«zoologiya»

I BAP BIR KLETKALI KESELLIK QOZǴATIWSHI HAQQINDA ULIWMA TÚSINIK
Bezgek shıbınlarınıń túrlerin identifikasiya qılıwda máyeklerin, lichinkalarini hám imagolarini sırtqı morfologiyalıq belgilerine qaray ótkeriledi, yaǵnıy kóp túrleriniki ayriqsha. Egiz túrler birge jasaǵanlarında qıyınshılıqlar júzege keledi, tap joqarıda “maculipennis” mısalında kórsetilgen sıyaqlı. Biraq, bul komplekstiń kóp túrleri, lichinka hám imagolarini sırtqı morfologiyası basqalarınan kem parıq etedi, máyeklerin ekzoxorionlari strukturasın dúzilisine, túrlerge tán bolǵan naǵısına (eger bir qansha túrlerin ekzoxorionlarini maydanın joqarısındaǵı naǵısı bir-birine uqsawı múmkin) qaray identifikasiya qılıw múmkin. Eger bir-birine uqsas túrlerdi sırtqı morfologiyalıq belgilerin qandayda-birı da anıqlawǵa múmkinshilik bermasa, ol jaǵdayda kariosistematik hám molekulyar-genetikalıq usıllarǵa tayanmoq kerek boladı [1].
Sonday etip, bezgek shıbınların identifikasiya qılıw daǵı qıyınshılıqlarǵa qaramastan, entomolog joqarıda keltirilgen shıbınlar urıwınıń sırtqı morfologiyasın tekǵana biliwi, bálki basqa Culicidae shańaraǵı daǵı [6, 8, 9 ] urıwların da jetilisken biliwi zárúr.
Máyeki. Anopheles urıwı daǵı shıbınlardıń máyekleri bir shekem kishi (0, 6 -0, 8 mm), chuziq-súyri-sopaq formada, maydanı tegis hám pastgi bólegi qabarıq boladı. Máyekiniń orta bólegin yonlarida ekzoxorionlaridan shólkemlesken eki qalashı hám xoshiyasi jaylasqan, olardı tegis tamoni joqarıǵa qaragan, suwdı maydanında qatań málim jaǵdayda uslaytuǵın ayriqsha “qayiqcha”dan ibarat. Máyek qabıǵında mayda - mikropille tesiksheler bolıp, bul spermatazoid kiriwin ańsatlashtiradi.
Bezgek shıbınlarınıń túrleri sol dúzılıwların bar ekenligine yamasa joq ekenligine qaray bir-birinen ajratıladı - An. algeriensisda jıyegi bolmaydı hám tek qalashı boladı, An. sacharovi, An. martinius, An. artemievi, An.plumbeus hám An. superpictuslarda qalashları bolmaydı, tek jıyegi boladı. An. maculipennis,
1.1 Anopheleske kiretuǵın shıbınlardıń sırtqı morfologiyalıq dúzilisi
Máyek ekzoxorionining maydanın ústinde ústinchalarga uqsas o'simtalar ónim etken, ol bir qansha túrlerde máyeklerin sırtın joqarısında jetkiliklishe quramalı
mozaika payda etedi. Ústinlerdi bálentligi kóbinese hár túrlı boladı, bul bolsa máyekti ústki sırtı daǵı naǵıslarǵa hár-qıylı optikalıq effekt beredi, júdá tómen hám kishi ústinsheler qaralawoq, bálent hám irirog'i - ayqınlaw payda bolǵan pikir qaldıradi. Máyeklerdi joqarı maydanı qaralaw hám ayqınlaw jolaq hám olachipor naǵıslar, “maculipennis” kompleksine kiretuǵın morfologiyalıq jaqın túrlerdi anıqlawda zárúrli áhmiyetke iye.