Zoologiya uzb 2017. indd

37-rasm. Daryo qisqichbaqasining ayirish, qon aylanish va nafas olish sistemasi:
1 – ayirish bezi; 2 – jabralar; 3 – yurak; 4 – orqa qon tomiri; 5 – qorin qon tomiri
5
1
4
3
2
Ayirish sistemasi.
Ayirish sistemasi bosh tomonda joylashgan 
bir juft yashil bezlar va ularning naychalaridan iborat. Ularning 
tuzilishi yomg‘ir chuvalchanginikiga o‘xshash. Bu bezlarning pu-
faksimon kengaygan uchi tana bo‘shlig‘ida joylashgan, naychalari 
esa kalta mo‘ylovlarning asosida tashqariga ochiladi. Yashil bezlar 
qonda eri 
gan zararli almashinuv mahsulotlarini organizmdan chiqa-
rib yuboradi.
Nerv sistemasi.
Yomg‘ir chuvalchanginiki singari halqum usti va 
halqum osti nerv tugunla 
ri, halqum atrofi nerv halqasi va qorin 
nerv zanjiridan iborat. Halqum usti nerv tugunidan ko‘z va mo‘y-
lovlarga, halqumosti tugunidan jag‘larga, qorin nerv tugunlaridan esa 
barcha organlarga nervlar chiqadi.
Sezgi organlari. 
Qisqichbaqaning bir juft murakkab ko‘zlari 
harakatchan poyachalarning ustida joylashgan. Har bir ko‘z juda 

---

65
17-§. Daryo qisqichbaqasining ichki tuzilishi 
ko‘p mayda ko‘zchalardan tashkil topgan. Har qaysi ko‘zcha 
atrof-muhitning faqat kichik bir qismini ko‘radi. Hamma ko‘zcha-
lar birgalikda yaxlit tasvirni hosil qiladi. Bunday ko‘rish ko‘pchilik 
bo‘g‘imoyoqlilar uchun xos bo‘lib, mozaik ko‘rish deyiladi.
Daryo qisqichbaqasi mo‘ylovlari va oyoqlari sirtida joylashgan 
tukchalar hid bilish hamda tuyg‘u organlari hisoblanadi. Kalta 
mo‘ylovlarining asosida eshitish va muvozanat saqlash organlari joy-
lashgan.
Qisqichbaqasimonlarning xilma-xilligi va ahamiyati.
Qisqichbaqa-
simonlarning 30
000 dan ortiq turi ma’lum. Ularning ko‘pchili-
gi dengiz va okeanlarda, ayrim turlari chuchuk suvlarda hayot 
kechiradi. Suvda muallaq yashovchi mayda qisqich 
baqasimonlar 
plankton deyiladi. Chuchuk suvlarda plankton qisqichbaqa-
simonlardan dafniya va siklop ko‘p uchraydi (38-rasm). Ular 
baliqchilik xo‘jaliklarida va akvariumda baliq boqish uchun max-
sus ko‘paytiriladi.