Zoologiya uzb 2017. indd

Ko‘payishi va rivojlanishi.
Sudralib yuruvchilarning tuxumi 
urg‘ochisi jinsiy yo‘lida urug‘lanadi. Erkagining spermatozoidlari 
urg‘ochisining kloakasiga tushadi. Sudralib yuruvchilarda boshqa 
haqiqiy quruqlikda yashovchi hayvonlar singari ichki urug‘ 
lanish 
sodir bo‘ladi.
Urg‘ochi kaltakesak 5 dan 15 tagacha urug‘langan tuxumlarini 
oftob tushib turadigan joyga qo‘yadi. Tuxumlar tuproqqa yuzaroq 
qilib ko‘mib qo‘yiladi. Tuxumlar ancha yirik va sariqligi ko‘p bo‘lib, 
sirti qalin po‘choq bilan qoplangan. Po‘choq tuxumni qurib qolish-
dan saqlaydi. Tuxumning sariqligi rivojlanayotgan murtak uchun 
oziq hisoblanadi. Kaltakesak tuxumidan voyaga yetgan hayvonga 
o‘xshaydigan kichik kaltakesak chiqadi.
Regeneratsiyasi.
Agar yirtqich hayvon kaltakesak dumidan tutib 
oladigan bo‘lsa, u dumining bir qismini tashlab, qochib qoladi. 
Uzilib qolgan dum birmuncha vaqt qimirlab turadi. Bu hodisa 
dum umurtqalaridan birining o‘rtasidan sinishi natijasida yuz bera-
di. Keyinroq dum yana qaytadan o‘sib chiqadi, ya’ni regeneratsiya 
sodir bo‘ladi.
1. Kaltakesak tanasi qanday tuzilgan?
2. Kaltakesakning qaysi sezgi organlari rivojlangan?
3. Kaltakesak tuzilishi qaysi xususiyatlari baqadan farq qiladi?
4. Kaltakesak tuxumi qanday urug‘lanadi?
5. Kaltakesaklar qanday rivojlanadi va o‘sadi?
6. Regeneratsiya qanday sodir bo‘ladi?

---

132
8.3. Sudralib yuruvchilar sinfi
Kaltakesak organlari va ular uchun xos belgilarni juftlab yozing.
a) oyoqlari;
1) ustki, ostki va pirpirovchi qovoqlari bor;
b) bo‘yni;
2) ichki, o‘rta, tashqi bo‘limlardan iborat;
d) ko‘zi;
3) tanasiga ikki yonidan birikkan;
e) qulog‘i;
4) tuyg‘u organi hisoblanadi;
f) ayri tili;
5) 8 ta umurtqalardan iborat;
g) terisi. 
6) quruq, tangachalar bilan qoplangan.