cho‘llarida qalqontumshuq ilonni uchratish mumkin. Ilon 
chaqqan odamning badani shishib ketadi va tana harorati ko‘ta 
riladi. 
U 10–15 kundan so‘ng tuzala boshlaydi (77-rasm).